در ایران بازرسی حوادثی که در رابطه با حمله به سفارت عربستان سعودی و کنسولگری آن کشور در مشهد رخ داد ادامه دارد. چه کسی در پشت این تحریکات قرار دارد؟ چه کسی در افزایش تشنج بین ایران و عربستان سعودی ذینفع است؟ این تحریکات به چه خواهد انجامید؟
ولادیمیر ساژین، کارشناس سیاسی و خاور شناس روسیه در این خصوص گفت: یک ماه از زمان اقدام اعتراضی در تهران گذشته است. در آن زمان، پس از آنکه در عربستان سعودی شیخ شیعه « نمر النمر» را اعدام کردند در تهران مردم در یک اقدام اعتراضی به سفارت الریاض در تهران حمله کردند و قصد سوزاندن ساختمان سفارت را داشتند. عربستان سعودی و بعضی از متحدان آن کشور در پاسخ به این اقدام اعتراضی، مناسبات دپلماتیک خود با ایران را قطع کردند.
رهبری ایران به نوبه خود، تلاش زیادی در رفع تشنج بین دو کشور به انجام رساند. شایان ذکر است که تهران در جواب، رسما مناسبات دیپلماتیک خود با عربستان سعودی را قطع نکرد. مقامات ایران حمله به سفارت را محکوم کردند و وزیر کشور ایران « نهادهای مربوطه را سرزنش کرد که هیچ گونه کاری جهت جلوگیری از وقوع چنین حوادثی به انجام نرساندند» و تعدادی از کارمندان را اخراج کرد.
در رابطه با حملاتی که انجام شد حدود 60 نفر را دستگیر کردند و بازرسی ها آغاز شد. تا کنون تعداد دستگیر شدگان به صد نفر رسیده است. تعدادی از آنها آزاد شده اند.
سرویس های ویژه ایران در مرز، دانشجوی سابق یکی ازدانشگاه های ایران را که در حال فرار بود دستگیر کردند که در جریان بازرسی مشخص شد که او سازماندهنده حمله به سفارت عربستان سعودی بوده است. دادستان کل اعلام داشت که این شخص فرمان حمله را صادر کرد و شرکت کنندگان در اقدام اعتراضی را گمراه کرد. البته او به تنهایی این نقشه را پیاده نکرده و همدستانی داشته است. بعلاوه آشکار شد که دانشجوی دستگیر شده یکی از اعضای گروهک ضد دولتی مخفی است.
مطابق با بازرسی ها ، حمله به ساختمان سفارت عربستان سعودی از قبل طراحی شده بود. توسط چه کسی؟ به قول گفته قدیمی رومی ها — شخصی که از این حادثه نفع می برد. برای چه کسی قطع مناسبات بین دو کشور بزرگ منطقه سود آور است؟
البته نمی توان از مسکو که فاصله زیادی با محل حادثه دارد، اشخاص را متهم کرد. موضوعی که بحث ندارد آن است که در وهله اول رئیس جمهور حسن روحانی و دولت وی از این حادثه آسیب زیادی دیدند. رئیس جمهور ایران در بروز هر گونه وخامت اوضاع در منطقه ذینفع نیست. زیرا این امر می تواند تمام دستاوردهایی که تهران توانست در سال 2015 میلادی در صحنه بین المللی بدست آورد را مساوی با صفر کند.
ایران سربلند به صحنه اقتصادی و سیاسی و بین المللی بر می گردد. تحریم های ضد ایرانی لغو می شوند. از 31 ماه ژانویه کار سیستم بانکی جهانی « سوئیفت» از سر گرفته می شود که امکان آن را برای ایران و تجارت جهانی فراهم می آورد تا مناسبات ملی خود را احیا سازند. تهران دارایی های منجمد شده در خارج را به کشور بر می گرداند. فعالیت در زمینه سیاست خارجی سرعت می گیرد. رئیس جمهور حسن روحانی یک سفر رسمی به ایتالیا و فرانسه داشت. نقش جمهوری اسلامی ایران در حل و فصل بحران سوریه افزایش می یابد.
در چنین شرایط مطلوب و مناسبی برای تهران، نیازی به ایجاد تشنج در مناسبات با هیج کشوری نیست.
اکثر کشورها نیز عملا در بروز اینگونه شرایط ذینفع نیستند. اکثر آنها نقشه های بزرگی جهت رشد و توسعه مناسبات سیاسی و تجاری — اقتصادی با ایران دارند. از جمله روسیه، آمریکا، کشورهای اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر.
پس دوباره این سوال را باید تکرار کرد که کی به این ماجرا دامن زده است؟ همانطور که « سپوتنیک» متذکر شد، الریاض رقیب اصلی تهران در عرصه های زیادی است و در بدتر شدن اعتبار بین المللی جمهوری اسلامی ایران به عنوان شریک مطمئن در سیاست و تجارت ذینفع است. به ویژه پس از امضای برجام هسته ای که خروج ایران از انزوای بین المللی را بدنبال داشت. اما به احتمال زیاد ، سعودی ها با یادآوری اینکه در آنجا بازی — حمله و تصرف سفارت معمول است — در وهله اول روی واکنش خود ایرانی ها بدون جلب نیروی خارجی حساب کردند.
در عین حال، در ایران همه از سیاست رئیس جمهور روحانی پشتیبانی نمی کنند — اپوزیسیون رسمی از طرف رادیکال های اصولگرا و گروهک های ضد دولتی مخفی که با رژیم موجود ایران مبارزه می کنند.
برای اوپوزیسیون رسمی در آستانه انتخابات در مجلس و شورای خبرگان مهم آن است که بتوانند در مقابل مخالفان سیاسی خود — اصلاح طلبان که به لحاظ موفقیت های رئیس جمهور روحانی و تیم او در صحنه بین المللی از شانس خوبی برای پیروزی در انتخابات برخوردار هستند مقاومت کنند. ماجرای سفارت عربستان سعودی هدیه ای برای اپوزیسیون و سلاح مضاعفی در مبارزه با اصلاح طلبان است که قدرت را در دست دارند.
آنچه به گروهک های مخالف مخفی مربوط می شود، هر گونه درگیری در ایران و پیرامون آن که رهبری کشور در آن دخالت داشته باشد به نفع آنهاست. گروهک های مخالف نمی خواهند تهران مواضع خود را در صحنه بین المللی تحکیم بخشد.
در دولت ایران این وضع را بخوبی درک می کنند و منتها سعی خود را برای ملایم کردن مناسبات بین تهران و الریاض به انجام می رسانند. عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران اعلام نمود که ایران و عربستان سعودی باید تلاش خود را برای رفع تشنج بین دو کشور به انجام برسانند. وی گفت: « ما برای بررسی هر نوع ابتکاری که بتواند اوضاع در منطقه را با ثبات تر و امن تر کند آماده هستیم».
بدین ترتیب می توان سعی کرد پاسخی برای این سوال که افزایش تشنج بین ایران و عربستان سعودی برای کی مفید است پیدا کرد. اما دو سوال دیگر — کی طراح این تحریکات است و پایان آنها چه خواهد بود — در هوا معلق مانده اند. امیدواریم که در روند بازرسی ها پاسخ این سوالات یافت شود. بهرحال دولت ایران و رئیس جمهور باید کارهای زیادی برای عادی سازی مناسبات بین ایران و عربستان سعودی و ثبات در منطقه به انجام برسانند.
