نیل فرگوسن مورخ بریتانیایی معتقد است که کتاب « جنگ و صلح» لو تولستوی بشکل بسیار زیبایی خوانندگان را با روسیه و ملت روس آشنا ساخت. برای درک مسائل خاور نزدیک معاصر ، دنیای غرب نیاز به نویسنده ایرانی دارد که بتواند جهانیان را با تجربه کشور خود به همان شکلی آشنا کند که نویسنده کلاسیک روس از عهده انجام آن برآمد.
او در نشریه روز یکشنبه « تایمز» نوشت: « اقتباس « جنگ و صلح» — بزرگترین رومان در تاریخ — نمی تواند زیاد باشد».
نیل فرگوسن بدین ترتیب از پخش سریال جدید « بی.بی.سی» بر اساس اثر لو تولستوی استقبال کرد. او از در مخالفت با افرادی در می آید که از سناریو انتقاد می کنند. فرگوسن اعتراف کرد که دانستن این موضوع برایش جالب تر است که اگر این رومان در زمان حاضر نوشته شده بود سوژه های آن در کجا اتفاق می افتاد و نویسنده آن کی بود.
ابتدا فرگوسن فکر کرد که حوادث « جنگ و صلح» کنونی باید در خاور نزدیک اتفاق بیفتد. بغداد نقش سنت پطربورگ را بازی کند و حمله آمریکا به عراق در سال 2003 شبیه حمله ناپلئون به روسیه باشد.
اما عباس میلانی همکار ایرانی او نظریه دیگری را پیش کشید. به اعتقاد وی، ایران معاصر مشترکات بیشتری با روسیه زمان تولستوی دارد تا هر کشور دیگری در خاور نزدیک.
در ایران معاصر، مانند روسیه دهه 1860 میلادی بحث های داغی میان طرفداران غرب و محافظه کاران جریان دارد که شیعیان نقش گروه آخر را بازی می کنند.
تولستوی ایرانی می توانست رومان خود را از اواسط دهه 1970 میلادی آغاز می کرد- همانا در آن زمان، میلانی تحصیلات خود را در آمریکا به پایان رساند و به وطن برگشت. در ابتدای رومان روسی ، پی یر بِزوخوف ، به شکل پیرو ساده و بی تکلف ناپلئون نشان داده می شود. میلانی — پروفسور جوان — پیرو مارکسیسم بود. همانطور که حوادث سال 1812 فساد بوناپارت را به پی یر نشان داد، انقلاب اسلامی سال 1979 نیز کوته فکری ایدئولوژی وارداتی را به ایران نشان داد.
عواقب انقلاب ایران مانند عواقب جنگ سال 1812 بر تمام جهان تأثیر گذاشت. چرا پس از انقلاب اسلامی در ایران، جنگ عراق — ایران رخ داد؟ چه چیزی باعث آن شد که رستاخیز اسلام به شکل نیروی سیاسی قدرتمند در دهه 1970 رخ دهد؟ در کجا باید به دنبال ریشه تشنج جدید مناسبات مرتبط با قتل واعظ شیعه در عربستان سعودی گشت؟ به نوشته تولستوی « نیروی محرک» تاریخ معاصر خاور نزدیک در چیست؟
« دنیای غرب شدیدا نیاز به نویسنده ایرانی دارد که بتواند تجربه کشور خود را همانطور که تولستوی در باره تجربه روسیه تعریف کرد برای ما توضیح بدهد. ارزش و اهمیت آنچه تولستوی و نویسندگان دیگر روس توانستند به آن دست یابند فوق العاده است.
هم اکنون بخش اعظم مشکلات ما که در رابطه با نخبگان حاکم نیز صدق می کند — این است که ما درک خوبی از ملت ایران نداریم و درک ما از دنیای سنی بمراتب کمتر است».
