طی هفته های اخیر و مخصوصا پس از صحبت های آقای قشقایی معاون وزیر خارجه ایران امید های زیادی به حل اختلافات فیما بین ایران و عربستان سعودی میان آمد اما اعدام شیخ نمر النمر کل این امید ها را به هوا برد.
در حالی که برخی در منطقه تلاش دارند با مذاکره و گفتگو اختلافات را حل و فصل کنند برخی هنوز امید آن را دارند که نظرات خود را از راه جنگ و زور تحمیل کنند و هر زمان که احساس می کنند خط و مشی آنها در حال شکست است به اقداماتی تحریک آمیز دست می زنند تا بلکه بتوانند از این طریق کل معادلات را بهم بزنند.
در این راستا می توان به قمار ترکیه در سرنگونی جنگنده روسیه در فضای سوریه اشاره کرد. قطعا قبل از دست زدن به چنین اقدامی ترک ها پیش بینی واکنش های زیادی را از قبال روس ها می کردند و پیش بینی می کردند که روسیه یک واکنش تند نظامی نشان دهد که بر مبنای آن پای ناتو به میان کشیده شود و کل معادلات در سوریه بهم بریزد. اما شاهد آن بودیم که آقای پوتین با درایت سیاسی و تدابیری که اتخاذ کرد کاری کرد که ترک ها نه فقط به "غلط کردن" (ببخشید کلمه متناسب تری را پیدا نکردم) افتادند بلکه متوجه شدند که کل نقشه هایی که در ذهن داشتند نقش بر آب شده. بر کسی پوشیده نیست که روسیه آنقدر قدرت نظامی دارد که ظرف چند دقیقه می تواند ترکیه را چند بار با خاک یکسان کند اما راهکار سیاستمدارانه تری را در پیش گرفت که آرزوی حمله نظامی را بر دل جنگ طلبان ترک به جا گذاشت. در واقع نقش مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی که به تصمیم گیری سران کمک می کند اینجا پر واضح است.
جالب اینکه اعدام شیخ نمر النمر دقیقا پس از سفر آقای اردوغان به ریاض انجام شد و برخی تحلیلگران این دو موضوع را به هم ربط دادند و تحلیل کردند که آقای اردوغان تندروهای عربستان را تحریک به تسریع اعدام شیخ نمر کرده تا بلکه از این راه تلاش های ناکامش برای برهم زدن معادلات سوریه را بتواند جبران کند به هر حال نقشه های دو کشور در سوریه و عراق همه ناکام مانده و امروزه هر دو کشور در شرایطی قرار دارند که ملیاردها دلار هزینه های آنها در این جنگ ها به باد رفته و طرفداران ایران روز به روز پیشروی های بیشتری دارند.
در شرایط پس از امضای برجام شاهد تحرک های وسیعی از طرف عربستان سعودی — اسرائیل بودیم که قبل از شروع اجرای برجام بتوانند آن را برهم زنند. از تلاش های لابی های اسرائیلی در کنگره آمریکا و دور زدن تحریم های برجام با تحریم های جدید گرفته تا تحریک ایران به درگیری با عربستان سعودی بر اثر حوادثی همچون حادثه منا و یا ترور شخصیت ها و افسران عالیرتبه ایرانی و مقاومت همه در یک راستا بودند و هستند.
با تحلیلی که اسرائیلی ها و عربستانی ها از شرایط جامعه بین المللی دارند می دانند که چون رسانه های قدر بین المللی و سیاست مداران کشورهای غربی را در چنته دارند هیچ جایی مجبور به پاسخ گویی بابت عملکرد خود نیستند و چه بسا در برخی شرایط حتی با استفاده از ابزار زر و زور و تزویر شواهد و دلایل را بگونه ای به نفع خود تغییر دهند که آنها طلبکار باشند. در این راستا می توان به تاثیر این لابی ها بر تلاش اخیر کشور هلند برای تصویب یک قطعنامه در کمسیون بین المللی حقوق بشر بر علیه عربستان اشاره کرد که نه فقط منجر به پس گرفتن قطعنامه شد بلکه عربستان سعودی هم در راس این کمسیون قرار گرفت. یا کمسیون های حقوق بشر سازمان ملل اشاره کرد که برای خالی نبودن عریضه گذرا از عملکرد عربستان در مورد حقوق بشر و حقوق زنان و حقوق اقلیت ها و صدها مورد دیگر عبور می کنند در حالی که با تمام توان کشورهای دیگر را برای مواردی بسیار جزئی تر مورد حمله و انتقال و تحریم قرار می دهند.
لب مطلب و کلام بنده این است که قبل از هر اقدامی باید واقعیت های بین المللی و جهانی را بسنجیم و بر اساس آن تصمیم بگیریم.
امروزه ما با جهانی مواجه هستیم که حقانیت و انسانیت و حقوق بشر و حقوق انسان و… در آن فقط ابزار است و نه واقعیت.
مقامات عربستان قطعا در زمان تصمیم گیری بر اعدام شیخ نمر موارد زیادی را مد نظر قرار داده اند که می توان به چند نکته در این زمینه اشاره کرد:
1 — اعدام شیخ نمر به همراه 46 تن دیگر که 45 نفر از آنها سنی مذهب بودند به این دلیل بود که رهبری عربستان سعودی تصمیم داشت زهره چشمی از همه گروه های سیاسی داخلی بگیرد تا مبادا در شرایط فعلی که عربستان به دلیل سقوط قیمت نفت و همچنین لغو برخی سوبسیت ها و کسری بودجه در فشار است واکنشی نشان دهند. از سوی دیگر با اعدام 46 نفر دیگر بگوید که شیخ نمر یکی از 47 اعدامی بوده نه بیشتر نه کمتر، در حالی که خودشان هم می دانند ارزش سیاسی شیخ نمر از 46 نفر که هیچ از 46000 نفر دیگر هم بیشتر بوده.
2 — قطعا قبل از تصمیم به چنین عملی با مقامات آمریکایی هم مشورت کرده اند و مشاوران آنها برگ سبز سرکوب ها را به آنها داده اند. و حتی می توان گفت نقش اسرائیل در این زمینه پر رنگ بوده چرا که خواهان تشدید اختلافات فیما بین ایران و عربستان از یکسو و اختلافات مذهبی و طایفه ای در منطقه خاورمیانه از سوی دیگر می باشد. و نمی توان اعدام شیخ نمر را از اتفاقی که اخیرا در کشتار شیعیان نیجریه و بازداشت شیخ زکزاکی و سکوت محافل بین المللی پیش آمد جدا دانست. و اگر در آن زمان مجامع بین المللی واکنش مناسب نسبت به حکومت نیجریه نشان می دادند چه بسا امروزه شاهد اعدام شیخ نمر نبودیم.
3 — عربستانی ها پیش بینی واکنش تند ایران نسبت به اعدام شیخ نمر را می کردند و شاید بتوان گفت که حتی می خواستند که ایرانی ها نسبت به اعدام شیخ نمر واکنش تند نشان دهند تا بگویند ما یک عامل خارجی را اعدام کردیم. و عملکرد خود را توجیه کنند.
4 — در این راستا عربستانی ها حتی رسانه های زیادی تا سطح بی بی سی و سی ان ان و… را نیز با خود همراه کرده یا خریده اند و هر متخصص رسانه ای که این رسانه ها را رصد می کرد می تواند به شما بگوید که فضای رسانه ای که اینها بوجود آورده اند در این راستا است که اعدام یک شهروند عربستانی داخل عربستان طبق حکم قضایی چه ربطی به ایران دارد ؟ و با پیش رفتن در این خط تلاش دارند عملکرد خود را توجیه کنند.
5 — عربستانی ها قطعا همه گزینه ها را قبل از انجام چنین اقدامی بررسی کرده اند از قطع روابط سیاسی با ایران گرفته تا حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران تا حتی ورود به یک جنگ نظامی که می توان گفت همه این گزینه ها دقیقا همسو با تفکر ترکیه در زمان سرنگونی هواپیمای روسیه بوده و می باشد، و عربستانی ها امیدوار هستند به این طریق جبهه ای که بر علیه آنها در جهان شکل گرفته را معکوس کنند و خود را مظلوم و مورد هجمه نشان دهند.
6 — عربستانی ها پیش بینی واکنش تندتر مقامات سیاسی ایرانی را می کردند که البته حد اقل تا زمان نگارش این مقاله فقط در سطح سخنگوی وزارت خارجه و احضار کاردار عربستان سعودی در تهران بوده و عملا منجر به واکنش مردمی و حمله به سفارت عربستان و رسیدن سعودی ها به یکی از اهداف اصلی خود شد. و حمله به سفارت عربستان سعودی به پیراهن عثمان بر علیه ایران در سطح مجامع بین المللی تبدیل خواهد شد و ظالم و مظلوم جای خود را تغییر خواهند داد. گذشته از همه این مسایل توقع آن بود که با توجه به نزدیکی انتخابات مقامات عالیرتبه دولتی واکنش های تندتر و متناسب با موضوع نشان دهند تا هم فضای پر التهاب داخلی را آرام کنند و هم اینکه آرای انتخاباتی را از دست ندهند.
7 — نظر به اینکه دیپلماسی ایران در موارد زیادی نسبت به رفتار عربستان عقب نشینی به خرج داده عربستانی ها پیش بینی آن را می کنند که همچون گذشته کار خود را انجام می دهند و ایرانی ها هم پس از مدتی سر و صدا همه چیز را فراموش خواهند کرد و همه چیز به فراموشی سپرده خواهد شد اما عربستان عملا یکی از مهم ترین مخالفان خود را کنار زده.
شاید خیلی دیر باشد که به ضعف های خود اشاره کنیم اما دیر به از هیچ وقت است:
1 — سیستم دیپلماسی ایران باید شبکه ارتباطات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود در سطح جهان را به حدی برساند که در چنین شرایطی با رایزنی های بین المللی بتواند در مقابل طرف مقابل بایستد نه اینکه در حالت انفعالی قرار بگیرد. به عنوان مثال عربستان سعودی (چه بپذیریم چه نپذیریم که چنین ائتلافی شکل گرفته) طی یک ماه گذشته اعلام کرده که ائتلافی از 67 کشور برای مقابله با تروریسم ایجاد کرده. علیرغم همه حرف وحدیث هایی که در این زمینه وجود دارد، اما اکثر این کشورها، با اینکه خودشان هم از چنین ائتلافی بی خبر بودند، حتی یک بیانیه رسمی تکذیب ورود به چنین ائتلافی را صادر نکردند چرا که همه به فکر روابط خود با عربستان می باشند. چرا روابط ما با کشورهای جهان نباید در حدی باشد که در موارد مشابهی همه به فکر رابطه خود با ایران باشند؟
2 — نبود یک سیستم رسانه ای کارآمد بین المللی منجر به آن گشته که حقانیت ملت مظلوم ایران و شیعیان و مسلمانان واقعی و خط مقاومت و… در سطح جهان پایمال گردد و علیرغم تلاش های متعدد در راه اندازی ده ها شبکه ولی باید بپذیریم همه این شبکه جمعا توانایی رسانه ای یک رسانه همچون سی ان ان یا بی بی سی یا الجزیره یا العربیه یا اسکای نیوز یا… که همه در اختیار مخالفان ایران قرار دارند را ندارند. آیا وقت آن نرسیده که با اینهمه نیروی متخصص موجود ما هم حرفه ای عمل کنیم؟
3 — امروزه عربستانی ها اطمینان دارند که در صورت تهدید ایران به قطع روابط ایرانی ها به دلیل مساله حج کوتاه خواهند آمد و این مستمسکی شده برای فشار بر ایران و دیگر کشورها. آیا وقت آن نرسیده که این برگه را از دست آنها بگیریم ؟ و ما نیز به دنبال راهکارهایی برای فشار بر آنها باشیم.
4 — با اینکه حکم اعدام شیخ نمر از مدت ها پیش صادر شده بود و می شد از طریق مجامع بین المللی فشار وارد آورد تا عربستان اقدام به چنین کاری نکند اما ظاهرا لابی های ما در این زمینه خیلی کارساز نبوده و باید در این زمینه تجدید نظر جدی به عمل آید.
5 — باید همچون روسیه که در ماجرای سرنگونی هواپیمای روسیه توانست نقشه دشمنان خود را بخواند و همه نقشه ها را خنثی کند ما نیز پیشاپیش همه این نقشه ها را پیش بینی کنیم و به جای واکنش انفعالی واکنش های تاکتیکی واستراتژیک داشته باشیم و در این راستا جای مراکز مطالعاتی در زمینه کشورهای عربی در ایران بسیار خالی می باشد.
6 — باید بپذیریم که امروزه در یک جنگ تمام عیار ایدئولوژیک فیما بین ایران و عربستان سعودی و ترکیه و اسرائیل و ایالات متحده قرار گرفته ایم که یا باید از آن دست بکشیم (که البته امکان دست کشیدن از آن نیست چون اگر ما دست بکشیم طرف مقابل دست نمی کشد) یا اینکه توجه داشته باشیم که جنگ سرد در این مبارزه به مراتب مهم تر از جنگ نظامی است و به همان نسبت هم باید در آن هزینه و سرمایه گذاری کرد.
در نهایت می توان گفت از حمله به سفارت عربستان و دیگر سفارت ها گرفته تا واکنش های انفعالی واحساسی دیگر عملا امروزه به خواسته ای تبدیل شده که دشمنان ایرانی ها همه به فکر آن می باشند تا با استفاده از آن در مجامع بین المللی ایران را محکوم کنند و متاسفانه ما این دست آویز را به آنها می دهیم و دیدگاه ها را از هدف اصلی منحرف می کنیم. این مقامات دیپلماسی خارجی ما هستند که باید به فکر باشند که اقداماتی را در پیش بگیرند که کار به اینجا نکشد و مردم مجبور نباشند واکنش های انفعالی نشان دهند تا آنها را در کار انجام شده قرار دهند، کاری که برگشت از آن فوق العاده سخت است و پیشگیری از آن با همه سختی هایش راحت تر.
