کمیسیون دولتی تاجیکستان به کار خود در ناحیه دریاچه «سریز» پایان داد. یک سری زمین لرزه قوی در پامیر در ماه های اکتبر — دسامبر سال جاری دلیل اعزام فوری متخصصان به سواحل یکی از مرتفع ترین دریاچه های آسیا اعلام شد. عالم فصح الدینوف خبرنگار رادیو « سپوتنیک» در دوشنبه در این باره گزارش می دهد.
متخصصان تاجیکستان به نتیجه خوشبینانه ای رسیدند، سد طبیعی دریاچه «سریز» بحد کافی محکم است و زمین لرزه ای با قدرت بیش از 7 ریشتر در اوایل ماه دسامبر را بخوبی از سر گذراند.
آناتولی ایشوک رئیس آزمایشگاه ارزیابی خطرات زمین لرزه و اکولوژی زمین سرویس ژئوفیزیک آکادمی علوم تاجیکستان در این خصوص گفت: در آنجا سیستم نظارت وجود دارد که طی سال های 2007-2006 برقرار شد. گروه ویژه وزارت حوادث مترقبه در آنجا نگهبانی می دهد. مطابق با اطلاعات این گروه سد در وضعیت عادی قرار دارد. افزایش اندک ریزش آب از دریاچه مشاهده شد که علت آن بالارفتن سطح آب در دریاچه پس از زمین لرزه اعلام شده است. این جریان فقط 4 روز ادامه داشت. سپس سطح آب نرمال شد و اکنون به همان سطح قبلی برگشته است. بدین ترتیب زمین لرزه تأثیری بر وضعیت این دریاچه نگذاشته است.
این سد طبیعی فوریه سال ۱۹۱۱ بر اثر یک زلزله سخت و افتادن کوه‌پاره بر سر راه رود مرغاب پدید آمده است. در پی این زمین‌لرزه دِه «اُسای» زیر کوه‌پاره‌ها ماند و دِه «سریز» زیر آبی رفت که در پشت کوه‌پاره‌های یادشده جمع شده بود. دریاچه « سریز» به افتخار تنگه همنام به این اسم نامیده شد. حجم آب آن ۱۷ کیلومتر مکعب است. اگر این سد فرو ریزد، خطر آن می رود که اراضی زیر آب برود که اکنون بیش از 6 میلیون نفر در آنجا ساکن هستند. به نظر متخصصان سد « اوسای» با وزن بیش از 6 میلیارد تن محکم است. آنچه باعث نگرانی می شود، ریختن کوه پاره های ساحل سمت راست دریاچه است —قطعه ای از کوه به حجم حدود نیم کیلومتر مکعب که به آرامی به سمت « سریز» حرکت می کند.
زمین لرزه مشخص کرد که آیا در آنجا اتفاقی در حال وقوع است یا نه، یکی سالها قبل گفت که روند ریزش کوه در آنجا جریان دارد و دیگری حرف او را رد کرد. یکی گفت که این روند کند است و دیگری گفت شدید است و می تواند بر استقامت سد تأثیر بگذارد. زمین لرزه نشان داد که هیچ چیز خاصی در آنجا اتفاق نیفتاده است. این دلیل خوبی است که گفته شود وضع در آنجا با ثبات است».
متخصصان در تاجیکستان سالهای زیادی است که در باره روش نجات دریاچه بحث می کنند. تحلیلگران به اتفاق آراء می گویند باید سطح آب در دریاچه کاهش یابد. بعضی از متخصصان فیلتراسیون از طریق سد « اوسای» را پیشنهاد می کنند که با کمک این روش می توان سطح دریاچه « سریز» را از راه طبیعی کاهش داد. توصیه هایی دیگری نیز شنیده می شوند: پنج — شش راه حل دراز مدت پیشنهاد شد. واقعی ترین آنها که در زمان اتحاد شوروی مطرح شد ، ساخت تونل در ساحل سمت چپ از طریق دریاچه « شدو» و کاهش سطح دریاچه به میزان 50 متر است. این پروژه ای گران قیمت است. این پروژه اگر امنیت مردم به حساب نیاید، هیچ سودی ندارد. راستش هیچ کس نیم میلیارد دلار بدون کسب سود تجاری خرج چنین پروژه ای نخواهد کرد.
فعلا هیچ کس برای تأمین سرمایه این پروژه در تاجیکستان ابراز آمادگی نکرده است. از اینرو تنها راه حل تأمین امنیت دریاچه بزرگ « سریز» کار سیستم نظارت است. اولین پست هیدرولوژیکی بیش از 100 سال پیش در این دریاچه ظاهر شد. گریگوری شپیلکو فرمانده دسته مرزبانی پامیر از امپراطوری تزاری که ریاست اولین گروه علمی در این منطقه کوهستانی را عهده دار بود ایجاد این سیستم را سازماندهی کرد. افسر تزاری اولین عکس های توپوگرافی محل را گرفت و در مقاله علمی خود نوشت که دریاچه عظیم و سد آن انسان را وادار می کند به ضعف قدرت انسان بیاندیشد.
