اواخر نوامبر سال 1979 میلادی ، رسانه های آمریکایی خبر اولین انتقال خون مصنوعی موفق را گزارش دادند و « مسابقه تسلیحاتی» در بازار بالقوه خدمات جدید پزشکی اعلام آغاز شد. اما دو ماه پیش متخصصان انگلیس اعلام کردند که آزمایش کلینیکی خون مصنوعی روی انسان در سال 2017 آغاز خواهد شد. مخترعان خون مصنوعی طی 36 سال چکار می کردند؟ چه نیازی به خون مصنوعی است، اگر خون را می توان از اهداکنندگان دریافت کرد؟
اولین آزمایشات انتقال خون پس از آنکه ویلیام هاروی در سال 1628 میلادی اثر مشهور خود در باره گردش خون را منتشر کرد آغاز شد. تا قبل از آن فرض می شد که خون در کبد تولید می شود و بطور دائم توسط اعضای داخلی بدن استفاده می شود و انتقال خون کار بی معنایی خواهد بود زیرا هیچگونه تأثیر طولانی نخواهد داشت.
تا اواخر قرن 20 گرایش اصلی، انتقال خون به بیماران از افراد دیگر بود. اما کار روی ساخت خون مصنوعی متوقف نشده بود. به گفته منابعی، کشف گروه خون و امکان آزمایش خون اهداکنندگان و دریافت کنندگان از نظر سازگاری و تقسیم خون اهدایی به اجزاء (که می توان بطور همزمان به چند بیمار کمک کرد) باعث تضعیف مبرم بودن ساخت خون مصنوعی شد و تا پایان قرن 20 به چنان حدی رسید که بشریت با دو مسأله دیگر دراین زمینه مواجه شد.
اولا حتی اکنون کمبود خون در جهان محسوس است. مطابق با اطلاعات سازمان جهانی بهداشت طی سال 2012 از 108 میلیون اهداکننده خون در سال، نیمی از آنها سهم کشورهای پیشرفته است. 18 درصد ساکنان زمین در آنجا زندگی می کنند. 65 درصد خون در 10 کشور جمع آوری می شوند: آمریکا، چین، هند، ژاپن، آلمان، روسیه، ایتالیا، فرانسه ، کره جنوبی و بریتانیا. حتی در کشورهای پیشرفته خطر کمبود خون وجود دارد.
دومین مسأله بزرگ خون « زنده» — بیماری هایی است که ممکن است بطور تصادفی با انتقال خون به بیمار منتقل شود. بنا به داده های سازمان جهانی بهداشت ، 25 کشور جهان نمی توانند تمام خون های اهدایی را از نظر ایدز، هپاتیت بی و هاتیت سی و سیفلیس (که از سوی سازمان بهداشت آزمایش آن لازم الاجرا اعلام شده است) اغلب به دلیل اختلال در انجام تست ها آزمایش کنند. از اینرو در کشورهای پیشرفته و ثروتمند ، ایدز و هپاتیت در خون های اهدایی دهها و حتی صدها صدم درصد موارد مشاهده می شود و در کشورهای فقیر این شاخص می تواند به 4-2 درصد برسد.
بدین ترتیب، انسان پیداست دستگاه مناسبی برای تولید سریال خون نیست. برای انسان تولید خون فعالیت اصلی نیست کنترل دائمی و مطمئن وضعیت « قدرت تولید» کار بسیار دشواری است و دستیابی به اینکه این « قدرت تولید» بموقع هنگام اهدای خون بکار بیفتد کار ساده ای نیست. در آمریکا مطابق با اطلاعات صلیب سرخ، 38 درصد ساکنان کشور می توانند خون اهدا کنند و فقط 10 درصد خون اهدا می کنند.
از اینرو خون مصنوعی می توانست گزینه خوبی باشد. با هزینه نه چندان زیاد تولید و نگهداری، این نوع خون را می توان به مقدار ضروری به مناطق نیازمند رساند. با کمک خون مصنوعی می شد از تأثیرات جانبی در بدن دریافت کننده خون کاست که حتی هنگام بررسی دقیق سازگاری خون بیمار و اهداکننده احتمال بروز بیماری هست. واکنش آلرژیک نسبت به خون بیگانه و موارد بدتری نیز ممکن است بروز کنند.
بالاخره اینکه پالمر و اینتالی یِتا متخصصان آمریکایی به این نکته توجه کردند که در فرایند نگهداری بالاجبار خون، کیفیت آن تغییر می کند و برای تمام بیماران انتقال خون بطور یکسان مفید نخواهد بود.
در سال 2004 میلادی خبر خوبی در باره ساخت خون مصنوعی از ژاپن دریافت شد: هموگلوبین مصنوعی که گروه پروفسور ایشون سوشیدا روی ساخت آن کار می کرد را می شد 2 سال در دمای اتاق نگه داشت و با سرعت تا هزار لیتر در روز آن را تولید کرد. اما قیمت چنین خونی 57 هزار پوند استرلینگ و یا 104 هزار دلار به نرخ آن زمان بود. سوشیدا در سال 2010 جان سپرد اما کار او ادامه دارد، هر چند انتقال خون هنوز به شکل سریال انجام نمی شود.
عبدو آلیاش کارشناس بخش هماتولوژی « اف. دی. آ» در مقاله ای برای « سِل پرس» در سال 2014 میلادی نوشت: آنچه طی 10 سال اخیر ساخته می شود را نمی توان خون مصنوعی نامید. چنین « خونی» جمع نمی شود و مواد مغذی را منتقل نمی کند و در ترکیب سیستم ایمنی بدن کار نمی کند. در واقع انتقال دهنده مصنوعی اکسیژن و داروها بر اساس هموگلوبین مصنوعی مانع از « خفه شدن» ارگانیزم در وضعیت اضطراری و خونریزی شدید می شود. این وضعیتی است که می تواند انسان را فقط زنده نگه دارد.
نمی توان هموگلوبین را همینطوری به خون اضافه کرد. هموگلوبین نیاز به « کونتینری» بشکل اریتروسیدها دارد. اما دانشمندان هنوز نتوانستند هموگلوبینی شبیه هموگلوبین طبیعی با ساختار خودویژه آن بسازند از جمله سنتر هموگلوبینی که ایجاد مسمومیت نکند.
همانا به این دلیل در سراسر جهان فقط یک دارو بر اساس هموگلوبین مصنوعی برسمیت شناخته شده است — هموپیور که در آفریقای جنوبی کم خونی شدید در بیمارانی را معالجه می کند که مورد عمل جراحی قرار گرفته اند. داروی دیگری به نام هموسپان — داروی آینده نامیده می شود.
محققان امید خود را در پرورش « اریتروسید» های واقعی به معنای واقعی آن از دست نمی دهند- زیرا در پرورش سلول های دیگر تلاش آنها موفق بوده است: ترومبوسید ها را با کمک پرورش مغز استخوان در « لوله آزمایشگاهی» و یا بیورآکتورها بدست آوردند.
چندی پیش مختصصان بریتانیا اعلام کردند که قصد دارند آزمایش « اریتروسیدها» روی انسان را در سال 2017 آغاز کنند. گزارش شد که متخصصان برای ساخت هموگلوبین های سرخ از سلول های بنیادی استفاده کردند. باید امیدوار بود که این آزمایشات موفق تر از گذشته باشند.
