مجمع کشورهای صادرکننده گاز اولین بار در تهران تشکیل شد، وزرا وقت کشورهای عضو در سال 2001 دور هم جمع شدند و در واقع می توان گفت که مبدا این اجلاس تهران می باشد و اکنون این سازمان چهاردهمین سال تشکیل شدن خود را پشت سر می گذارد. اگر بخواهیم مقایسه ای داشته باشیم با کشورهای عضو اوپک باید گفت که این سازمان هم تنها در حد مجمع جهانی گاز با دنیا در ارتباط بود، یعنی به تبادل اندیشه، آراء و افکار، تبادل اطلاعات و مطالعات، امار و ارقام و رایزنی در بازار جهانی نفت خلاصه می شد. این فعالیتی است که اکنون مجمع کشورهای صادرکننده گاز نیز انجام می دهند. در دهه دوم اوپک به تکامل، انسجام و بلوغ لازم رسید و موفق شد تا به مسائل جدی تر در بازار جهانی بپردازد. من امید دارم که در این اجلاس مهم با توجه به حضور کشورهای تاثیرگذار، تصمیمات مهم و جدی برای آینده بازار جهانی گاز اتخاذ نمایند و تا حدود زیادی آینده روشن و دقیقی را برای حوزه گاز طراحی کرده، و به عبارت دیگر نقشه راه جامعی برای آینده بازار گاز جهان ترسیم نماید. اعضای کشورهای مجمع جهانی گاز نزدیک 80 درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند، به همین دلیل هم قابلیت و پتانسیل کافی برای ایفا نمودن نقش تاثرگذار در بازار جهانی گاز، مدیریت عرضه و تقاضا و در کل فرآیندهای متفاوتی که در صنعت گاز موجود می باشد را دارند.
- چگونگی ایفای نقش مجمع کشورهای صادرکننده گاز در بازار جهانی
نقش آفرینی مجمع هم اکنون نیز در بازار جهانی مشاهده می گردد، به این معنا که در حال حاضر گاز طبیعی سریعترین رشد مصرف و تقاضا را در میان تمام انرژی های متعارف در اختیار دارد. نقشی که تقاضای گاز در سبد انرژی جهانی دارد در مقایسه با نفت خام و نفتهای غیر متعارف مثل نفت شیل یا نفت گاز حتی انرژی های نو بسیار بالاتر است. به عبارتی این عناصر به یکدیگر یکسری علایم مشخصی را نشان می دهند، به این معنی که از یک طرف اجلاسی با این اهمیت در تهران آغاز می گردد و از سوی دیگر ماهیت گاز به صورت فزاینده ای نقش بسیار مهم و حساسی را در بازار جهانی انرژی ایفا می نماید. علاوه بر آن باید گفت که گاز از سالم ترین و تمیز ترین سوخت فسیلی در جهان می باشد، و از همین رو گاز نسبت به دیگر سوختها از اقبال جهانی بیشتری برخوردار است. بنابراین فرصت بسیار مغتنی برای کشورهای دارای منابع گاز است تا بتوانند تقاضای جهانی گاز را مدیریت نمایند. تا به امروز قیمت گاز همواره تابعی از قیمت نفت بوده و برای خود قیمت مستقلی در بازار جهانی نداشته، در نتیجه هرگونه نوسان در قیمت نفت روی قیمت گاز نیز تاثیر گذاشته است. یکی از اقدامات مهمی که امیدوارم در این اجلاس با حضور سران بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز صورت بپذیرد این است که بتوانند برای گاز هویت مستقلی را تعریف نمایند تا خود گاز به صورت مستقل بتواند در بورس بین المللی و منطقه ای ایفای نقش نماید. اگر مجمع به همین مسئله هم برسد، سرآغاز بسیار خوبی برای نقشه راه اینده گاز جهان خواهد بود که اتفاقا هم به سود تولیدکنندگان و هم به سود مصرف کنندگان است.
- آینده ای روشن برای استقلال وضعیت گاز از نفت
موضوع استقلال وضعیت گاز از نفت مسئله ایست که سالها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و کشورهای صادر کننده گاز از فقدان هویت مستقل و قابلیت تاثیر گذاری گاز در بازار جهانی رنج می برند و همیشه تلاش نموده اند تا این هویت مستقل را به گاز بدهند، البته سالهاست که در آمریکای شمالی این اتفاق در حال وقوع است. اما متاسفانه این اتفاق هنوز در دیگر نقاط جهان نیافتاده است و قیمت گاز همواره بر اساس توافق طرفین تعین گردیده است در نتیجه ما اکنون شاهد یکسری اختلافات هستیم. اختلافات بین روسیه و اوکراین در گذشته، بین ایران و ترکیه و قطر در بعضی مواقع از این دست اختلافات می باشند، و تنها دلیل آن توافقی بودن شرایط معامله است، که هر لحظه ممکن است دستخوش عوامل مختلفی قرار گیرد و مانند نفت، قیمت در بازارهای بین المللی تعین نمی شود و عملکرد بازار اهمیت و تاثیری ندارد. بنابراین این موضوع مربوط به امروز و دیروز نیست و مدت زمان زیادی است که بحث استقلال گاز و هویت مستقل آن در بازار جهانی مطرح شده است، بنابراین امیدوار هستیم که این امر در دستور کار قرار بگیرد و سران کشورها به یک توافق جامع دست پیدا نمایند.
- نقش ایران در بازار جهانی نفت و خریداران جدید
شرکت نفت تصمیم به افزایش ظرفیت دارد، اما این تصمیم وقتی عملی می گردد که تحریم ها برداشته شوند، در هر زمان که این اتفاق بیافتد و دسترسی ایران به بازار جهانی آسان تر صورت بگیرد، ایران این آمادگی را دارد که در کمتر از 6 ماه یک ملیون بشکه نفت به بازار جهانی صادر نماید. در این صورت من فکر می کنم که یک تغییر قیمت صورت خواهد گرفت، اما در کوتاه مدت و به بلند مدت نخواهد کشید. اروپا یکی از بازارهای سنتی ایران است و در آسیا در واقع خودمان بازار برخی کشورهای دیگر را گرفته ایم، به عنوان مثال مقداری از بازار عربستان در آسیا را گرفته ایم. از سوی دیگر عراق و روسیه در اروپا بخشی از بازار ایران را گرفته اند، در نتیجه لازم است برای یک میلیون بشکه نفت ایران فضا باز شود. در کوتاه مدت سازمان اوپک می تواند به صورت جدی تری وارد صحنه شود و نظام سهمیه بندی به اوپک بازگردد، چراکه نظام سهمیه بندی حافظ منافع کشورهای تولید کننده در اوپک و یا خارج از اوپک است. متاسفانه این نظام از اجلاس 166 یعنی آخرین اجلاس اوپک در تابستان 2015 نظام سهمیه بندی را رها ساخت و تنها سقف تولید جمعی را مورد توجه قرار دارد ، لذا باید نظام سهمیه بندی به اوپک بازگردد. اما از سوی دیگر بازار جهانی نفت نیز باید این واقعیت را بپذیرد که اوپک دیگر به تنهایی قادر به تنظیم مناسبات بازار نیست و کشورهای بزرگ تولید کننده نفت خارج از اوپک از جمله روسیه و نفت شیل در آمریکا باید برای منافع جمعی با یکدیگر همکاری نمایند. اگر آنها فکر کنند که تنها اوپک باید تولید خود را کم نماید و بازار را تنظیم کند، اون جریان کوتاه مدت تبدیل به جریانی بلند مدت می گردد. واقعیت این است که اکنون چهار و نیم میلیون بشکه نفت غیر متعارف شیل از آمریکا داریم که برای تنظیمات بازار باید تعیین تکلیف گردد، چرا که ادامه دادن این روش از سوی آمریکا و دیگر تولید کنندگان بزرگ خارج از اوپک به هیچ وجه عقلانی نیست. بنابراین در اجلاس آینده باید تصمیمات جدی برای حل این مسئله اتخاذ گردد تا بتوانند مجددا وضعیت اوپک را نسبت به چند سال گذشته احیا نماید.
امیدوارم با توجه به اینکه دبیر کل کنونی مجمع صادرکنندگان گاز یک دیپلمات با تجربه ایرانی است، بتواند تحولات مهمی را در نیمه دوم حیات مجمع سازماندهی و نقشه راه جامعی را طراحی نماید.
