پس از بحران اوکراین و الحاق کریمه به روسیه تحریم های بین المللی بر علیه روسیه آغاز گردید. اتحادیه اروپا هم علی رغم روابط در هم تنیده اقتصادی با روسیه تحریمهایی را در بخشهای انرژی و دفاعی علیه مسکو اعلام نمود. در نتیجه این تحریم‌ها، کاهش قیمت نفت، نرخ دورقمی تورم و کاهش سطح دستمزدها را برای بسیاری از ساکنان روسیه به همراه داشت. کرملین نیز اقدام به اتخاذ یکسری اقدامات واکنشی نمود که به عنوان نمونه می توان به ممنوعیت ورود مواد غذایی از اتحادیه اروپا نمود که در نتیجه آن کشاورزان این کشور موظف به افزایش سطح تولید شده‌اند. با این وجود در چهار ماه اول سال جاری، کمبود مواد غذایی منجر به افزایش ۸.۷ درصدی قیمت کره و افزایش ۳۰ درصدی بهای پنیر در این کشور شد. قیمت ماهی و دیگر محصولات دریایی نیز ۶ درصد و بهای گوشت بیش از ۱۳ درصد افزایش یافت. اما از سوی دیگر متضرران این سیاست، تولیدکنندگان اروپایی بودند که اکنون بازار روسیه را از دست داده‌اند. روسیه تا تابستان سال گذشته دومین بازار بزرگ برای صادرات محصولات غذایی اروپایی بود. آسیبهای ناشی از این تحریم برای اروپا تا جایی بود که حتی به گفته ژان میشل ژاول، رئیس تعاونی شیر جنوب شرق فرانسه تبعات تحریم روسیه از لحاظ جغرافیای سیاسی بسیار قوی بود. حدود ۳۰۰ هزار تن پنیر به ارزش یک میلیارد یورو به روسیه صادر می‌شد. بنابراین به وضوح روسیه بازار مهمی بود، که معادل ۳ درصد از کل بازار تولیدات اروپایی محسوب می‌شد. اما روسیه تا چه اندازه می تواند در برابر این تحریم ها ایستادگی نماید، چراکه به هر حال این تحریم ها تبعات منفی زیادی برای روسیه به همراه داشته و احتمالا در صورت دوام آنها در آینده نیز آسیب هایی را به همراه خواهد داشت. ایران کشوری است که تقریبا بعد از وقوع انقلاب اسلامی تحت تحریم قرار داشت تا جایی که به این تحریم ها عادت کرده است و به خوبی می داند که چطور می شود آن ها را دور بزند و در فائق آمدن بر مشکلات آن نیز موفق بوده است. اما روسها به این سبک زندگی ناآشنا هستند و به غیر از چندین دوره قحطی مواد غذایی و یکسری کالاهای خاص تجربه در زندگی در شرایط تحریم ندارند.
برای بررسی و مقایسه وضعیت تحریم های ایران و روسیه و چگونگی امکان الگو برداری روسها از تجربه تحریم ایران، خبرگزاری اسپوتنیک به گفتگو با دکتر عبدالله مهربان کارشناس ارشد مسائل اقتصادی پرداخت که در ادامه گزارش آن ارائه می گردد و فایل صوتی آن قابل بهره برداری می باشد.
- مقایسه تحریم ایران و تحریم روسیه
در بحث مقایسه تحریم ایران روسیه می توان گفت که تحریم در واقع الگوی یکسان و واحدی بود که غرب و ایالات متحده در برابر این دو کشور اتخاذ نمودند. اما به لحاظ ماهوی تفاوتهای چشمگیری با یکدیگر دارند. به این معنی که اوباما با رویکرد قدرت هنجاری که در سیاست خارجی خود پیش گرفته است، سعی می نماید که از تحریم به عنوان ابزاری برای کنترل کشورهایی که اقدامات آنها با منافع آن در تقابل هستند، استفاده نماید. البته باید گفت که تحریم کلا ابزاری است که توسط کشورهای قدرتمند به عنوان ابزار اعمال زور بهره گرفته می شود، اما تاکنون از میان تحریم هایی که در عرصه بین المللی گرفته شده است و رقم آنها در حدود 200 تحریم می باشد، کمترین آنها موفق بودند و حتی به صورت نسبی موفق شده اند.
نسبت به تحریم های ایران و اینکه آیا توانسته است در برابر این تحریم ها مقاومت نماید و یا تحت فشار آن مجبور به پذیرش توافقنامه شده است، دو رویکرد متفاوت وجود دارد: یکی از منظر نگاه سیاست داخلی و دیگری از منظر سیاست خارجی و نگاه بین المللی. بررسی این دو رویکرد می تواند تجربیات خوبی را به روسها انتقال بدهد. موقعیت روسیه از نظر سیاسی، اقتصادی، جمعیتی و وضعیت آن در نظام بین الملل با ایران بسیار متفاوت است. حتی اگر غرب هم بخواهد با یک الگو مشابه، همانطور که ایران را پای میز مذاکره کشاند روسیه را هم وادار به چنین کاری نماید، به نظر می رسد که موفق نخواهد بود و این یک اشتباه فاحش خواهد بود. توانمندیهای روسیه متفاوت و گسترده است، وابستگیهای غرب به روسیه به ویژه در زمینه انرژی نیز نسبت به ایران بیشتراست، از سوی دیگر وابستگیهای دوسویه اقتصادی غرب و روسیه و همچنین حوزه های مشترک سیاسی و جغرافیایی با اروپا شرایط را در مقایسه با ایران پیچیده تر می کند.
- چگونگی الگوپذیری روسیه از ایران برای حیات در شرایط تحت تحریم
باید ابتدا برسی نماییم که نگاه روسها به ایران چگونه است، به این معنا که ایران را در شرایط تحریم یک برنده به حساب می آورند و یا خیر. این امر می تواند دو الگوی متفاوت به سیاست گذاران روسی بدهد. از طمان بعد از انقلاب ما چندین دوره تحریم رسمی را شاهد بودیم، اما آخرین تحریم که منجر به توافق هم گردید، بسیار پیچیده تر بود و شرایط بین المللی تاثیرات عمیق تری بر وضعیت ایران داشت. در روند تحریم اگر کشور تحریم شونده و کشور تحریم کننده در تقابل با یکدیگر باشند و روابط کمرنگی داشته باشند و یا اصلا روابطی نداشته باشند، در این صورت کشور تحریم شونده آسیب کمتری می بیند.
در این بین روسها باید توجه داشته باشند که تحریم ها بی شک اثرات سوء خود را بر این کشور خواهد داشت و این امر انکارناپذیر است، بنابراین باید به فکر حل این مسئله باشند. تاثیرات ناشی از این تحریم ها هم کوتاه مدت و هم بلند مدت است. در کوتاه مدت شاهد مشکلاتی در زمینه کاهش سطح مبادلات تجاری، فرار سرمایه ها، محدود شدن صادرات انرژی، کاهش صنعت توریسم، رکود در بازار اقتصادی و مبادلات خواهند بود. در بلند مدت هم شاهد تاثیراتی در بنیادهای اقتصادی و صنایع مادر، وابستگی به صنایع و تکنولوژی که به ویژه منبع آن در اروپا است، می تواند روسیه را به انزوا بکشد و در صنایع بنیادی مشکل آفرین باشد. اگرچه تا به امروز هم روسیه در تلاش برای یافتن شرکای شرقی مانند چین، هند و شرکای دیگری در این منطقه است، اما به هر حال موفقیت چشمگیری حداقل در کوتاه زمان نخواهد داشت. بنابراین روسها باید به فکر تعیین نگرش دقیق خود باشد، اگرچه تجربه ایران به صورت قابل توجهی می تواند برای روسیه الگوی خوبی باشد.
- موارد قابل الگوپذیری روسها از تجربه تحریم ایران
ایران مدت زیادی در برابر تحریم مقاومت نمود، اما در نهایت مجبور شد که پای میز مذاکره بنشیند. بنابراین روسها باید بدانند که ایستادگی طولانی مدت در برابر تحریم ها چندان امکان پذیر نیست، نکته مهم این است که روسها چگونه بتوانند این تحریم را به نتیجه برد برد برسانند. اگر به وضعیت اقتصادی روسیه توجه نماییم، حتی قبل از آغاز تحریم های غرب هم شاهد نوعی رکود در وضعیت اقتصادی روسیه بودیم و حتی برخی می گویند آقای پوتین از تحریم ها حتی به گونه ای استقبال هم می نماید تا توجیهی برای رکود اقتصادی کشور داشته باشد، اگرچه من با این موضوع موافق نیستم.
بنابراین روسها باید بدانند که تحریم ها تاثیر گذار است و مقاومت صرف بدون پیش بینی و سیاستگذاری می تواند ضربه بزند. بایید به فکر سیاست جایگزینی شرکاء باشند، اقدامی که به درستی با چین انجام دادند. اما خواسته یا ناخواسته وابستگی به اروپا وجود خواهد داشت که باید بیاموزند چگونه بدرستی از این شرایط استفاده نمایند. به عنوان نمونه وابستگی اروپا به انرژی روسیه یک برگ برنده در دستان روسیه است که باید به درستی از آن در کوتاه مدت استفاده کنند.
