اخیرا اخبار حاکی از تقویت حضور نظامی روسیه در سوریه می باشد و گفته می شود روسیه به ضرورت حمایت از نظام و ارتش سوریه تاکید داشته و این مسئله را تنها راه شکست گروه‌های تروریستی و حل بحران این کشور اعلام نموده است. موضوع تشکیل ائتلاف جدید با حضور ایران، روسیه، دولت مرکزی عراق و دولت مرکزی سوریه از مباحث مهم این روزها می باشد که خبرگزاری اسپوتنیک برای بررسی بیشتر این موضوع به گفتگو با دکتر قدرت احمدیان — از اساتید برجسته روابط بین الملل و علوم سیاسی دانشگاه رازی پرداخت. در ادامه متن این گفتگو به همراه فایل صوتی ارائه می گردد:
- تشکیل ائتلاف ایران، روسیه، سوریه و عراق
بعد از اینکه استان الانبار در عراق به اشغال نیروهای داعش درآمد، موضوع تشکیل ائتلاف عربی-غربی در سطح گسترده ای مطرح شد و اعلام کردند که به زودی داعش را شکست خواهند داد و حتی برنامه آزادسازی موصل را طراحی نمودند. اما ائتلاف غربی- عربی نتوانست به اهداف خوشبینانه ای که در عراق و سوریه تعیین کرده بود برسد و علی رغم تمام تلاشها، نه تنها موفق به توقف روند توسعه داعش نگردید، بلکه در جاهایی شاهد قدرت یافتن داعش نیز شدیم.
بعد از بن بست به وجود آمده در ائتلاف غربی- عربی، ایده استفاده از پتانسیل های جدید از میان قدرتهای داخل منطقه برای مبارزه با داعش عمدتا در عراق و توسط مقامات عراقی مطرح شد و باعث شد تا به تدریج ائتلاف جدید میان عراق، ایران، روسیه و دولت مرکزی در سوریه با هدف تزریق انرژی جدید به روند مبارزه با داعش شکل بگیرد. طی یک ماه گذشته دیدارهای متعددی میان سران کشورهای نام برده صورت گرفت و این ملاقاتها منجر به شکل گرفتن ائتلاف جدید در سطح اطلاعاتی گردید که قطعا گام های بعدی و انجام عملیاتهای میدانی به منظور ورود به کارزار مبارزه با داعش در آینده اتفاق خواهد افتاد. به عقیده من ضرورت تشکیل چنین ائتلافی با حضور قدرتهای منطقه ای پیش از همه توسط دولت مرکزی عراق و سوریه احساس شد، چراکه ائتلاف غربی- عربی با یکسری پارادوکس ها مواجه بود، به این معنی که ازیک طرف دولت مرکزی سوریه را به رسمیت نمی شناخت و از طرف دیگر تصمیم به داعش مبارزه داشت، این تعارض حتی درعراق نیز مشاهده می شد. بنابراین، بعد از این پارادوکس ها و تناقضاتی که از سوی ائتلاف کشورهای غربی و عربی صورت گرفت، نیاز به تشکیل ائتلاف جدید به منظور مبارزه با داعش حتی از جانب خود کشورهای عربی احساس گردید.
- چرا تصمیم تشکیل ائتلاف جدید را رسانه ای کردند؟
باید توجه داشته باشیم که ایجاد شدن چنین ائتلافی که فدراسیون روسیه و ایران در میان اعضای آن هستند، می توانست معماها و پیچیدگی هایی را در ارتباط با رفتار این دو کشور در خاورمیانه ایجاد نماید. بنابراین یکی از دلایل اولیه در رسانه ای کردن تشکیل چنین ائتلافی بیان شفاف و دقیق رفتار و روابط این کشورها در منطقه است، و ابهام این ائتلاف می توانست پرسش های متعددی را به ویژه از سوی کشورهای عرب، ترکیه و یا حتی اروپا و آمریکا مطرح نماید. از طرف دیگر هر ائتلافی دربرگیرنده اهداف مختلفی است و یکی از این اهداف اتفاقا می تواند خلق فضای جدید و ظرفیت های جدید به کمک رسانه ها باشد. علاوه بر این، ائتلاف جدید حامل پیامی به کشورهای عرب و کشورهای غربی با مضمون ناتوانی آنها در اداره و مدیریت بحران به وجود آمده از سوی به کشورهای عرب و کشورهای غربی می باشد. در واقع این پیام اعلام می گردد که نیاز است و باید در مناسبات جهانی، جایگاه و موقعیت کشوری مانند روسیه و ایران پذیرفته شود. بنابراین رسانه ای کردن این موضوع در واقع اعلام رسمی نقش آفرینی قدرت یک بلوک جدید منطقه ای در خاورمیانه است. باید توجه داشت که همکاری ایران و روسیه با دولت مرکزی سوریه به طور غیر رسمی و غیر علنی از همان روزهای ابتدای بحران به ویژه در بعد دیپلماتیک وجود داشته است. اما تفاوتی که اکنون وجود دارد اینکه همکاریهای غیر علنی قبلی در قالب تشکیل این ائتلاف از بعد دیپلماتیک به سوی همکاریهای اطلاعاتی و احتمالا میدانی و البته به صورت علنی حرکت نموده است.
- حضورائتلاف جدید در کنار ائتلاف غربی- عربی چگونه خواهد بود؟
حضور این دو ائتلاف در منطقه شاید پیچیدگیهای مبارزه با علیه داعش تا حدودی بیشتر نماید، اما به هر حال به دو نکته باید توجه نمود. نکته اول اینکه نوع مدیریت بحران به ویژه در عراق می تواند حائز اهمیت باشد، چنانچه دولت مرکزی در عراق ظرفیت و توان ایجاد هماهنگی میان این دو ائتلاف را پیدا کرده و بتواند این دو ائتلاف را به هم نزدیک نماید در واقع مسیر مناسبی برای خروج از تعارض و پارادوکس احتمالی میان دو ائتلاف پیدا نموده است. به عبارتی نقش هماهنگ کننده دولت مرکزی عراق در این بین بسیار کلیدی می باشد. نکته دوم اینکه مسئله دارای بعد دیگری هم است، یعنی روسیه و ایالات متحده مدتهاست که دوره جدیدی از جنگ سرد یا شبه جنگ سرد را تجربه کرده اند و به ویژه بعد از مسئله اوکراین این شبه جنگ سرد خود را بشتر نمایان نموده است. به عقیده من این احتمال وجود دارد که دولتمردان روسیه از تشکیل ائتلاف مشترک این ارزیابی را دارند که داعش به طور همزمان هم منافع آمریکا و هم منافع دوستان روسیه را در منطقه تهدید می نماید و ائتلاف جدید امکان گفتگوهای استراتژیک جدی تر میان روسیه و آمریکا را فراهم می نماید و امکان نزدیک شدن ایالات متحده به روسیه و ایران را بیشتر می کند.
به هر حال ما شاهد پیدایش شبه جنگ سرد میان اعضای ائتلاف جدید و ائتلاف غربی- عربی هستیم، اما در عرصه میدانی یک دشمن مشترک به نام داعش وجود دارد که هم ماهیت دولتهای عربی را تهدید می نماید و هم پایه های قدرت دولتهای نزدیک به روسیه و ایران را تهدید می نماید. بنابراین داعش می تواند عرصه مناسبی برای گفتگوی این دو بلوک و شاید راهی برای کاستن تنشها و پایان دادن به این شبه جنگ سرد باشد. چراکه اساسا از سوی ائتلاف غربی هیچ مخالفت جدی با تشکیل ائتلاف جدید نشده است و هدف ائتلاف جدید هم تضعیف اقدامات و ائتلاف قبلی نیست و کشورهای روسیه، ایران، آمریکا و عربستان سعودی می توانند در صورت حل موفقیت آمیز مسئله داعش، گفتگو را به حل سایر مشکلات منطقه مانند مسئله یمن، فلسطین، لبنان و سایر موضوعات تسری دهند.
