سیل، زلزله، ریزش خاک، فوران آتشفشان ها و آتش سوزی های بزرگ مقیاس — فجایع طبیعی هستند که هر چه بیشتر موضوع بحث ها در جامعه کارشناسی می شوند و اولین ستون های مطبوعات جهان را بخود اختصاص می دهند. مصائب طبیعی باعث مرگ انسان، تغییر نظم عادی می شود و تا حد غیر قابل شناختی منظره جهان را دگرگون می سازد. اما نمی توان پاسخ نهایی این سوال را دریافت کرد که آیا می توان از بروز این حوادث جلوگیری کرد و یا حداقل این عواقب را به حداقل رساند.
طی 50 سال اخیر تعداد حوادث طبیعی سه بار بیشتر شده است. بطور همزمان ضررهای این حوادث نیز افزایش یافته است. عواقب این حوادث برای ساکنان کشورهای دارای سطح پایین رشد اقتصادی سنگین است.
از یکسو با صحبت در باره فجایع طبیعی، مردم آنها را بصورت حوادث غیر منتظره تلقی می کنند که به عواقب مهلک و ویرانگر می انجامد. تحقیقات نشانگر آن است که اگر تمام تغییرات در محیط اطراف بخوبی مطالعه شود و تبادل اطلاعات در بین کشورهای مختلف تنظیم شود ، متخصصان می توانند تا حدودی مانع از بروز این حوادث شوند و یا حداقل اطلاعات مربوط به خطر احتمالی را در اختیار مردم بگذارند. هر چند تضمین کامل صحت این اخبار و اطلاعات وجود ندارد.
یوگنی راگوژین معاون رئیس انستیتوی فیزیک زمین به نام « شمیدِت » آکادمی علوم روسیه در این خصوص گفت: ما به رشد و تکامل سیستم پیش بینی زلزله و فوران آتشفشان ها می پردازیم. این برنامه تحت سرپرستی سازمان حوادث غیر مترقبه روسیه پیش می رود. سازمان پیش بینی هوا در برنامه پیش بینی زودرس سونامی شرکت دارد. اما تضمین 100 درصد وجود ندارد. به عقیده من علم بحد کافی مسلح نیست تا بتواند بطور صد در صد وقوع حوادث طبیعی را پیش بینی کند.
هم اکنون مشخص شده است که در پشت هر فاجعه طبیعی زنجیره حوادث وجود دارد که تعیین کننده بروز و حالت آن است. زلزله و فوران آتشفشان ها و ریزش خاک عمدتا با مناطقی در ارتباط است که تا کنون فعالیت کوهزایی در آنجا شدید است. سواحل اقیانوس جهانی که جریان آب در آنجا آزاد است، در یک روز می توانند ضربات سونامی را بر خود حس کنند. برای دانستن زمان وقوع چنین حوادثی باید سیستم نظارت برقرار شود.
آلکسی یابلوکوف مشاور رئیس آکادمی علوم روسیه و متخصص محیط زیست در این خصوص گفت: بعضی از کشورها خیلی سریع از وقایع طبیعی درس می گیرند. آنها سیستم کمک فوری از نوع سازمان حوادث غیر مترقبه روسی را سازماندهی می کنند. وقتی طوفان های سهمگین به شهرها نزدیک می شود ، این نوع سازمان ها خیلی سریع به تخلیه افراد می پردازند. در اندونزی و مناطق ساحلی چین و آمریکا نیز اینگونه سازمانها فعال هستند. در هند تعداد این نوع سیستم ها کمتر است. سیستم هشدار سونامی در ژاپن بحد کافی پیشرفته است. در دیگر کشورها چنین سیستمی وجود نداردکه علت آن، فقدان پول و یا جدی نگرفتن پیش بینی هاست. پیش بینی های زمین لرزه و مسائل آب و هوایی وجود دارد که باید به آنها توجه شود.
موضوع دیگر آن است که حتی با وجود سیستم پیشرفته مطالعه روندهای طبیعی، کشورها همیشه نمی توانند تمام گزینه های ممکن را محاسبه کنند. فاجعه نیروگاه اتمی « فوکوشیما» ثابت کرد که محاسبه تمام سناریوهای محتمل فعلا ممکن نیست.
ژاپن پول هنگفتی صرف پیش بینی زمین لرزه می کند. در سال 2011 میلادی کار این سیستم ضعیف بود. زمین لرزه مهیب « توخوکو» به وقوع پیوست و امواج عظیم سونامی بر سر سواحل ژاپن جاری شد. تعدادی کشته و تعدادی به اعماق اقیانوس کشانده شدند. وضع نیروگاه اتمی نگران کننده است. سیستم هشداردهی در آنجا وجود دارد ولی بکار نیفتاد. در دیگر کشورها نیز این نوع سیستم با موفقیت زیاد کار نمی کند.
در نتیجه بشریت باید فقط یک درس مهم از این حوادث بگیرد: فجایع طبیعی بخشی از حال و آینده ماست.
جهان به سمتی حرکت می کند که اوضاع غیر مترقبه و حوادث ناگهانی در آن هر چه بیشتر اتفاق خواهد افتاد. انسان مجبور می شود وقت وانرژی هر چه بیشتری در این رابطه صرف کند. اما جامعه برای این چیزها آماده نیست. هر چند ما به مطالعه این حوادث می پردازیم و پیش بینی و رفع عواقب آنها را یاد می گیریم.
متخصصان به این نتیجه می رسند که انسان باید به این موضوع فکرکند که چطور حداکثر فایده را از هر حادثه طبیعی برای خود بدست آورد. قابل درک است که ایجاد گزینه نهایی «کتاب مقررات زنده ماندن» در رابطه با تمام موارد زندگی غیر ممکن است: طبیعت معماها و سورپریزهای بسیاری زیادی در چنته دارد.
