چه دشواری هایی در مسیر حل " مشکلات اس —300" وجود داشته و دارد؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
"مشکل اس-300" در واقع در ارتباطات بین روسیه و ایران وجود دارد. این مشکل طی 5 سال ازسطح اعتماد دو کشور کاسته است.
یادآوری می کنیم که در سال 2007 قرارداد مربوط به ارسال سامانه ی موشکی اس-300 به ایران امضاء شد اما در سال 2010 شورای امنیت سازمان ملل متحد قطع نامه ی 1929 را تصویب نمود که در آن ارسال تسلیحات تهاجمی سنگین به ایران ممنوع اعلام شد. این سند بین المللی همانطور که گمان می شد به فرمان مدودف رئیس جمهور روسیه تایید گردید اما در این فرمان پیوست مربوط به ممنوعیت ارسال اس-300 به ایران افزوده شد اگرچه این سامانه از جمله تسلیحات دفاعی است نه تهاجمی، و از لحاظ حقوقی می توانستند آنرا ارسال نمایند. اما این عمل دیگر انجام شده بود.
ساژین ادامه می دهد: امروز با گذشت پنج سال از این حادثه شاید بتوان گفت که کار درستی انجام شده است برای آنکه در سال 2010 و 2011 حول ایران تنش شدیدی ایجاد شد. در آن دوره ی دشوار وقتی تقابل دولت رئیس جمهور احمدی نژاد با جامعه ی بین المللی در خصوص مسئله ی هسته ای به اوج خود رسید ، رسانه های جهانی با استناد به مقامات ذیصلاح نوشتند و گفتند که اسرائیلی ها و ممکن است آمریکا با هدف حل نهایی آن به ایران حمله کنند. در آن شرایط دشوار ارسال سامانه ی موشکی به ایران اوضاع را پیچیده تر کرده و مخالفان ایران را تحریک می کرد. سامانه را باید به زمین وصل کرده وبرای کار آماده ساخت. این مشکل جدی است که با زمان یک هفته ای حل نمی شود. بدون شک دراین شرایط اسرائیل و آمریکا حمله ی پیشگیرانه را به سیستم هایی آماده نشده و سپس به تاسیسات اتمی آغاز می کردند.
ساژین مطمئن است: البته اکنون روسیه به طور کاملا قانونی می تواند تسلیحاتی به ایران ارسال کند که در چهارچوب ممنوعیت نیستند. در ارتباط با " طرح اقدام مشترک و همه جانبه" که در وین تصویب شد ، طی پنج سال تحریم های فن آوری —نظامی تمدید خواهد شد اما این ممنوعیت بار دیگر به تسلیحات تهاجمی مرتبط است. حتی آمریکایی ها اعلام کرده اند که ارسال احتمالی اس-300 به ایران اسناد شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض نمی کند.
ساژین گمان می کند که امروز " مشکل اس-300" فعلا حل نشده است که البته روابط ایران و روسیه را سرد می کند.
مشخص است ، پس از آنکه فرمان رئیس جمهور در خصوص ممنوعیت ارسال اس-300 صادر شد ، ایران دعوی به دادگاه ژنو مطرح نمود. پرداخت تقریبا 4 میلیارد دلار غرامت برای عدم اجرای قرارداد روسیه را تهدید می کند. پس از آنکه رئیس جمهور پوتین در آوریل امسال فرمان مدودف رئیس جمهور سابق را در خصوص ممنوعیت اس-300 لغو کرد ، در این زمینه مذاکراتی بین مسکو و تهران آغاز شد که با دشواری پیش می رود.
همانطور که رسانه های خاطر نشان کردند موضوعات برای بحث و گفتگوی طرفین بسیار زیاد است. این موضوعات شامل نوع و مدل سامانه ، قیمت و برنامه ی پرداخت ها و در نهایت الگوریتم پس گرفتن دعوی ایران از دادگاه ژنو است. اطلاعات مربوط به این مذاکرات بسیار کم است. اگرچه چندین بار اطلاع داده شد که قرارداد همین الان امضاء خواهد شد. و تاریخ هایی از جمله 26 و 27 اوت را اعلام کردند. اما بعدا دوباره سکوت همه جا را فرا گرفت.
امروز سرگی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه ی روسیه در حاشیه نمایشگاه تسلیحات Russia Arms Expo — 2015 (RAE-2015) بیان داشت که قرارداد جدید با ایران برای ارسال سامانه ی موشکی اس-300 در آینده ای نزدیک امضاء خواهد شد و خاطر نشان نمود که " تمامی تصمیمات سیاسی اتخاذ شده اند". آقای ریابکوف تاکید نمود که " پارامترهای قراداد جدید یعنی جوانب سیاسی آن " (یعنی یک راز) از جمله نقد و بررسی درخواست دعوی روسیه به دادگاه از طرف ایران است.
ولادیمیر ساژین خاتمه میدهد ، منتظر خواهیم ماند. با توجه به همه ی این موارد می توان گفت که حل " مشکل اس-300" ، سد قدرتمندی را از مسیر توسعه ی همکاری ایران و روسیه و از جمله در زمینه فن آوری — نظامی بر می دارد که بدون شک امکانات جدیدی را برای بالابردن سطح اعتماد و درک متقابل بین مسکو و تهران خواهد گشود. این امر به ویژه در حال حاضر بسیار مهم است وقتی که زمان لغو تحریم های اقتصادی- مالی از ایران (چهارماهه اول سال 2016) مشخص شده است ، در نتیجه آن جمهوری اسلامی آشکارا به بازار جهانی رقابتی و بسیار دشوار تسلیحات و فن آوری نظامی وارد خواهدشد.
