تحلیل گر سیاسی و شرق شناس ولادیمیر ساژین در این زمینه می گوید:
در واقع حسین دهقان وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران در این روزها بیان داشت که روسیه و ایران احتمالا در هفته ی آینده ، 26 یا 27 اوت قصد دارند توافق مربوط به ارسال سامانه موشکی اس —300 به ایران را امضاء کنند. آقای دهقان گفت: " متن توافق آماده است. " این را می توان دومین تلاش برای اجرای معاهده ی فروش سامانه ی موشکی به ایران نامید.
ساژین ادامه می دهد: یادآوری می کنیم که اجرای قرارداد روسیه و ایران در سال 2007 برای ارسال سامانه ی موشکی اس-300 به جمهوری اسلامی در سال 2010 متوقف گردید ، درارتباط با تصویب قطع نامه ی شورای امنیت سازمان ملل متحد که شامل اقدامات تحریمی علیه ایران به خاطر سیاست هسته ای این کشور در تناقض با خواسته های آژانس بین المللی انرژی هسته ای و شورای امنیت بود. از جمله ی این اقدامات ممنوعیت ارسال تسلیحات حمله ای سنگین به این کشور بود. اما در آنجا هیچ چیزی در خصوص سیستم های پدافند هوایی گفته نشده بود. در واقع به فرمان رئیس جمهورآنوقت روسیه دیمیتری مدودف ، ایده ی یک جانبه مسکو برای اس-300 اجرا شد.
ساژین تاکید می کند ، در حقیقت ، شاید در آن دوره این تصمیم مسکو درست بوده است. به یاد می آوریم که اوضاع حول ایران هر ماه دشوار تر می شد. تهران در آن زمان در مذاکرات مربوط به حل مشکلات هسته ای موضع غیر سازنده ای داشت. در پاسخ اسرائیل و آمریکا آماده بودند که این مشکل را از طریق نظامی یعنی حملات هوایی وموشکی به مواضع ایران حل و فصل کنند. در این شرایط ارسال اس-300 به ایران به طور آشکار مخالفین ایران را برای نابودی مجموعه ی ارسالی اما مستقر نشده برای قدرت نظامی (بیشتر از یک هفته زمان لازم بود) بر می انگیخت. بنابراین می توان گفت که عدم ارسال اس-300 توسط روسیه در کنار سایر تلاش های صلح طلبانه ، سیاسی و دیپلماتیک مسکو برای عدم آغاز جنگ با ایران بود.
ساژین می گوید ، اکنون اوضاع در ریشه تغییر کرده است. تهران توافق تاریخی با جامعه ی جهانی در رابطه با برنامه ی هسته ای را بدست آورده است. در نتیجه تحریمها به تدریج برداشته می شوند و امکانات گسترده ی توسعه ی همکاری فن آوری — نظامی ایران با سایر کشورها و از جمله با روسیه فراهم می گردد. در این ارتباط رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین در ماه آوریل فرمان مربوط به لغو ممنوعیت ارسال سامانه موشکی به ایران را امضاء کرد که پایه ی حقوقی برای توسعه ی ارتباطات نظامی — فن آوری روسیه و ایران ایجاد نمود.
همانطور که رسانه ها خاطر نشان می کنند ، معاهده ی قبلی در خصوص اس-300 لغو شده و این قرارداد کاملا جدیدی است یعنی هم از لحاظ حقوقی و هم از لحاظ محتوا. در عین حال از معاهده ی قبلی شکایتی به میزان 4 میلیارد دلار در دادگاه ژنو باقی مانده است که تهران آنرا به خاطر نارضایتی از لغو قرارداد توسط مسکو مطرح کرده بود. اما بر اساس برخی از خبرها ، سند جدید پس از فراخواندن دعوی از دادگاه که بلافاصله تهران آنرا انجام خواهد داد ، امضاء می شود.
در قرارداد جدید چه مسائلی در نظر گرفته شده اند؟ اولا این سیستم موشکی بسیار مدرن جدید است یعنی اس 300 پی ام او نبوده و در واقع مدل اصلاح شده ی سیستم موشکی اس-300 بی 4 ، (نام صادراتی — " آنتی —2500") است. ثانیا ، معاهده ی جدید شامل ارسال 5 سامانه ی موشکی بر اساس توافق قبلی نخواهد بود بلکه 4 فقره است. در عین حال قدرت آنها قابل توجه است. کارشناس نظامی ، ولادیمیر یوسیف به رادیو اسپوتنیک توضیح داد:
" آنتی- 2500"، سامانه موشکی جدیدی است که مزایای بیشتری نسبت به اس —300 در زمینه ی رهگیری موشک بالستیک دارد. سرعت آنتی —2500 برای رهگیری هدف در ارتفاعات ثابت دوبرابر بیشتر است. به عبارت دیگر ، آنتی —2500 می تواند نه تنها هواپیماها بلکه به کلاهک های موشک های بالستیک قاره پیما هم پایگاه های زمینی و هم دریایی حمله کند. و بر اساس اطمینان " آنتی" از اس- 300 پی ام او پایین تر نیست.
بهای قرارداد جدید با قبلی مطابقت داشته ، یعنی 900 میلیون دلار است. ارسال سامانه ی موشکی باید از سی تا چهل روز پس از انعقاد قرارداد آغاز شود. ضمنا کاملا بدیهی است که اسناد توسط اعضای هیات نظامی ایرانی که هفته ی آینده برای شرکت در نمایشگاه هوایی " ماکس-2015" به مسکو می آیند امضاء خواهد شد. این نمایشگاه از بیست و پنجم تا سی ام اوت در ژوکوفسکی واقع در اطراف مسکو برگزار خواهد شد.
معاهده ی پیش رو ، عکس العمل مورد انتظار آمریکا را به دنبال داشت. نماینده ی وزارت امورخارجه جان کربی گفت: "ما البته معترض هستیم." در عین حال وی بیان داشت که فروش سامانه ی موشکی به ایران تحت تحریم هایی نیست که شورای امنیت سازمان ملل متحد در ارتباط با تهران وضع کرده است. و این واقعا همین طور است. توافق مربوط به برنامه ی هسته ای ایران اگرچه تا پنج سال ممنوعیت ارسال تسلیحات به این کشور را نیز به همراه دارد اما این فقط به تسلیحات تهاجمی سنگین مربوط می شود. سامانه ی موشکی اس-300 به تسلیحات تهاجمی ربطی ندارد.
حل مشکلات اس-300 ، امکانات جدیدی برای همکاری فن آوری — نظامی روسیه و ایران می گشاید. درواقع این فعلا به تسلیحات تهاجمی مربوط نمی شود. اما بسیاری از سیستم ها و فن آوری های دیگر هستند که می توانند به ایران فروخته شوند.
این گزینه هم بعید نیست که روسیه و ایران در پروژه های مشترک و تولید هواپیمای جنگی همکاری نمایند. چیزی که وزیر دفاع ایران آقای دهقان در خصوص آن اطلاع داد.
ساژین خاتمه می دهد ، بدین ترتیب انعقاد قرارداد مربوط به ارسال سامانه ی موشکی اس-300 به ایران گواه از سرگیری همکاری نظامی — فن آوری ایران و روسیه در شرایط جدیدی است که پس از دستیابی به توافق هسته ای با جمهوری اسلامی ایران مهیا شده است. توافقی که این کشور را از جمله در زمینه ی همکاری فن آوری نظامی از ایزوله خارج می سازد.
