سمیه پسندیده- تحلیل گر سرویس سیاسی در خصوص این موضوع به گفتگو با دکتر رحمان حریری استاد دانشگاه و کارشناس خاورمیانه پرداخت. خلاصه این گفتگو به شرح زیر است و در فایل صوتی امکان دسترسی کامل به این بحث وجود دارد:
ما در منطقه دو محور داریم که در مقابل هم هستند، این دو محور یکی به رهبری روسیه و دیگری به رهبری آمریکا است. این خط از روسیه آغاز می شود و بعد سوریه، لبنان و در سطح کلان تر آن ایران، که این محور خواهان عدم دخالت غرب و ایالات متحده در منطقه می باشد. محور دیگر اسرائیل، ترکیه، انگلستان و عربستان سعودی است که محور مقابل را تشکیل می دهد. از طرفی هم ارتباطات میان ایران و بریتانیا به دلیل بسته شدن سفارت انگلیس در تهران و رای مجلس ایران به کاهش ارتباطات با بریتانیا و یکسری مشکلات دیگر از وضعیت خوبی برخوردار نبود، اما با آغاز ریاست جمهوری آقای روحانی و تعدیل سیاستها در روابط خارجی ایران از حالت پر تنش قبلی کمی خارج شد و به سمت تنش زدایی رفت. به صورت کلی باید گفت که ایران و غرب اگرچه همکاریهای سیاسی خوبی نداشتند اما شاهد همکاریهای امنیتی بودیم که به دلیل فضای سنگین دوران تحریم ایران حتی سطح این روابط هم کاهش یافت و یکی از این موضوعات مقابله در برابر داعش بود. ایران به صراحت اعلام کرد که ائتلاف بر علیه داعش را به رسمیت نمی شناسد و با آن همکاری نخواهد کرد و خود به صورت مستقل مبارزه خواهد کرد. چراکه ایران و بریتانیا هنوز در موضوعاتی مانند سوریه، بحرین، یمن با یکدیگر اختلاف نظر جدی دارند.
ما در سیاست خارجی دو بحث داریم: بحث اعلامی و بحث اعمالی. موضوعاتی که اعلام می شوند شامل خط مشها و سیاستهای کلی کشورها هستند و بحثهایی که اعمال می شوند شامل موضوعات امنیتی کشورهاست و گاهی اصلا نیازی نیست که آنها را اعلام نمود. به عنوان مثال احتمال همکاری ایران و آمریکا در عراق در موضوع داعش وجود دارد چراکه در واقع هر دو در حال مبارزه با آن هستند، حال ممکن است این همکاری به واسطه دولت شیعی در عراق یا اقلیم کردستان باشد. اما موضوع ائتلاف ایران و بریتانیا بحث پیچیده تری است، چراکه سابقه همکاری ایران و بریتانیا کمتر است و هنوز زبان مشترکی در فهم موضوعات منطقه ای با یکدیگر نیافته اند. بریتانیا از دولت مرکزی سوریه حمایت نمی کند و تضعیف داعش موضع بریتانیا در سوریه را ضعیف می کند. در واقع باید بگویم که من معتقد هستم به دلیل وجود چندین نقطه تقابل درمنطقه این دو کشور نمی توانند با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند. به هر حال هنوز این شک وجود دارد که بریتانیا و آمریکا به کمک متحدان خود در منطقه خاورمیانه مانند ترکیه و عربستان سعودی در شکل گیری و یا قدرت یافتن داعش به ویژه در عراق نقش داشتند. بنابراین سیاستهای اعلامی کشورهای مذکور، همان سیاستهای گذشته خواهند بود و شاید همکاریهای بسیار محدودی آن هم تنها در عراق صورت پذیرد.
به عقیده من همان سیاستهایی که در افغانستان از سوی غرب پیاده شد در حال حاضر در خاورمیانه نیز در حال اجراست. روزگاری غرب عمدا با هدف بیرون راندن ارتش شوروی، نیروهای اسلام گرا را تقویت کردند و بعدها خود احساس خطر نمودند و با اسلام گرایانی که متحدین خودشان بودند شروع به مبارزه نمودند. در خاورمیانه نیز وضع همین است، یعنی سعی کردن تا به صورت کلی پروژه ای به نام اسلام سیاسی را در خاورمیانه بایگانی نمایند. اما اکنون ائتلاف در برابر داعش بدون ایران امکان پذیر نیست و در این میان نقش محوری ایران باید در نظر گرفته شود، چراکه ایران قدرت محوری خاورمیانه است و سیاستها و دغدغه های آن در منطقه باید در نظر گرفته شود. برای ایران، عراق و سوریه از یکدیگر جدا نیستند چراکه اساسا محور مقاومت ایران به شمار می آیند. اگر بریتانیا و غرب در سوریه و عراق حاضر به پذیرفتن خواسته های ایران شوند و بر اساس احترام مقابل رفتار نمایند احتمال همکاریهای امنیتی وجود دارد، منتها همکاری های سیاسی مانند دوران قبل از انقلاب ضعیف است.
