تجارت ژاپن از شعف و شادی بی حد دورنمای بازار ایران پس از لغو تحریم ها دچار سرگیجه شده است.
واقعا هم بازار گرسنه ایران بر اثر تحریم ها، کشوری با تقریبا 80 میلیون نفر جمعیت و ذخایر غنی موادخام امکانات تجاری زیادی را نوید می دهد. نقشه های ژاپن در عرصه تجاری در ایران تا چه اندازه پیشرفت خواهد کرد؟
پاسخ به این سوال ساده است. ژاپن عمدتا از کشورهای منطقه خاور نزدیک نفت وارد می کند و با بازگشت ایران به بازار بین المللی نفت، قیمت نفت بمرور زمان افت می کند. ژاپن ممکن است به پروژه نفت آزادگان برگردد که ذخایر آن تا 35 میلیارد بشکه نفت تخمین زده می شود.
یکی دیگر از عرصه های همکاری — اتم صلح آمیز است. مقامات ایران گزینه های متفاوت توسعه انرژی اتمی کشور با جلب شرکت های بزرگ خارجی از جله ژاپن را بررسی می کنند. در ماه ژانویه سال 2014 میلادی عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با شبکه تلویزیونی NHK گفت: « ژاپن یکی از کشورهایی است که دارای فناوری عالی در عرصه انرژی اتمی است و آنها را صادر می کند. دورنمای خوبی برای همکاری ایران و ژاپن در ساخت بلوک های جدید نیروگاه اتمی ایران وجود دارد». در سال 2011 میلادی پس از سانحه در نیروگاه اتمی « فوکوشیما —1» ژاپن صادرات فناوری اتمی خود را متوقف کرد اما حالا احیا شده است. بعلاوه، سانحه باعث تکامل بهتر سیستم امنیت نیروگاه شد که برای نیروگاه اتمی « بوشهر» واقع در منطقه زلزله خیز فوق العاده مهم است.
ایران و ژاپن در همکاری در رشته طب ذینفع هستند که مموراندوم امضا شده در باره گسترش همکاری در عرصه بهداشت و بهداری که در ماه فوریه سال جاری در توکیو توسط وزرای بهداری دو کشور به امضا رسید گواه این مهم است. رشته پزشکی ژاپن — دارو، تجهیزات و فناوری با وجود گران بودن آن اعتبار زیادی در سراسر جهان برای خود کسب کرده است و احتمالا ایران توجه زیادی به قیمت نخواهد کرد.
دورنمای همکاری و مناسبات تجاری با ایران در رشته های زیادی ممکن است: از هواپیمایی و خطوط راه آهن گرفته که نیاز به مدرنیزه شدن دارند تا فناوری « آی.تی» و بازار مصرفی. ژاپن از نقطه نظر واردات خودرو و لوازم الکترونیک برای ایران اهمیت دارد. اما ژاپن تنها کشوری نیست که در « سالن انتظار» منتظر است، بسیاری از دیگر کشورها از جمله چین و روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا در صف «انتظار» ایستاده اند. پائولو جِنتیلونی وزیر امور خارجه ایتالیا گفت که ایران برای بسیاری از کشورها جذاب است و پس از لغو تحریم ها « رقابت بر سر برقراری مناسبات با تهران جهت کسب امتیازات بیشتر آغاز خواهد شد».
به عقیده ولادیمیر کوندارتییف پروفسور انستیتوی اقتصاد و روابط بین الملل آکادمی علوم روسیه پس از لغو تحریم ها در حول بازار ایران مبارزه رقابتی سختی در خواهد گرفت. رقابت شدیدی بر سر این بازار در خواهد گرفت. ایران — یک کشور بالقوه بزرگ در جهان از لحاظ تولید نفت است و با لغو تحریم ها امکانات صادرات خوب نه « خاکستری» بلکه قانونی گشوده خواهد شد. در این عرصه، ژاپن — اولین کشور در بین واردکنندگان خواهد بود. آنچه به بازار مصرفی مربوط می شود، بازار کشور مدت طولانی به روی جهان خارج بسته بود و تقاضا افزایش یافته است. به عنوان مثال، با وجود اینکه ایران در حال توسعه صنعت خودروسازی خود است ، اما در گسترش و مدرنیزه کردن آن ذینفع است. و ژاپن با خودروهای عالی خود بهترین گزینه است. اگر به جنبه وسیع تر این موضوع بنگریم، هم اکنون مبارزه بر سر بازار مصرفی ایران جریان دارد که شرکت های ژاپن، چین، روسیه و آمریکا و اروپا در آن شرکت خواهند کرد. این بازی ارزش تماشا را دارد…»
بعید نیست که ژاپن برای خود بدنبال جای خاصی در بازار ایران بگردد. ژاپن هرگز درگیری خاصی با کشورهای اسلامی نداشته است. و هر چند فعالیت خاصی در عرصه سیاسی بین دو کشور از زمان آغاز مناسبات دیپلماتیک در سال 1929 میلادی مشاهده نشده است اما مناسبات اقتصادی جدی بوده اند. اواخر دهه 1980 میلادی وقتی در ژاپن دوره باصطلاح « معجزه اقتصادی» جریان داشت، کشور در چارچوب مهاجرت کاری اجازه ورود شهروندان ایران برای اقامت دائم را صادر کرد. با وجود آنکه چند سال بعد این اجازه لغو شد ، جامعه مهاجران ایرانی قابل توجهی در ژاپن شکل گرفت.
حتی با محکوم کردن ایران به خاطر برنامه هسته ای آن کشور ، ژاپن به گفتگوی مستقیم با ایران ادامه داد. در سال 2014 میلادی وزیر امور خارجه ایران از ژاپن دیدن کرد و هیأت نمایندگی ژاپن متشکل از سیاستمداران و تاجران برای مذاکرات با شخصیت های رسمی ایران به تهران سفر کرد.
