در شمال عراق هم گزارش‌هایی از به کار بردن گازهای شیمیایی علیه نیروهای پیشمرگ کرد طی هفته های گذشته منتشر شده است. مقام‌های کرد که پیش از این هم داعش را به استفاده از گاز سمی کلر به عنوان سلاح جنگی متهم کرده‌اند، می‌گویند هنوز از ماهیت گاز مورد استفاده در حمله اخیر اطلاعی ندارند. اما با گذری به اخبار گذشته به یاد می آوریم که تقریبا دو سال قبل هم در سوریه حملات شیمیایی صورت گرفت، که در آن زمان اعلام کردند این حملات از سوی نظامیان دولت روسیه و به دستور بشار اسد صورت گرفته است. در نتیجه آن دولت روسیه موظف به خلع سلاح هسته ای شد؛ اگرچه از همان ابتدا دولت بشار اسد این اتهامات را نپذیرفت، اما تحت فشار بین المللی این اقدام را اجرا نمود. اکنون سری جدیدی از حملات شیمیایی در منطقه کرد نشین سوریه انجام گرفته است و اینبار مسئول این اقدام را گروه دولت اسلامی می دانند. اما سوال در اینجاست که گروه داعش به واسطه چه منبعی به سلاح های شیمیایی دست یافته اند، در این خصوص مصاحبه ای با دکتر قدرت احمدیان- استاد روابط بین الملل دانشگاه رازی انجام گرفت:
مسئله استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه یک بحث قدیمی است که از همان آغاز ناآرامی ها در سوریه مطرح شد و دولت بشار اسد متهم به استفاده از این سلاح ها گردید و در نتیجه آن با فشار آمریکا
- تامین سلاح های شیمیایی داعش توسط گروههای رادیکالی پاکستانی و عربستانی چقدر به واقعیت نزدیک است؟
اینکه دانش فنی از طرف افراد یا عواملی خارج از سوریه و عراق به داخل این کشورها منتقل شده باشد، قابل انکار نیست، اما اینکه کل این پروسه از بیرون انتقال یافته باشد را تایید نمی کنم. و معتقدم ترکیبی از دو عنصر متفاوت توانسته است توانایی های داعش را افزایش دهد. یکی عنصر دانش فنی، که علی رغم سکوت جوامع بین المللی گروه داعش روز به روز هم در حوزه های مختلف در حال افزایش آن است و عنصر دیگر بستر مناسبی که داعش آنها را به اشغال خود درآورده است.
- جامعه بین الملل چگونه می توان مانع از گسترش جنایات داعش و استفاده از سلاح شیمیایی توسط این گروه شود؟
در خصوص توضیح گسترش سرزمینی و قابلیت نظامی داعش در کنار یک ایدئولوژی افراطی که ریشه در تفکرات بسیار رادیکالی سلفی دارد و خود موتور محرک اصلی این گروه بوده، باید به وجود مشکلاتی در خاک عراق و سوریه توجه نماییم. نباید فراموش کنیم که گسترش دولت اسلامی بعد از شکل گیری تنشها و درگیری ها در سوریه اتفاق افتاد، یعنی داعش که مقر اصلی آن در عراق بود بعد از ایجاد تنشها در سوریه نیروهای خود را به این کشور گسیل داد و با احیای قدرت خود مجددا به سمت عراق بازگشت. بنابراین وجود مشکلاتی در ساختارهای حکومتی کشورهایی مثل عراق و سوریه را نیز باید در نظر داشته باشیم. نکته بسیار مهم در این است که داعش توسط جامعه بین الملل به صورت جدی یه عنوان یک تهدید در نظز گرفته نشده است، اگرچه در لفاظی ها و در بیانیه ها و در قطعنامه ها و گفته های مقامات بین المللی اینگونه بیان می دارند، اما در واقع اینطور نیست. به همین دلیل هم من معتقدم که نهادهای بین المللی و قدرتهای بزرگ از زاویه منافع خود به مسئله داعش نگاه می کنند و نه از زاویه منافع جمعی. به تعبیر دیگر اگر از منظر امنیت جمعی و حتی مصالح بشری به تهدید داعش توجه و تمرکز می شد، فکر می کنم که مهار قدرت داعش امر ساده ای است. اما متاسفانه قدرتهای بزرگ و منطقه ای هرکدام از منظر منافع خود به مسئله داعش نگاه می کنند، یعنی داعش اصلا برای برخی کشورها حتی منفعت آفرین است و برای برخی کشورها تهدید به شمار می آید.
بنابراین، اجماع نظر در موضوع عامل تهدید بین المللی بودن داعش عملا وجود ندارد و اراده ای هم برای مهار و سرکوبی دولت اسلامی در سطح منطقه ای و بین المللی وجود ندارد و اختلاف مواضعی وجود دارد. راه سرکوبی و مدیریت تهدید داعش هم در همین اراده جمعی مشترک و اجماع نظر بین المللی است، به این معنی که نه تنها بپذیرند که این گروه تهدیدی علیه امنیت و صلح جهانی است، بلکه عملا هم دست بکار شده و این تهدید را سرکوب نمایند. البته شکل گیری این اراده جمعی و اجماع نظر خود کار ساده ای نیست.
- آیا ممکن است که روزی جامعه بین الملل به یک اتفاق نظر جمعی در خصوص عامل تهدید بودن گروه داعش برسند؟
من در میان مدت به این مسئله خوشبین نیستم. اگرچه اتفاقاتی که در خصوص مسائل هسته ای ایران روی داده و توافقات جامع هسته ای ایران چیدمان نظم منطقه ای را اندکی تغییر داده است، و چشم انداز امکان اجماع نظر میان ایران، سوریه و عربستان که نگاه های متفاوتی هم به داعش دارند ایجاد کرده است. و البته باید به عنوان یک واقعیت بپذیریم که برخی کشورها مانند ترکیه و عربستان دولت اسلامی داعش را چندان تهدید جدی برای مصلحت و امنیت خود نمی بینند. معتقدم که شکل گیری جنگ داخلی، منازعه و کشمکش یک خصیصه نسبتا پایدار در خاورمیانه حداقل تا آینده خواهد بود.
