قطب شمال مدتهاست که محل تلاقی منافع سیاسی و اقتصادی کشورهای پیشرفته و در حال رشد است. البته اهداف آنها با هم فرق دارد. کشورها برای تحکیم منافع خود به ایجاد ائتلاف می پردازند. اما سوالات زیادی به لحاظ غیر ممکن بودن رسیدن به توافق نظر لاینحل باقی می مانند.
کارشناسان علت تشدید مبارزه سیاسی در قطب شمال را با عدم تعیین مقام حقوقی مرزهای ملی در قطب مرتبط می دانند و توجه خاصی نیز به مسیر حمل و نقل آن منطقه می شود. از یکسو تقریبا 100 سال پیش سیستمی شکل گرفت که بر طبق آن نقش اصلی در امور تسخیر قطب به باصطلاح کشورهای قطبی تعلق گرفت. اما حتی بین آنها اختلافات معینی بروز می کند.
آلکسی فِنِنکو دانشیار دانشکده سیاست جهانی دانشگاه دولتی مسکو به نام لومونوسف در این خصوص گفت: در حال حاضر، 5 کشور بزرگ قطبی وجود دارد — روسیه، کانادا، دانمارک، نروژ و آمریکا. اکنون مهمترین مسأله قطب تجدید تعیین خطوط مرزی است که در ده 1920 انجام شده بود. روسیه و کانادا خواهان حفظ این نوع تقسیمات هستند. اما مقابله آنها بر سر مقام قطب شمال شدید است. یعنی ائتلاف روسیه — کانادا که اوایل سال 2002 میلادی ممکن بود، اکنون دیگر غیر ممکن شده است. آمریکا خواهان انترناسیونالی کردن کامل قطب شمال است. زیرا آن کشور از کوچکترین بخش قطب برخوردار است. دانمارک و نروژ بین این دو کشور در نوسان هستند. در نتیجه حل و فصل مسائل مورد اختلاف باید در عالی ترین سطح بررسی شود — یعنی در شورای امنیت سازمان ملل. اما در اینجا نیز منافع گوناگون و انواع مختلف ائتلاف ها قد علم می کنند و بهر شکل ممکن سعی می شود از منافع خود دفاع کنند.
الکساندر گوسییف مدیر انستیتوی برنامه ریزی استراتژیک در این باره گفت: مسائل مورد اختلاف در چارچوب این برنامه قطبی در شورای امنیت سازمان ملل مطرح خواهد شد که در آنجا موضع کشورهایی مانند روسیه، آمریکا و چین قوی تر خواهد بود. بر خلاف چین، آمریکا و روسیه کشورهای قطبی هستند ، از اینرو آمریکایی ها در اینجا از منافع ائتلاف خود دفاع خواهند کرد که کانادا و کشورهای اسکاندیناوی — نروژ و دانمارک — عضو آن هستند. آنها بهر شکل ممکن از ابتکارات و همکاری استراتژیکی خود در این منطقه دفاع خواهند کرد. روسیه باید از نقطه نظر برخورد پراگماتیک به این موضوع بنگرد.
کشورهای زیادی ادعاهای خود را نسبت به ثروت قطبی ابراز می دارند. بلژیک، بریتانیا ، آلمان، لهستان، فنلاند، سوئد، ایسلند و کشورهای دیگر هرازگاهی ادعاهایی نسبت به ثروت قطب مطرح می کنند.
آلکسی گوسییف در این خصوص گفت: سه کشور از چشم انداز بهتری در این زمینه برخوردارند. گروه کشورهایی که آنها را می توان کشورهای نیمه قطبی نامید- ایسلند، فنلاند و سوئد. آنها فاقد بخش های قطبی هستند اما زمانی خواهان دریافت مقام کشورهای قطبی شده بودند و عضو شورای قطبی هستند. فنلاند و سوئد بزرگترین مسأله برای روسیه هستند. سوئد بهیچ وجه نمی خواهد حق روسیه بر مسیر آبی شمال را بپذیرد و به این موضوع استناد می کند که قبل از روس ها هیأت نمایندگی سوئد در مأموریت « نوردِنشِلد» در سال 1878 میلادی از این مسیر عبور کرد. فنلاند بنوبه خود پس از جنگ زمستانی سال 1940 میلادی بندر « پِتسامو» را از دست داد که شهر شوروی « پِچِنگ» شد. این کشورها ادعای بالقوه ای نسبت به روسیه مطرح می کنند و در رابطه با قطب همکاری زیادی با آمریکا دارند که شانس آنها برای بازگشت به قطب است.
کارشناسان معتقدند که موضوع قطب یکی از موضوعات اصلی در دستور روز خواهد بود. با وجود مسائل و مشکلات زیادی در روند بهره برداری از ثروت این منطقه، هیچ یک از کشورها از تحیکم مواضع خود در آنجا خودداری نمی ورزد. شایان ذکر است که در صد سال آینده جهانیان به یک نتیجه ساده می رسند: هر کس قطب را در اختیار داشته باشد ، صاحب جهان خواهد بود.
