بیست و دوم ژوئن سال 1941 میلادی سرآغاز ادبیات روسی در باره جنگ اعلام شد. در آن روز شعر « جنگ شروع شد» از رادیو پخش شد. یوری اینگه، نویسنده آن شعر دو ماه بعد بر عرشه کشتی ناوگان دریای بالتیک کشته شد. 400 نفر از ادبای دیگر روسیه قربانی نبردها شدند. آنها خبرنگاران ارتش بودند و « هنر اصلی نظامی» آنها نوشتن شرح های مستند بود. ایلیا اِرِنبورگ یکی از بهترین روزنامه نگاران بود. مارشال ایوان باگرامیان در باره او گفت: « قلم اِرِنبورگ کارگرتر از تفنگ است». واسیلی گروسمان یکی دیگر از روزنامه نگاران بود که داستان او به نام « جهنم تِرِبلین» به عنوان سند رسمی در روند « نورنبرگ» منتشر شد. « فاشیسم و انسان نمی توانند در کنار هم به موجویت خود ادامه بدهند. وقتی فاشیسم پیروز می شود، انسان نابود می شود، فقط موجودی شبیه انسان باقی می ماند».
اما نه در پایان جنگ، بلکه طی دو سال اول جنگ، آثار ادبی بسیار زیاد و متنوع نظامی — هنری زمان شوروی خلق شدند. تمام این آثار برای رزمندگان ارتش سرخ نوشته شده بود. اشعار از طرفداران زیادی در خط جبهه برخوردار بود.
سرگی دمیترینکو کارشناس ادبی در این خصوص گفت: کتاب شعر کنستانتین سیمونوف به نام « با تو و بی تو» از محبوبیت زیادی در بین سربازان برخوردار بود. اشعار این کتاب رونویسی می شدند و مانند راهنمای رزمنده از یک بخش به بخش دیگر پیش می رفت. اشعار کنستانتین سیمونوف و قبل از همه شعر « منتظرم بمان» «آرم تغزلی» جنگ کبیر میهنی شده بود. این شعر و اشعار دیگر با آثار الکساندر تواردفسکی شاعر جبهه ای دیگر — و کتاب او «واسیلی تورکین» رقابت می کردند. این کتاب مثل دائره المعارف زندگی جبهه ها بود و قهرمان آن مبدل به شخصیت محبوب سراسر کشور شد. « تورکین» از سال 1942 تا 1945 میلادی منتشر شد و در جبهه ها و پشت جبهه منتظر انتشار فصول جدید آن بودند. در سالهای جنگ آثار بسیاری خلق شدند که بعدها بنیاد طلایی ادبیات شوروی را تشکیل دادند. میخائیل شولوخوف در سالهای جنگ اثر ادبی خود « آنها به خاطر وطن جنگیدند» را نوشت و فصول اول آن در روزنامه های سال های 1943 و 1944 میلادی به چاپ رسید. مهندس ستوان ویکتور نکراسوف رویدادهای نبرد استالینگراد را به ثبت رساند که خود در آن شرکت داشت و اولین اثر ادبی خود را به آن اختصاص داد. کتاب « در ترانشه های استالینگراد» سرآغاز سنت جدیدی در ادبیات روسی بود — باصطلاح نثر « ستوانی». یوری کوبلانوفسکی شاعر روس معتقد بود که آن یکی از بهترین کتاب ها در باره جنگ و در زمان جنگ است.
— به نظر من کتاب « در ترانشه های استالینگراد» واقعی ترین و زنده ترین اثر ادبی است. تصادفی نیست که این اثر تأثیر زیادی بر نویسندگان روس مانند آندری پلاتونوف، بوریس پاسترناک و دیگران گذاشت. زیرا این کتابی ساده، برگرفته از زندگی و بدون دروغ بود. این کتاب چنان تأثیری بر یوسف استالین گذاشت که به دستور وی جایزه استالین به نویسنده جوان و ناشناس اعطا شد.
ادبیات هنری و روزنامه نگاری در سال های جنگ کبیر میهنی به عنوان شرح های ضربتی رویدادها و وقایع تراژیک و قهرمانانه ظاهر شدند. چنین هنر « لغوی» بهترین وسیله تکذیب جمله معروف: وقتی توپ ها به حرف می آیند ، الهه هنر خاموش می شود» است.
