دوم آوریل در لوزان سوئیس ، گروه 5+1- واسطه های بین المللی (روسیه ، ایالات متحده آمریکا ، بریتانیا، فرانسه، چین و آلمان) و ایران در برنامه ی هسته ای ایران به توافق سیاسی رسیدند. این دور از مذاکرات که به برنامه ای هسته ای ایران اختصاص داشت بیست و ششم ماه مارس آغاز شد و هشت شبانه روز به طور انجامید. مذاکره کنندگان به چه نتایجی دست یافتند؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین این موضوع را نقد و بررسی می کند:
انجام شد. همه ی طرفین ذینفع از اروپا تا استرالیا منتظر این روز بودند. ماراتن مذاکرات 12 سال به طول انجامید. اما نتایج واقعی آن تنها از بیست و چهارم نوامبر 2013 ظاهر شدند زمانی که توافق ژنو یعنی " طرح مشترک عملیاتی" امضاء شد. این نقشه ی راهی بود که مسیر را برای توافق همه جانبه برای حل و فصل نهایی مشکل هسته ای ایران و برداشتن آن از مسئله ی مبرم سیاست جهانی هموار می کرد. از آن لحظه مرحله ی نهایی ماراتن آغاز شد و بر اساس عملکرد بالاتر از همه مذاکراتی بود که طی ده سال انجام شد.
ولادیمیر ساژین ادامه می دهد: طرفین با متانت مواضع خود را کنار گذاشته و به سمت مصالحه ی لازم پیش رفتند. و اینجا باید ذکر شود که نقش رئیس جمهور ایران حسن روحانی بارز است، که با توجه به منافع ملی ایران توانست سیاست پیشینیان خود را تغییر داده و مذاکرات هسته ای را که به بن رسیده و کشور را در مرز جنگ و فجایع اقتصادی قرار داده بود به پایان پیروزمندانه ای برای ایران برساند.
توافق چهارچوبی بدست آمده در دوم آوریل ، مرحله مهم و بسیار حیاتی در مسیر رسیدن به قرار داد است. وزرای امور خارجه ی هفت کشور به توافق مشترک رسیدند و پایه های سیاسی را برای قرار داد آینده ای که باید سی ام ژوئن امضاء شود قرار دادند.
بله ، توافق لوزان ، سند نهایی نیست اما به واسطه ی آن بسیاری از پرسش های طرفین حذف می شود.
همچنین توافق شد که مدت زمان آماده سازی قرارداد ده ساله باشد و طی آن دو سوم از ظرفیت ایران در غنی سازی اورانیوم متوقف خواهد شد. ایران مقدار سانتریفوژ ها را از 19 به 6 هزار کاهش داد. تغییراتی در تاسیسات هسته ای اتفاق می افتد اگرچه حتی یکی از آنها هم از بین نخواهد رفت. به طور مثال کارخانه ی غنی سازی اورانیوم در فردو به مرکز فن آوری تبدیل خواهد شد جایی که کلا 1000 سانتریفوژ قرار می گیرد. تقریبا 5 هزار سانتریفوژ به غنی سازی اورانیوم در مرکز هسته ای نطنز می پردازند که عملا تنها تاسیسات اینچنینی است که باقی خواهد ماند. ضمنا طی 15 سال تهران اورانیوم را بیش از 3.67 درصد غنی سازی نخواهد کرد. تهران موظف است که تحقیقاتی را برای استفاده سوخت هسته ای تولید شده انجام دهد.
کارخانه ی مشترک بین المللی به ایران در توسعه ی مجدد و بازسازی رآکتور به روز شده آب سنگین در اراک کمک می کند ، رآکتوری که پلوتونیوم تسلیحاتی تولید نخواهد کرد.
توافق مربوط به برنامه ی هسته ای همچنین نبود هر گونه انبار مواد شکافت پذیر را مد نظر دارد. بخش اعظم ذخایر اورانیوم ایرانی تخلیه شده و یا به خارج از کشور منتقل می شوند.
ایران همچنین توافق کرده است که تاسیسات جدیدی برای غنی سازی اورانیوم طی 15 سال نسازد و سانتریفوژ های اضافه و تاسیسات مربوط به غنی سازی را تحت کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد.
ساژین خاطر نشان می کند: بدون شک ، تمامی این اقدامات گسترده تحت کنترل سخت و شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود.
یکی از اصلی ترین مسائل، لغو تحریم های علیه ایران بود. آنها در ارتباط با تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد و برپایه ی یکجانبه اجرا می شدند ، تحریم های یکجانبه بعد از سال 2012 آغاز شد زمانی که آمریکا و اتحادیه ی اروپا محدودیت های اقتصادی و مالی خود را علیه تهران تصویب کردند.
در این ارتباط فدریکا موگرینی رئیس دیپلماسی اروپا بیان داشت: " اتحادیه اروپا تمامی تحریم های مالی و اقتصادی را که مرتبط با برنامه ی هسته ای است متوقف می کند و آمریکا اجرای تمامی تحریم های مالی و اقتصادی تکمیلی مرتبط با اتم را همزمان با تایید آژانس بین المللی انرژی اتمی از انجام وظایف هسته ای کلیدی ایران خاتمه می دهد. "
اعضای مذاکره همچنین توافق کردند که محدودیت های جدیدی علیه تهران وضع نکنند. همگی در خصوص مدت زمان و میزان کاهش برنامه ی هسته ای توافق کردند که پس از امضای قرارداد همه جانبه در سی ام ژوئن اجرایی گردد.
ساژین می گوید: برای جمع بندی اهمیت توافق سیاسی می توان به بیانیه ی وزیر امور خارجه ی روسیه استناد نمود که بلافاصله پس از اتمام دور مذاکرات در لوزان منتشر شد. در آن ذکر شد: " درک متقابل اصولی بر اساس پارامترهای کلیدی تمامی مولفه های فعالیت های هسته ای صلح آمیز آینده در ایرن ، اقدامات تائیدی و کنترلی از جانب سازمان بین المللی متخصص یعنی آژانس بین المللی انرژی اتمی، مدت زمان ادامه ی محدودیت های تحمیلی در زمینه ی اتمی در ارتباط با ایران و همچنین ترتیب و میزان لغو تحریم های ضد ایرانی هم از جانب شورای امنیت سازمان ملل متحد و هم آمریکا و اروپا به صورت یکجانبه بدست آمد. "
در عین حال باید کار زیادی برای آماده سازی و مستند سازی اقدامات فنی اجرای هر یک از تصمیمات معین موجود در توافق آینده انجام شود.
دیپلمات های روسی معتقدند که تاثیر این توافق در اوضاع کلی امنیت در خاور میانه بسیار خوشبینانه است ، از جمله با احتساب به اینکه ایران می تواند حضور فعال تری در حل برخی از مشکلات و درگیری های وجود در منطقه داشته باشد.
می افزاییم که غیر از این حل مشکل هسته ای ایران بدون شک رژیم عدم گسترش تسلیحات هسته ای را تقویت می کند.
ولادیمیر ساژین خاتمه میدهد: البته این تنها اولین برداشت از اتفاقی است که انتظارش را می کشیدیم. بدون شک ، باید آنالیز دقیقی از تمامی بندهای توافق مهم سیاسی بدست آمده در دوم آوریل توسط ایران و گروه 5+1 و اهمیت آن برای آماده سازی قرارداد جامع صورت گیرد.
