گزارش و تحلیل

یارگیری های سیاسی جدید در منطقه خاورمیانه

© AP Photo / Hani Mohammedیارگیری های سیاسی جدید در منطقه خاورمیانه
یارگیری های سیاسی جدید در منطقه خاورمیانه - اسپوتنیک ایران
اشتراک
دیدار وزیر امور خارجه اردن از ایران و خودداری رئیس جمهوری مصر از ملاقات رئیس جمهوری ترکیه در عربستان سعودی و... همه نشانه هایی از جبهه بندی های سیاسی جدید در منطقه خاور میانه می باشد.

اکثر سیاستمداران و رهبران کشورهای عربی معتقد هستند خطر ایدئولوژی سنی مذهب اخوان المسلمین بر کشورهای عربی از ایدئولوژی شیعه حکومت اسلامی ایران شدید تر میباشد. وقتی پای منافع نظام حاکم بر کشورها به میان می آید تعارفات سیاسی بین المللی بی معنی می شود.

همانگونه که شاهد بودیم به دلیل نفوذ و قدرت تشکیلاتی خود اخوان المسلمین در تونس — لیبی و مصر بلافاصله پس از انقلاب توانستند به قدرت برسند. در سوریه شروع جنگ داخلی توسط اخوان المسلمین بود. زمانی که محمد مرسی در مصر به قدرت رسید هدف اول اخوان به قدرت رسیدن در باقیمانده کشورهای عربی و رویای ایجاد اتحاد اخوانی در کلیه کشورهای اسلامی گشت. اگر کشورهای عربی به سرعت برای مقابله با این امر اقدام نمی کردند و اخوانی ها را سرکوب نمی نمودند باقیمانده این کشورهای یکی پس از دیگری به دست اخوان می افتادند. در مصر ارتش مصر با حمایت دیگر کشورهای عربی به عنوان یک منجی وارد عمل شد و کشور را از دست اخوانی ها خارج کرد و ریشه آنها را شکست امری که منجر شد پایگاه آنها از مصر به ترکیه انتقال یابد. در تونس اخوانی ها با انتخابات عمومی برکنار شدند. در لیبی و سوریه شاهد آن هستیم که آنها کما کان بخشی از بحران می باشند. سرکوب و تحت انزوا قرار دادن اخوان در دیگر کشورهای عربی شاید منجر به آن شد که اینان به آتش زیر خاکستر تبدیل گردند اما هر لحظه ممکن است بادی بیاید واین آتش از زیر خاکستر شعله ور شود تا تر و خشک را با هم بسوزاند. به همین دلیل اکثر کشورهای اسلامی عربی از سوریه و اردن گرفته تا مصر و لیبی و تونس و الجزایر و مراکش خطر اول خود را اخوان المسلمین می دانند در حالی که عربستان سعودی و امارات عربی متحده اخوان المسلمین را خطر قابل مهار می دانند و گسترش قدرت گروه های معروف به جبهه مقاومت (نام خود را از مقاومت بر علیه اسرائیل گرفته ومورد حمایت ایران می باشد) را خطر اول خود می دانند. در واقع دلیل حمایت کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از گروه های سلفی و تندروی مذهبی هم همین مساله می باشد. البته نباید تلاش های رسانه های غربی در بسط این اختلافات را نادیده گرفت اما مساله ای که اینجا مهم است بُروز گروه های تکفیری می باشد. منظور از گروه های تکفیری گروه هایی هستند که فقط تفکر خود را قبول دارند و تفکر دیگران را کفر می دانند و هرکسی که مخالف نظر آنها باشد را کافر و مهدور الدم (باید کشته شود). در ایدئولوژی های اخوان المسلمین و یا حکومت اسلامی (ایرانی) جنبه تکفیر و یا قتل مخالفان بر اساس اختلافات ایدئولوژیک وجود ندارد.

در این شرایط و پس از اتفاقات یمن، عربستان برای اینکه موازنه قدرت منطقه ای بوجود آورد تلاش دارد به ترکیه تحت رهبری آقای اردوغان حامی اخوان المسلمین در منطقه نزدیک شود. امری که موجب اعتراض دیگر همپیمانان آن یعنی اردن و مصر گشته. عربستان سعودی با دعوت از رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و سرلشکر عبد الفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر تلاش داشت این دو را با هم آشتی دهد اما سیسی با اینکه با خطر از دست دادن حمایت های مالی عربستان مواجه بود به هیچ وجه حاضر نشد با اردوغان ملاقات کند. از سوی دیگر اردن که از این تحرک عربستان ناراحت شده بود وزیر امور خارجه خود را به ایران فرستاد تا به عربستانی ها یادآوری کند که آنها هم می توانند موضع عوض کنند. واگر بزودی یک مقام بلند پایه مصری از ایران دیدار کرد نباید خیلی متعجب شویم. در واقع روند حوادث منطقه این دلواپسی را برای اردنی ها به وجود می آورد که در نوبت آنها صف مشکلاتی که برای کشورهای دیگر عربی به وجود آمده رسیده باشد باشند، و گروه های تندروی اسلام گرا این کشور را به عنوان پایگاه بعدی خود انتخاب کنند. علی الخصوص که از یک طرف گروه های اخوان المسلمین در این کشور خیلی فعال می باشند و طرفداران داعش در این کشور نیز حظور دارند و از طرف دیگر به دلیل داشتن مرز های مشترک با سوریه و عراق در صورت شکست داعش در این دو کشور جنگجویان داعش مجبور خواهند بود یا به اردن و یا به ترکیه پناه ببرند. مضاف بر اینها به استناد اسناد و مدارک جدید و سخنرانی های ملاهای داعش مشخص شده داعش از کلمه های "عراق" و "شام" در عنوان خود به این دلیل استفاده کرده که "شام" در میان عربها به منطقه ای گفته می شود که شامل سوریه — لبنان — فلسطین — و اردن می باشد. کما اینکه "عراق" شامل کویت و بخش هایی از عربستان سعودی می باشد.
با این تفاصیل اردنی ها موجودیت خود را در خطر می بینند  و نظر به اینکه تنها کشور منطقه که حامی مخالفان داعش می باشد ایران است تلاش دارند روابط خود با تهران را بهبود بخشند.
دیدار ناصر جوده وزیر امور خارجه اردن از تهران همزمان با ریاست دوره ای اردن بر اتحادیه عرب بود و در مراسم مختلف وی خواستار گفتگو و حل مسالمت آمیز اختلافات میان ایران و اعراب شد و اظهار داشت که اردن آمادگی دارد برای حل وفصل اختلافات میانجی گری کند. در تهران هم نظرات وی مورد استقبال و حمایت قرار گرفت.

در واقع این اظهار نظر آقای جوده نظر اکثریت اعضای اتحادیه عرب می باشد چرا که اکثر کشورهای عربی امروزه از اختلافات میان ایران و عربستان به ستوه آمده اند و به این نتیجه رسیده اند که روند حمایت برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از گروه های تندرو به ضرر همه کشورهای عربی می باشد. این کشورها به رهبری مصر واردن و الجزایر و عمان در تلاش هستند عربستانی ها را قانع کنند که پای میز مذاکره با ایران بنشینند. از سوی دیگر در عربستان گروه های مذهبی تندرو که فعلا پس از مرگ ملک عبد الله به قدرت رسیده اند شرایط را برای مذاکره با ایرانی ها مناسب نمی دانند. اینان اعتقاد دارند از یک سو چون در سوریه — عراق — یمن  و لبنان طرفداران عربستان شکست خورده اند و از سوی دیگر به دلیل نزدیکی حل اختلافات ایران و 5+1 بر سر مساله هسته ای و امکان بهبود روابط ایران با دیگر کشورها به وجود آمده،  اگر پای میز مذاکره با ایران بنشینند ایرانی ها دست بالا را خواهند داشت. به همین دلیل هم هرچه قدر دولت آقای روحانی  از بدو شروع کار خود  تلاش کرد به عربستانی ها نزدیک شود با بن بست مواجه گردید.

با ورود یمن به مرحله جدیدی از درگیری های داخلی و پیشروی دولت و گروه های مردمی در عراق و شکست داعش در سوریه تلاش میانجی ها برای به میز مذاکره کشاندن عربستان سعودی و ایران باید دو چندان گردد وگرنه ممکن است این درگیری ها به این محدوده ها ختم نشود و آتش آن کل منطقه را بسوزاند.

بقلم عماد آبشناس

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала