مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی، مناطقی هستند که با قوانین خاص مالیاتی و گمرکی که با قوانین سرزمین اصلی متفاوت هستند، در جهت تسهیلگری تجارت و فعالیت های اقتصادی در کشور ها گام برمی‌دارند.
ایران با ۴۸ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی فعال در تلاش است تا در حوزه های گردشگری، فعالیت‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی، بانکی و مالی کشور ایران را که به چهار راه جهان معروف است گسترش دهد.
حجت الله عبدالملکی، دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه ی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در گفتگوی اختصاصی به خبرنگار اسپوتنیک در تهران گفت:
مناطق آزادی که اکنون در ایران وجود دارد هیچ گونه محدودیتی برای فعالیت اقتصادی ندارد یعنی در تمام این مناطق بسته به اینکه چه مقدار زمین مورد نیاز برای پروژه وجود دارد هیچ محدودیتی برای فعالیت های اقتصادی اعمال نشده لذا در تمامی مناطق آزاد فعالیت های صنعتی و تجاری داریم و در هفت منطقه اصلی آزاد که جاذبه های گردشگری دارند فعالیت های جذب توریست انجام می‌شود، فعالیت های حوزه بهداشت و سلامت و آی سی تی نیز در این مناطق وجود دارد، حتی در بخش کشاورزی نیز در منطقه آزاد ماکو که وسیع ترین و بزرگترین منطقه آزاد جمهوری اسلامی ایران است فعالیت هایی وجود دارد، دومین باغ بزرگ گردوی جهان در منطقه آزاد ماکو قرار گرفته که در سال جاری احداث شد، در منطقه آزاد ارس بزرگ ترین گلخانه غرب آسیا را داریم که محصولات بسیار با کیفیتی تولید می‌کند و تقریباً تمام محصولات این گلخانه به روسیه صادر می‌شود.
وی افزود:
اما به رغم اینکه ما محدودیتی ایجاد نکردیم به طور خودکار بر اساس مزیت های مناطق تا حدی تخصصی شده اند برای مثال منطقه آزاد چابهار بیشتر در حوزه لجستیک، حمل و نقل و انبارداری تخصصی شده یا منطقه آزاد کیش که جزیره مرجانی زیبایی در خلیج فارس است به جهت جاذبه های گردشگری در حوزه جذب توریست فعال شده و بیش از ۵۰ هتل سطح بالا در این جزیره وجود دارد که با تفریحات آبی متنوع به گردشگران خدمت رسانی می‌کنند، منطقه آزاد اروند به دلیل وجود منابع سرشار نفت و گاز تبدیل به مقر شکل‌گیری صنایع مرتبط با نفت و گاز شده.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری_صنعتی و ویژه ی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر یک مدل جدید برای مناطق آزاد بیان کرد:
ما به دنبال یک مدل جدید هستیم که البته هنوز در مرحله قانون گذاری به انتها نرسیده و آن محدوده های بسیار کوچک به عنوان منطقه آزاد است که می‌توانند حتی در داخل شهر ها قرار بگیرند مثلاً یک برج به عنوان منطقه آزاد که می‌تواند در آن فعالیت فرهنگی یا رسانه ای شکل بگیرد.
ما در بخش بانکی بانک هایی را داریم که به صورت آفشور در مناطق آزاد ما مشغول فعالیت هستند و کار های بین المللی انجام می‌دهند.
تمام فعالیت هایی که در این مناطق مستقر هستند چه در حوزه خدمات از جمله بانکداری و خدمات فرهنگی_رسانه ای و چه در حوزه صنعت کشاورزی و تجارت از یک سری مزایای یکسان بهره مند هستند و تمامی این فعالیت ها ۲۰ سال معافیت مالیاتی دارند یا در بحث واردات مشمول حقوق ورودی نمی‌شوند.
در بخش بانک، بیمه و بورس قواعد مشخصی داریم اما آیین نامه هایی در دولت تصویب شده که با همکاری نهاد های حاکمیتی در بخش بانک، بورس و بیمه تسهیلگری هایی در این سه حوزه در مناطق آزاد شکل گرفته.
حجت الله عبدالملکی، در ادامه از ظرفیت ویژه ی مناطق آزاد و ویژه ی اقتصادی ایران گفت:
مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی به جهت آنکه خارج از مرزهای مقرّرات عمومی و اقتصادی کشورمان قرار دارند، در سطح بین‌الملل یک ظرفیّت ویژه را برای کشور ایجاد می‌کند. برای ما این ظرفیّت و فرصت این بوده که در موضوع تحریمها بتوانیم بهتر و راحت‌تر در این مناطق عمل کنیم. هرچند امروز که در حال صحبت با یکدیگر هستیم،ما مشکلی تحت عنوان تحریم را در اقتصاد ایران مشاهده نمی‌کنیم. اقتصاد ایران در این سال‌ها راه‌های جایگزین را پیدا کرده و ما سالانه بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار فعالیّت‌های اقتصادی بین المللی انجام می‌دهیم و تحریمها برای ما مشکل خاصی ایجاد نکرده است و ما راه‌های آن را پیدا کرده‌ایم، اما در همان سال‌هایی هم که تحریمها فشار بیشتری به اقتصاد ما می‌آورد، مناطق آزاد به جهت تسهیلگری‌ای که در تجارت و مبادلات مالی دارند، یکی از سوپاپ‌های خوبی بودند که برای ما تسهیل کننده بود و کمک می‌کردند تا تجارت کشور تخریب نشود. ضمن آنکه استقرار نهادهای مالی از جمله بانک‌های آفشور و بورس بین الملل در این مناطق توانسته بود بسیاری از مبادلات مالی بین المللی را تسهیل کند.
وی یکی از پروژه های بسیار مهم را معرفی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران به عنوان بهشت سرمایه‌گذاری دانست و اظهار داشت:
مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران ۵ ویژگی را به صورت هم‌زمان دارند که تقریباً در هیچ نقطه‌ای در دنیا این ۵ ویژگی را به این صورت در کنار هم نداریم و همین باعث می‌شود که ما داعیه‌دار آن باشیم که این مناطق بهشت سرمایه‌گذاری در جهان هستند.
اول، بحث هزینه تولید است که در این مناطق بسیار پایین است، هزینه نیروی انسانی در ایران یک پنجم جهان و هزینه انرژی در ایران یک دهم دنیا است. قیمت زمین در ایران ارزان و در مناطق آزاد ارزان تر است و دسترسی به مواد اولیّه ارزان نیز در ایران بسیار ساده‌تر است.
دوم، زیرساخت‌های توسعه یافته است که در مناطق آزاد به جز هزینه‌هایی که دولت در سراسر کشور برای توسعه‌ی زیرساخت ها انجام داده سازمان‌های مناطق آزاد و سازمان‌های مناطق ویژه با بودجه عمرانی جداگانه هزینه انجام دادند و زیرساخت‌ها را توسعه دادند. سوم، بحث دسترسی بسیار عالی به بازارهای ارز است چه از طریق آب‌های آزاد به بازارهای جهانی و چه بازار منطقه که ۶۰۰ میلیون نفر جمعیّت دارد و هم بازار داخل ایران که ۸۵ میلیون نفر است. بنابراین کسی که در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران سرمایه‌گذاری کند به این سه بازار عمده دسترسی دارد.
چهارم سهولت کسب و کار و فعالیّت‌های اقتصادی است. از آنجایی که قوانین اقتصادی بسیار در این مناطق نسبت به سرزمین اصلی ایران سهل است، فعالیت را در این مناطق ساده‌تر می‌کند.
پنجم معافیّت‌های مالیاتی ۲۰ ساله و معافیّت گمرکی مادام‌العمر است که این مناطق را به بهشت سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است.
وی تاکید کرد:
اما متاسفانه این مناطق به خوبی شناخته و معرفی نشده‌اند. برای آنکه آنها را معرّفی کنیم، از ابزار بسته‌های سرمایه‌گذاری استفاده کردیم. امسال هزار بسته ی سرمایه‌گذاری به ارزش ۲۰ میلیارد یورو طراحی کردیم و آن را در فضاهای مختلف داخلی، بین المللی و فضا های رسانه ای منتشر کردیم. این بسته‌های سرمایه‌گذاری مطالعات امکان‌سنجی جداگانه دارند؛ زمین و امکانات زیرساختی برای هر کدام فراهم شده و مجوّز هر کدام به صورت جداگانه صادر شده است. این بسته ها کار را برای سرمایه‌گذاران بسیار ساده‌تر کرده است. آنها وارد پروژه می‌شوند، پروژه‌ای که تمامی جوانب آن سنجیده شده و نیازهای آن فراهم آمده و به سرعت می‌توانند پیش روند.
از ابتدای سال تا امروز بیش از ۱۶ میلیارد یورو تقاضا برای سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران را داشتیم. عضویت ایران در پیمان‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نظیر شانگهای و بریکس در جریان جذب سرمایه بسیار موثر بوده است. به جهت آنکه ما با کشورهایی همکاری داریم که بسیاری از آنها عضو بریکس و شانگهای هستند و پس از عضویّت در این گروه های بین‌المللی، از همکاری و فعالیّت اقتصادی با ایران استقبال بیشتری می‌کنند. برای مثال، طرف هندی در سفر اخیر خود به هند اعلام کرد که با توجه به عضویّت ایران در بریکس تمایل آنها برای همکاری و سرمایه‌گذاری در ایران بیشتر شده است.