ضمن مطالعه و بررسی سخنرانی آقای ولادیمیر پوتین، سخنان وی را می توان در چند محور خلاصه نمود که در این گزارش و تحلیل به آن می پردازیم.
احسان تقوایی، کارشناس مسائل روسیه درباره نتایج سخنرانی سالانه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به اسپوتنیک گفت: از دید من نخستین محور که شاید بتوان مهمترین محور نیز دانست در حوزه سیاست امنیتی روسیه است. سیاست امنیتی روسیه در حال حاضر و شاید طی یک سال اخیر بعد از تحولات اوکراین را شاید بتوان باز به چند محور عمده تقسیم نمود.
محور اول، بحث اوکراین است و تاکیداتی که روس ها قبل از بحث مناقشات با اوکراین داشتند الان باز هم همان تاکیدات را مشاهده می کنیم، موضوعاتی مثل نازی زدایی و مقابله با فاشیست در اوکراین است، در عین حالی که روس ها خود را با اوکراین یک ملت واحد متصور می کنند و از دید آقای پوتین در سخنرانی امروز آنچه اکنون در حال رخ دادن است شبیه یک جنگ داخلی در روسیه است. به اعتقاد ولادیمیر پوتین یکی از نکات جدیدی که به صورت اعلامی در سخنان ایشان قرار داشت بحث شهر اودسا است و از دید روس ها این شهر متعلق به روسیه است و فکر می کنم موضع جدیدی است که از روس ها اعلام شده و این درست است که جمعیت قابل توجهی از ساکنان این شهر از روس تبارها و روس زبان ها هستند، اما من تاکنون ندیده بودم که به این صراحت آقای پوتین اعلام کنند که اودسا متعلق به روسیه است. به یاد دارم شبیه این سخنان را در سال ۲۰۱۳ درباره کریمه داشتیم و بالاخره کریمه به روسیه الحاق شد.
تقوایی در ادامه بررسی تحلیلی سخنان ولادیمیر پوتین گفت: در ارتباط با زیر محور دوم سیاست امنیتی روسیه علاوه بر بحث اوکراین موضوع ارتش است. طی این مدتی که از تحولات اوکراین می گذرد بارها بحث مختلفی حول موضوع ارتش روسیه و ارتش خصوصی که تعارضاتی را برای روسیه ایجاد کرد باعث شد روس ها به این نتیجه برسند که قوانین خاصی در خصوص ارتش خصوصی در روسیه وجود ندارد و در تلاش هستند تا نیروهای بیشتری را به استخدام ارتش دربیاورند و همانطور که آقای پوتین اعلام کرد قرار است نزدیک به نیم میلیون نفر به ارتش روسیه اضافه شوند. البته به هر حال روسیه همیشه در طول تاریخ ارتش بزرگی داشته و چیز جدیدی نیست و نمی توان گفت که به دلیل تحولات مربوط به اوکراین است.
وی افزود: در ارتباط با دیگر مسائل امنیتی روس ها بارها اعلام کرده اند که یکسری کشورها بر مبنی الحاق به ساختارهای غربی مثل ناتو خط قرمز روسیه به شمار می آید، گرجستان یکی از آنها بود و در سال ۲۰۰۸واکنش روسیه را شاهد بودیم و بعدا در سال ۲۰۱۳ نیز کشور اوکراین را داشتیم که البته دوباره تکرار شد. این خط سیر نشان می دهد که روسیه نسبت به الحاق برخی کشورها به بلوک های غربی به ویژه امنیتی مثل ناتو حساسیت بالایی دارد. بنابراین این دیدگاه سنتی روس ها بوده و چه خوشمان بیاید و چه بدمان بیاید این دیدگاه امنیتی روسیه است و معتقدند این کشورها برای روسیه حاشیه امن هستند.
تقوایی در ادامه بحث فوق گفت: محور دوم سخنان ایشان بحث سیاست خارجی روسیه در ارتباط با مجموعه اتحادیه اروپا و آمریکا و بحث فلسطین است. در سخنان آقای پوتین بحث مربوط به کشورهای غربی تغییری نکرده است و از دید روسیه برای از سرگیری روابط توپ در زمین غرب، اتحادیه اروپا و آمریکا است اما همانطور که ایشان در سخنان امروز گفتند هنوز شرایط مناسبی برای از سرگیری روابط هنوز وجود ندارد. دیگری هم بحث فلسطین بود که در سخنان ولادیمیر پوتین مطرح شد که از دید ایشان تحولات کنونی به هیج وجه قابل قبول نیست و عنوان فاجعه را به کار بردن و بر ضرورت ایجاد پایه های بنیادی برای صلح در این منطقه اشاره کردند و وجود تشابهات میان مسئله اوکراین و مناقشه غزه را رد کرد. روسیه کشوری است که هم با اسرائیل روابط مستحکمی دارد و هم با فلسطین و گروه های حماس و جهاد اسلامی و گروهای مستقر در حاشیه رود اردن همیشه رابطه دارد. بنابراین روسیه تلاش می کند که موضعی که روسیه در ارتباط با این تحولات دارد موضعی بینابین است.
این کارشناس مسائل روسیه خاطر نشان کرد: سومین محور در سخنرانی آقای پوتین قابل مشاهده است مباحث اقتصادی است که اهمیت کمتری از دو موضوع قبلی ندارد. بخصوص با آغاز عملیات نظامی در اوکراین این احتمال وجود داشت که اقتصاد روسیه تحت تاثیر قرار بگیرد که خوب از این تحولات متاثر هم شد. اما آنچه امروز در سخنان آقای پوتین قابل مشاهده بود و دست کم موضع اعلامی ایشان بود اینکه روسیه شوک اقتصادی ابتدایی ناشی از تحولات اوکراین به واسطه تحریم های غرب علیه روسیه را پشت سر گذاشته است و اقتصاد روسیه اکنون در حال رشد است. رشد صنعتی و کاهش بدهی خارجی، کاهش بیکاری و کاهش تورم داشتند و مهمتر از آن کاهش سهم دلار و یورور در تجارت خارجی بر أساس آمار اعلامی رئیس جمهور بود و به بیان ایشان اقتصاد روسیه در حال حاضر مشکل خاصی ندارد.
احسان تقوایی، کارشناس مسائل روسیه در جمع بندی ارزیابی سخنرانی ولادیمیر پوتین گفت: موارد فوق عمده صحبت های آقای پوتین در سخنرانی امروز بود و به عنوان نتیجه گیری از این صحبت ها داشته باشیم این است که شاهد عدم تغییر در رویکردها و سیاستهای روسیه در قبال اوکراین هستیم و همان رویکردهای قبلی حاکم است. روس ها همچنان دیدگاه های خود در موضوعاتی نظیر غیر نظامی کردن اوکراین را ادامه می دهند . با وجود تلفاتی که روسیه در این درگیری متحمل شده اعم از نیروهای انسانی و تجهیزات و ادوات جنگی و حتی تاثیر منعی بر اقتصاد، اما به نظر نمی رسد که تغییری در سیاست های کشور در قبال اوکراین دچار تحول جدی شده باشد. بدون تردید می توان این جمله را اعلام کرد که بین سیاست های اعلامی و اعمالی روسیه در قبال اوکراین تفاوتی دیده نمی شود. نکته بعدی اینکه روس ها به خوبی دریافتند در این جهان سیال امروزی سیاست بین الملل ثابت نمی ماند و تحولات مکرری در حال وقوع است.
بر اساس همین درک روس ها به این باورند که عدم موفقیت های احتمالی در درگیری با اوکراین به واسطه کمک های همه جانب غرب بوده و این کمک ها بالاخره به پایان خواهد رسید و روس ها مسیر موفقیت خود را می توانند طی کنند. نکته دیگر اینکه موفقیت روسیه در از کار انداختن زیر ساختهای اقتصادی، فنی و نظامی اوکراین است ، به باور روس ها، اوکراین زمانی کشوری کاملا موفق بود که امروز کاملا در تمام جنبه ها وابسته به غرب شده و این کمک های غرب به اوکراین بی پایان نیست و روزی متوقف خواهد شد. البته به این نکته توجه کنید که قبل از صحبتهای آقای پوتین در محافل غربی تردیدهایی در زمینه ادامه کمک ها به اوکراین به میان آمده بود و هر لحظه احتمال دارد که عدم تمایل به ادامه پشتیبانی در آمریکا شکل گرفته در اروپا نیز این اتفاق بیافتد. روس ها تحولات را به خوبی رصد می کنند و می دانند کمک هایی که اوکراین به بهانه ضد حمله بر علیه روسیه دریافت کرده بود بی نتیجه مانده و از این موضوع سر شوق هستند و این کمک ها پایان یافته و از این به بعد بهتر می توانند در زمین اوکراین پیشروی داشته باشند و پیشروی های قبلی را تثبیت کنند.