البته آمریکایی ها کلا از رویکرد کشورهای غرب آسیا و آفریقا در نزدیکی به شرق و خودداری بسیاری از شرکای سابق آمریکا از همراهی سیاست های این کشور در شرق اروپا چه بر علیه روسیه چه بر علیه چین بسیار عصبانی بودند و به دنبال آن بودند که جلوی این روند را بگیرند.
امروزه بسیاری از کشورهای جهان متوجه شده اند که معادلات بین الملل در حال تغییر است و دیگر شرایط تک قطبی سابق وجود ندارد و قدرت های نوظهور در جهان هستند که از نظر استراتژیک منافع این کشورها اقتضا می کند با آنها هم نزدیک شوند.
عموما، پس از شروع عملیات ویژه روسیه در در اوکراین، کشورهای خاورمیانه ای که تا چند صباح پیش جزو شرکا و یا حتی متحدین آمریکا و غرب به حساب می آمدند به دلیل عملکرد سودجویانه کشورهای غربی مخصوصا ایالات متحده آمریکا نسبت به تعامل با اینها فرصت را غنیمت شمردند تا خود را از زیر چتر آمریکا و غرب خارج کنند و به سمت شرق نزدیکتر شوند.
از سوی دیگر همه کشورهای منطقه خاورمیانه به این نتیجه رسیدند که باید به سمت صفر کردن اختلافات و تعامل سازنده با هم بروند.
بسیاری که تا قبل متوجه نبودند متوجه شدند که بخش اعظم اختلافات به وجود آمده بر اثر توطئه های آمریکا و اسرائیل برای تفرقه انداختن میان کشورهای منطقه بود.
مصالحه ایران و عربستان سعودی که با میانجیگری چین انجام شد هم در همین راستا بود.
حدود پنج سال بود که ایران و عربستان سعودی چندین جلسه محرمانه و علنی در جاهای مختلف داشتند تا اختلافات فیما بین را روی میز بگذارند و راه و چاره ای برای ترسیم خطوط اختلاف فیما بین پیدا کنند.
در همه این جلسات گره اصلی رسیدن به توافق این بود که طرفین اعتماد به یکدیگر را از دست داده بودند و طرف سومی که در حد ارائه تضمین برای دو طرف می بود در میان وجود نداشت.
ورود چین به عنوان ضامن و شریک قابل اعتماد برای ایران و عربستان این گره را باز کرد و دیدیم روند مصالحه به سرعت پیش رفت.
همه تحلیلگران و محافل سیاسی متحد القول باور داشتند که ایالات متحده آمریکا و اسرائیل از این مصالحه خشنود نیستند و به هر ترتیبی شده تلاش خواهند کرد آن را به هم بزنند اما اینبار دیدند عزم رهبران دو کشور بر صفر کردن اختلافات فیما بین بسیار قویتر از آن بود و هست که تحت تاثیر فشارها و یا توطئه های آمریکا و اسرائیل بروند و آمریکایی ها واسرائیلی ها از راه های دیگر تلاش کردند ورود کنند.
یکی از این راه ها این بود که عربستان را تحت فشار قرار دهند که حالا که با ایران مصالحه کرده با اسرائیل هم وارد صلح شود.
آنها به خوبی می دانند که فضای داخلی عربستان سعودی با فضای داخلی بسیاری دیگر کشورهای عربی دیگر متفاوت است و مردم عربستان سعودی مردمانی سرزنده هستند که به راحتی مصالحه با اسرائیل را نمی پذیرند و اگر چنین چیزی اتفاق افتد یعنی پایان جریان فلسطین چون دومینوی برقراری رابطه با اسرائیل به دیگر کشورهای عربی هم سرایت خواهد کرد.
البته شاهزاده محمد بن سلمان با زیرکی در یکی از مصاحبه هایش با یکی از رسانه های آمریکایی به فشارهای آمریکا پاسخ داد و مصالحه با اسرائیل را منوط به حل عادلانه جریان فلسطین نمود، پاسخ زیرکانه ای که هم آمریکایی ها را راضی کند هم فضای عمومی داخلی عربستان سعودی را.
البته نمی توان گفت که تمام اختلاف نظر ها میان ایران و عربستان سعودی با همان مصالحه در پکن پایان یافت ولی آنگونه که پیش بینی می شد دومینوی رویکرد مصالحه کشورهای منطقه با یکدیگر و صفر کردن اختلافات راه افتاد و فقط اسرائیل در این بین خارج از گود بود و مجبور بود که تصمیم بگیرد اگر می خواهد وارد این روند شود آنگونه که شاهزاده محمد بن سلمان گفته بود به سمت حل عادلانه جریان فلسطین برود، روندی که به هیچ وجه مطلوب دولت به شدت تندرو افراطی اسرائیل نبود.
عملا می توان گفت شاهزاده محمد بن سلمان با همان یک جمله خود در مصاحبه اش اسرائیل را در زاویه ای بسیار تنگ قرار داد، اسرائیلی ها بیشتر به دنبال آن بودند که مصالحه ها بدون حل مساله فلسطین و با پاک کردن صورت مساله انجام شود نه اینکه مشروط به حل ماجرای فلسطین باشد.
اصلی ترین موفقیت مقاومت فلسطین در عملیات 7 اکتبر خود این بود که موفق شد کاری کند بحث پاک کردن صورت مساله فلسطین که اسرائیلی ها تلاش داشتند جا بیاندازند منتفی شود و همه جهانیان امروزه به ضرورت حل و فصل مساله فلسطین اصرار داشته باشند.
بله هزینه برای مردم فلسطین بسیار سنگین بود و هست اما اسرائیلی ها راه و چاره دیگری را برای مقاومت فلسطین نگذاشته بودند.
اگر به بحث ایران و عربستان سعودی برگردیم می بینیم که درباره مساله فلسطین این دو با هم اختلاف نظر داشتند.
در حالی که ایرانی ها باور دارند بهترین راهکار حل مساله فلسطین راه یک دولت با دو ملت است و اسرائیلی ها با دیپلماسی به حل این مساله تمکین نخواهند کرد و باید مجبور باشند این راهکار را بپذیرند، سعودی ها باور دارند که راهکار حل مساله فلسطین راهکار دو دولت است وباید این مساله از طریق دیپلماتیک به نتیجه برسد.
حدود سی سال از پیمان اسلو می گذرد و حدود بیست و دو سال از طرح جامعه عرب برای ایجاد دو کشور می گذرد اما دیپلماسی در این مدت نتوانسته جواب دهد.
حال و با عملیات 7 اکتبر دوباره میدان وارد عمل شده و فلسطینی ها مجددا با هم متحد شده اند که راهکار حل مساله فلسطین با دیپلماسی جوابگو نخواهد بود و اسرائیل چون حمایت بی چون و چرای آمریکا و کشورهای غربی را پشت خود دارد به هیچ وجه به دیپلماسی جواب نخواهد داد.
جالب است که بدانید در سال 1975 میلادی مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه 3414 را به تصویب رساند که در آن از همه اعضا تقاضا شده تا زمانی که اسرائیل به مقررات بین المللی و مصوبات شورای امنیت مبنی بر بازگشت به مرزهای 1967 و حل دیپلماتیک مساله فلسطین واسرائیل تمکین نکند همه اعضا از هرگونه همکاری اقتصادی و نظامی با اسرائیل خودداری کنند.
اما به دلیل خودداری آمریکا و کشورهای غربی از تمکین به این قطعنامه نه فقط اسرائیل از حل دیپلماتیک جریان سر باز زد و سرزمین های فلسطینی ها را ضمیمه خاک خود کرد بلکه چند سال بعد به لبنان هم حمله کرد و دنبال آن بود که خاک لبنان را نیز اشغال کند و با حمایت آمریکا جولان سوریه را نیز به عنوان خاک خود اعلام کرد.
حال در چنین شرایطی می بینیم که ایران و عربستان سعودی که هر کدام لیدر یک جریان در منطقه به شمار می آیند (جریان یک دولت دو ملت یا جریان دو کشور) اختلافات را کنار گذاشته اند و برای احقاق حقوق ملت فلسطین به همکاری با هم روی آورده اند.
در مجمع عمومی اخیر سازمان ملل ایران بدون اصرار بر بحث جریان یک دولت دو ملت به طرح پیشنهادی کشورهای عربی برای آتش بس در غزه رای داد تا وحدت صف شکسته نشود.
حال نکته ظریف دیگری در ارتقای روابط دو کشور هم در حال رفع شدن است، نمی خواهم بگویم گره، و آن این بود که اول ملک سلمان یا شاهزاده محمد به سلمان به ایران سفر کنند یا آقای رئیسی به عربستان سفر کند.
با توجه به اینکه اجلاس سران کشورهای اسلامی برای بحث بحران غزه قرار است در ریاض برگزار شود آقای رئیسی برای سفر به عربستان سعودی پیش قدم شده وقرار است احتمالا جلسات جداگانه ای با شاهزاده محمد بن سلمان و ملک سلمان هم داشته باشد تا بحث ارتقای سطح روابط در عالیترین سطوح مطرح گردد و هماهنگی فیما بین دو بال جهان اسلام در بالاترین سطوح انجام گردد.
این مساله هم یک قدم دو کشور را به سمت نزدیکی بیشتر با یکدیگر و ارتقای سطح روابط می برد امری که قطعا نه آمریکایی ها و نه اسرائیلی ها به آن علاقه داشتند اما اسرائیلی ها با عملکرد خود و کشتار مردم غزه موجبات این شرایط را فراهم کردند.