میخائیل اولیانوف نماینده دائم فدراسیون روسیه در سازمان های بین المللی در وین در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری اسپوتنیک در مورد اینکه شرایط حول معامله هسته ای به شکل می باشد، در مورد روحیه اعضا مذاکرات برجام، تاثیر اعدام علیرضا اکبری معاون سابق وزارت دفاع ایران که به جرم جاسوسی برای بریتانیا متهم شده بود، بر مذاکرات برجام، چه گزینه های جایگزینی از جمله با حضور فدراسیون روسیه برای بازسازی برجام وجود دارد، چه میزان ایران از قالب توافق هسته ای فرا تر رفته است و در خصوص اینکه آیا ایران به کنار گذاشتن برنامه هسته ای خود تن خواهد داد و آیا آژانس بین المللی انرژی هسته ای نقشی منفی را در امنیت مراکز هسته ای ایران بازی می کند، توضیحات جامعی را مطرح کرد.
مذاکرات وین از آپریل 2021 در جریان می باشند. یکسال پیش شما اعلام کردید که از ان زمان پیشرفت بسیار زیادی حاصل شده است. الان شما شرایط حول حل و فصل برجام را چطور توصیف می کنید؟ چه قدمهایی رای به نتیجه رساندن معامله لازم می باشند؟ از نظر شما این ماراتن دیپلماتیک در مورد بازسازی برجام چقدر دیگر به طول خواهد انجامید؟
متاسفانه شرایط کنونی حول برجام را می توان به بن بست خورده توصیف کرد. از ابتدای سپتامبر مذاکرات دیپلماتیک کمابیش جدی وجود نداشته است. با این وجود، تایید اینکه برجام مرده است، به قطع زودتر از موعد می باشد. شانس برای احیای برجام وجود دارد. برای این امر تصمیم سیاسی تمامی اعضای روند وین برای بازگشت به میز مذاکرات لازم است تا مذاکرات تا روند را به نقطه معقول برسانیم . در عین حال زمان زیادی برای این امر لازم نیست. ایران اراده سیاسی برای پایان دادن به این روند را دارد. چین چیزی را می توان در مورد ما و چین نیز بیان کرد. اما اعضای غربی ر مرحله کنونی چنین اراده سیاسی ندارند.
بعد از اعدام علیرضا اکبری معاون سابق وزیر دفاع در ایران که به جرم جاسوسی برای بریتانیا محکوم شده بود، رسانه های بریتانیایی اعلام کردند که این کشور ممکن است وضع خود در مورد برجام را تغییر دهد. این اتفاقات به چه شکلی بر شرایط حول معامله و موضع کشورهای عضو اتحادیه اروپا در خصوص برجام تاثیر داشته است؟ در صورت خروج بریتانیا از برجام و نیز تصمیم مثبت پارلمان اروپا در مورد توقف معامله هسته ای، چه فرمت های جایگزینی، از جمله با مشارکت فدراسیون روسیه، بزای حل و فصل مسئله برجام وجود دارد؟
آنطوری که من حس می کنم، اخبار در مورد تغییر احتمالی موضع بریتانیا در خصوص برجام، در شرایط کلی حول معامله هسته ای عملا تاثیری نگذاشت. شاید تنها پذیرش اینکه غرب الان در اصل نیازی به معامله ندارد، را تقویت کرد و برجام در نتیجه آن می تواند غرق در فراموشی شود. این ریسک را می کنم که متصور شوم که مشارکت یا عدم مشارکت بریتانیا در معامله هسته ای اهمیت اصولی را در شرایط کنونی ندارد. به هر حال حق هرگونه تصمیم گیری در این خصوص کاملا در دستان لندن می باشد. در مجموع شایان ذکر می باشد که در برجام هیچ پروسه خروج و یا قدم خود مختار احتمالی در این راستا وجود ندارد، همانطوری که ایالات متحده این کار را در سال 2018 صورت دادند، معنای نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد را خواهد داشت.
در مورد فرمت های جایگزین، بشکل مشروط می توان شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی که در آن مسائل مربوط به اجرای برجام در راستای قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد ارزیابی قرار می گیرد و یکی از موضوعات روز ثابت آن می باشد، را می توان تصور کرد. دو بار در سال این قطعنامه همچنین در خود شورای امنیت در راستای گزارش دبیرکل سازمان ملل، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. این در حالیست که نیاز است که این مدنظر قرار گیرد که تاثیر مناظره در این عرصه ها بر روندها سیاسی مذاکراتی واقعی حول برجام خیلی محدود و کم می باشد.
روسیه به قطعنامه ماه نوامبر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد ایران، رای منفی داد. شما گفتید که این قطعنامه فضای سخت تری را در مورد مسائل حل نشده ضمانت ها و حول برجام ایجاد می کند. این امر مشخصا در کجا پدیدار می شود؟
اخطار های ما که در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای در نشست نوامبر در مورد قطعنامه ضد ایرانی که "با فشار" ایالات متحده آمریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان به پیش رفت مطرح شدند، کاملا تایید شدند. این در حالیست که در این مورد کشور های غربی نتوانستند از شرایط مشابهی که در نشست شورای حکام در ماه ژوئن وجود داشت، زمانی که بر مبنای پیشنهاد آنها قطعنامه ضد ایرانی به تصویب رسید، درس های لازم رابگیرند. بلافاصله پس از تایید قطعنامه ماه نوامبر که در ضمن حمایت جمعی را نیز کسب نکرد، ایران سفر از پیش تعیین شده نمایندگان آژانس به تهران را به تعویق انداخت. علاوه بر آن بعنوان عکس العمل پاسخی، تولید اورانیوم 60% در مجموعه زیر زمینی فردو آغاز شد، که پیش از آن وجود نداشت. در نتیجه ابتکار حاصل از این قطعنامه مشخصا به ما نشان داد که مشخصا احیای مجدد برجام در دستور کار اعضای غربی مذاکرات وین قرار ندارد. این شرایط تا امروز نیز حفظ شده است.
در اینجا همچنین مهم است که تصریح شود که در تماس ها با طرف ایرانی ما بر لزوم تامین هر چه سریعتر همکاری محتوایی با آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد مسائل باقیمانده مربوط به ذرات اورانیوم یافت شده در جمهوری اسلامی ایران، تاکید می کنیم. بر این عقیده هستیم که دبیرخانه آژانس نیز بشکل حرفه ای و بی طرف و با عقل سلیم با همکاری با ایران برخورد خواهد کرد.
از لحظه خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018، تهران به موفقیت هایی در توسعه برنامه هسته ای رسیده و شرایط کنونی از چیزی که در سال 2015 وجود داشت، متفاوت است. آیا این مسئله که ایران به جمع کردن برنامه هسته ای خود تن خواهد داد یا خیر، با این کشور مورد بحث قرار می گیرد؟ آیا ایران همه الزامات برجام را رعایت خواهد کرد، زیرا برای این کار لازم است که بشکل محسوسی زیر ساخت های هسته ای که بعد از سال 2018 بدست آورده را محدود و یا حتی براحتی نابود کند؟ ایران چقدر جلو رفته است؟ آیا از مرزهای تعیین شده در برجام عبور می کند؟ این سوال مورد بررسی قرار می گیرد؟
در واقع ایالات متحده آمریکا بیشترین کار ممکن را صورت دادند تا ایران را به سمت توسعه محسوس برنامه هسته ای چه در مقیاس کمی و چه کیفی، سوق دهد. باید گفت که واشنگتن در این امر موفق بود – ایرانی ها تقریبا در تمامی بندها از مرزهای تعیین شده در برجام خارج شده و به شدت حتی در قیاس با آنچه که تا قبل از امضای توافق در سال 2015 در دست داشت، به جلو پیش رفته است. با این وجود تمامی اینها تحت کنترل کامل و شبانه روزی از جانب آژانس قرار دارد. علاوه بر آن قدمهای فر برجامی اتخاذ شده توسط ایران قابلیت بازگشت دارند و برای این امر چیز زیادی لازم نیست – بازگشت به میز مذاکرات وین و ترمیم معامله هسته ای. همانطور که پیشتر نیز گفتم، می تواند به سرعت و صرفا ظرف چند روز این کار را اجرا کرد.
توسعه برنامه هسته ای ایران در اصل در هر یک از نشست های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد بحث قرار می گیرد، اما بار دیگر تکرار می کنم که این امر ربطی به روندهای سیاسی- دیپلماتیک واقعی ندارد.
شما حین صحبت در مورد "معامله سیاسی" بین ایران و آژانس اعلام کردید که هیچ "معامله ای" برای این امر لازم نیست و مشکل در اینجا است که ایران به شرکای غربی که در گفتگوهای وین شرکت می کنند و در بین اعضای شورای حکام آژانس قرار دارند، اعتماد ندارد. آیا دلیلی برای چنین بی اعتمادی وجود دارد؟ شاید توجیه داشته باشد که پیشنهاد بازبینی ترکیب اعضای مذاکرات وین از طرف اتحادیه اروپا را مطرح کرد؟ آیا در ساختار های آنها کارشناسانی که بتوان با آن گفتگوی سازنده ای داشت، وجود دارد؟
ایده بازبینی ترکیب اعضای مذاکرات برجام کاملا مشکوک به نظر می رسد. برجام- محصول تلاش های دیپلماتیک چندین ساله سخت ولی موفقیت آمیز است که مشخصا در قالب این ترکیب اعضای مذاکره بدست آمده است. تغییر چیزی در اینجا غیر سازنده می باشد.
در سوال در مورد کارشناسان غربی، که با آنها می توان گفتگوی سازنده ای داشت، می بایست پاسخ مثبت بدهم. ما در جریان مذاکرات وین برای احیای برجام توانستیم به این یقین پیدا کنیم. هم ایالات متحده آمریکا و هم سرویس های سیاست خارجی اروپای و کشورهای جداگانه اروپایی سهم مثبت خود را در طراحی "بسته" توافقاتی که تنها چند سانتیمتر به هماهنگی آن باقیمانده است، داشته اند.
ایران به شکل قابل توجهی همکاری با آژانس را محدود کرده، آنهم با اشاره به اینکه کارشناسان ای سازمان بیشتر فعالیت جاسوسی بر علیه منافع و امنیت ایران می کردند که در موارد مختلف عامل خرابکاری در سایت های هسته ای در ایران شده است. آیا واقعا آژانس بین المللی انرژی اتمی نقش منفی در امنیت مراکز هسته ای ایران بازی می کند؟
من اینطور فکر نمی کنم. این در حالیست که بهتر است تا با این سوال به ایران مراجعه کنید.