این قانون در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی روز سه شنبه 1 ژانویه 2020 در سه ماده در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و به تأیید شورای نگهبان نیز رسیده است.
شاید این اقدام ایران در درجه اول یک مقابله به مثل با آمریکا تلقی شود اما بلافاصله سوال هایی مطرح می شود: این قانون تصویب شده در ایران تا چه اندازه در چارچوب حقوق بین الملل اجراییست؟ و آیا سازمان های بین المللی چنین قانون تصویب شده در ایران را می پذیرند یا خیر؟
دکتر امیر حسین نوربخش، حقوقدان و پژوهشگر مسائل حقوقی در گفتگو به خبرنگار اسپوتنیک در این خصوص شرح و توضیح می دهند.
آقای نوربخش در توضیح و تعریف سازمان تروریستی در چارچوب حقوق بین الملل می گوید:
تروریست در حقوق بین الملل تعریف درستی ندارد. در علم روابط بین الملل و علم سیاست و همچنین فلسفه تروریست تعریف شده است که درواقع به معنای وحشت آفرینی است. اولین بار در انقلاب فرانسه واژه "ترور" با تعریف وحشت به کاربرده شد که اشاره ایست به دوره ی ترور و وحشت در جمهوری ژاکوبن. الان هم به یک ایدئولوژی تبدیل شده و تروریسم به میان آمده است. گاهی گروه ها و در برخی موارد اندیشه ها و حتی گاهی دولت ها تروریستی شمرده می شوند. همه این تعاریف متعلق به روابط بین الملل، علوم سیاسی و فلسفه است. حقوق بین الملل هنوز تعریف دقیقی از تروریسم ندارد. حتی یک معاهده بین المللی و یا منطقه ای معتبر در خصوص تروریسم نداریم. دولت ها و تابعان حقوق بین الملل مانند شرکت های فراملی و ان جی او های بین المللی یا نهضت های آزادی بخش هنوز چنین معاهده ای را امضاء نکرده اند. در نتیجه ما هنوز تعریف درستی از تروریسم در حقوق بین الملل نداریم. بنابراین هرچیزی که در این خصوص مطرح شود، گمانه زنی است.
این کارشناس اقدام ایران را یک مقابله به مثل می داند و خاطر نشان می کند:
اتفاقی که بین ایران و دولت ایالات متحده افتاده، به این شکل است که آمریکا به شکل یکجانبه در کنگره و در دولت برخی نیروهایی را که بخشی از دولت محسوب می شوند مانند سپاه پاسداران را به عنوان نیروی تروریستی معرفی کرده و آن را در لیست خود قرار داده است. شاید این اولین بار در تاریخ بود که بخشی از ارتش یک کشور ( چرا که سپاه پاسداران یک نیروی نظامی امنیتی در ایران محسوب می شود) در لیست تروریستی قرار گرفته است. این اقدام آمریکا در حقوق بین الملل اقدام یکجانبه محسوب می شود. البته باید در نظر گرفت که کشورهای دیگر خیلی با ایالات متحده در این تصمیم همراهی نکردند.
تا قبل از این اتهام زنی ها و تروریستی خواندن دولت ها به شکل عمل حقوقی مطرح نشده بود و فقط یک گمانه زنی بود. اما اقدام یکجانبه آمریکا در اعلام بخشی از نیروهای رسمی نظامی و دولت ایران و نه یک گروهک و یا سازمان جداگانه به عنوان یک سازمان تروریستی باعث شد که ایران هم عمل مقابله به مثل انجام دهد. شاید در آن زمان دنیا درک درستی از این اقدام آمریکا نداشت اما بعد از ترور ژنرال سلیمانی متوجه نقشه از پیش تعیین شده آمریکا شدند. تروریستی اعلام کردن سپاه مقدمه چینی بود برای تحریم بیشتر ایران و سپاه و همچنین ترورهایی که نقشه شان را کشیده بود. مانند ترور ژنرال سلیمانی. آمریکا رسماً اعلام کرد که این کار به دستور دولت و شخص رئیس جمهور ترامپ بوده است.
می توان نتیجه گیری کرد که تروریستی معرفی کردن یک سازمان یا گروه در واقع به دولت اجازه می دهد که چنین اقداماتی را علیه آنها انجام دهد؟
بله، این چنین است. ایران نیز در پاسخ یک عمل حقوقی متقابل انجام داده است که هم در حقوق داخلی ایران و هم در حقوق بین المللی معنا دارد. این حرکت که وزارت دفاع یا بخشی از ارتش آمریکا به عنوان نیروی تروریستی اعلام شود، عمل متقابل ایران در تروریستی تعریف کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تحریم های اعمال شده بعد از آن و همچنین ترور سردار سلیمانی است. ایران هم در پی این اعلامیه می تواند ، اقداماتی را ترتیب دهد. از جمله ممکن است بخشی از سازمان ها ، افراد یا نهادهایی که با وزارت دفاع آمریکا در منطقه مرتبط هستند، تحریم کرده و یا درفشار مالی قرار داده و یا در چارچوب حقوق بین الملل برخورد قانونی با آنها داشته باشد. ممکن است این گروه ها در ایران و یا در منطقه باشند، سازمان هایی در عراق و یا افغانستان و یا کشورهای حوزه خلیج فارس که آمریکا در آنها پایگاه دارد، همه آنها را شامل می شود. ممکن است ایران بعد از تحریم پنتاگون به دنبال چنین هدفی باشد. به نظر می رسد که بعد از اقدامات آمریکا این اعمال منطقی باشد.
با توجه به توضیحات شما آیا ایران می تواند با تروریستی خواندن پنتاگون اقداماتی را علیه آنها در خارج از مرزهای خود انجام دهد یا این امر خارج از چارچوب قوانین بین المللی خواهد بود؟
به نظر من امکان برای ایران در خارج از مرزها هم وجود دارد به این شکل که ایران ارتباط مالی و تجاری با یکسری شرکت ها و سازمان ها در خارج از کشور دارد از جمله در افغانستان و در عراق و کلیه کشورهای منطقه. آن دسته از سازمان هایی که با وزارت دفاع آمریکا کار می کنند و ایران هم آنها را شناسایی کرده و از وجودشان آگاه است. ممکن است ایران ارتباط مالی خود را با یکسری افراد، سازمان و شرکت ها قطع کند. قراردادشان را فسخ کرده و از آنها بخواهد که ایران را ترک کنند. اموال و دارایی های آنها در ایران نیز مسدود می شود. همه اینها بحث های حقوقی است . اما یکسری بحث ها در حوزه نظامی هم هست. به هر حال آنها در تیررس نظامی ایران قرار می گیرند. اگر ایران می خواهد مقابله به مثل در حوزه دفاع مشروع انجام دهد، یک بحث دیگر است.
نباید فراموش کنیم که فرآیند شرمنده سازی در حقوق بین الملل و یا اعلام رسمی موضع یک دولت و اینکه ایران بخواهد یک بخشی از دولت آمریکا را تروریستی اعلام کند و فکرمی کنم اولین دولتی در دنیاست که چنین کاری را در برابر آمریکا انجام می دهد، برای وجهه دولت آمریکا چنین اقدامی مناسب نیست و این مسئله ممکن است یک رویه جدید بسازد و سایر کشورهایی که با ایالات متحده مشکل دارند را به این امر ترغیب نماید.