ادامه تلاش ها برای غلبه بر شکاف داخلی بین فلسطینیان در مسکو
© Sputnik / Vitaliy Belousov
/ اشتراک
روسیه که در میان همه طرف های درگیر دارای اعتبار است، در تلاش است راه هایی برای حل مشکل فلسطین پیدا کند.
اسپوتنیک؛ ولادیمیر ساژین، خاورشناس مطرح روس، درباره تحولات خاورمیانه چنین می نویسد:
7 اکتبر، گروه نظامی- سیاسی فلسطینی حماس با حمله موشکی ناگهانی و گسترده از نوار غزه، به مناطق مرزی در جنوب این کشور حمله کرد و حدود 1200 نفر را کشت و 253 نفر را به گروگان گرفت. در همان روز، اسرائیل حملات تلافی جویانه قدرتمندی را علیه اهدافی در غزه آغاز کرد.
جنگ گسترده بین حماس و اسرائیل که تقریباً پنج ماه است ادامه دارد، نه تنها به ده ها هزار تلفات منجر شده است، بلکه آتش بس را نیز نقض کرده است که امید به راه حل دیپلماتیک را برای فلسطینی ها و کشورهای عربی ایجاد کرده بود.
بر اساس برخی گزارش ها، اسرائیل و عربستان سعودی آماده بودند در سال 2024 یکدیگر را به رسمیت بشناسند و روابط دیپلماتیک برقرار کنند. جنگ غزه این روند را که می توانست به تغییرات مثبت در خاورمیانه منجر شود، مختل کرده یا به طور قابل توجهی کند کرده است.
از سوی دیگر، در سال‌های اخیر موضوع اسرائیل و فلسطین در سایه سیاست جهانی قرار گرفته و اما اکنون بسیاری از کشورها، از جمله روسیه، بازهم فعالیت های سیاسی و دیپلماتیک را برای یافتن راه هایی برای پایان دادن به عملیات نظامی و حل و فصل صلح آمیز بیشتر تشدید کرده اند.
مشکل فلسطین حداقل صد و پنجاه سال قدمت دارد و فوق العاده پیچیده است. در راه حل آن، موانع و تنگناهای زیادی وجود داشته و دارد.
امروز یکی از این "تنگناها"، تقسیم بندی سیاسی و عقیدتی فلسطینیان است. اخیراً سامح شکری وزیر امور خارجه مصر در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ یادآور شد که این حماس بود که باعث ایجاد اختلاف در خودمختاری شد. وی همچنین تصریح کرد: "فکر می کنم کاملا درست است که حماس خارج از اجماع فلسطینی است و هیچ حمایتی در تشکیلات خودگردان فلسطین ندارد".
در سال 2005، حماس در انتخابات پارلمانی نوار غزه که در آن زمان تحت کنترل حزب فتح به رهبری محمود عباس بود، پیروز شد. آقای عباس از پذیرش نتایج انتخابات خودداری کرده، جنبش حماس شروع به سرکوب حامیان وی کرد. تلاش برای ایجاد یک دولت وحدت ملی ناموفق بود - حماس نقش رهبری فتح را در نمایندگی منافع فلسطینی ها در عرصه بین المللی به رسمیت نشناخته است. پس از آن، درگیری مسلحانه کوتاهی بین دو طرف درگرفت که منجر به تقسیم عملی سرزمین فلسطین شد: غزه در سال 2007 به طور کامل تحت کنترل حماس درآمد، کرانه باختری تحت کنترل فتح که بخشی از سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) است، باقی ماند. هیچ انتخابات دیگری در نوار غزه برگزار نشد.
در دهه 1980، حماس و ساف در دیدگاه های خود در مورد روابط با اسرائیل متفاوت بودند: ساف وارد مذاکره با دولت یهودی شد، در حالی که حماس در موضع مبارزه مسلحانه باقی ماند. همانطوری که عبدالحفیظ نوفل، سفیر فلسطین در روسیه در تاریخ 18/02/2024 در مصاحبه ای با شبکه تلویزیونی RBC گفت، نظرات مختلفی در مورد بسیاری از مسائل بین دولت رام الله و جنبش حماس وجود دارد.
معلوم می شود که دو "شبه دولت" مستقل فلسطینی با اهداف و ایدئولوژی های خاص خود وجود دارد. و این وضعیت حتی برای همه طرف های درگیری فلسطین مفید بود. حماس و فتح در مناطقی که به آنها اختصاص داده شده بود قدرت کامل را حفظ کردند و اسرائیل، به نفاق فلسطینیان اشاره کرده، از صحبت در مورد کشور فلسطین اجتناب کرد.
اما جنگ کنونی بین حماس و اسرائیل موضوع وحدت فلسطین را با شدت تمام مطرح کرده است. و امروز روسیه که در میان همه طرف های درگیر دارای اعتبار است، در تلاش است راه هایی برای حل این مشکل بیابد.
13 فوریه، در سیزدهم کنفرانس خاورمیانه ای باشگاه "والدای" سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه گفت: "در 23 ژانویه، نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره موضوع فلسطین برگزار شد. به عنوان گام های عملی، ما به ابتکار دیرینه مان برای برگزاری رایزنی با مشارکت کشورهای کلیدی منطقه توجه کردیم... حالا ما پیشنهاد می کنیم که یک نشست بین فلسطینی با مشارکت همه جناح های برجسته فلسطینی برای غلبه بر شکاف داخلی برگزار شود.
مشکل قدیمی است. چندین بار روسیه، از جمله به ابتکار دوست ما ویتالی نائومکین عضو فعال باشگاه "والدای"، جلساتی با جناح های فلسطینی برگزار کرد. آنها با کارشناسان ما و کارمندان وزارت امور خارجه روسیه دیدار کردند. توافق بر سر بازگرداندن وحدت از آب در نیامده، اگرچه ما همیشه تاکید کرده‌ایم که موضوع، وحدت فلسطین است که به خود فلسطینی ها و دوستان آنها در "محور خارجی" وابسته است. برای از بین بردن برخی تفاوت ها در مواضع هم "محور خارجی" و هم در داخل سرزمین های فلسطینی، ما پیشنهاد کردیم که این نوع اتحاد را انجام دهیم تا همه بازیگران خارجی یک سیگنال واحد را به فلسطینی ها ارسال کنند که آنها چگونه می توانند وحدت خود را بازگردانند".
کمتر از سه روز از سخنرانی وزیر لاوروف گذشته بود که پیاده سازی پیشنهادات وی برای برگزاری مذاکرات بین فلسطینی آغاز شد. در 16 فوریه، معاون وزیر امور خارجه روسیه، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور خاورمیانه و کشورهای آفریقایی، میخائیل بوگدانوف گفت که یک نشست بین فلسطینی در حال آماده سازی است که از 29 فوریه تا 1-2 مارس در مسکو برگزار می شود. وی گفت: "ما از تمامی نیروهای سیاسی که در کشورهای مختلف از جمله سوریه و لبنان و سایر کشورهای منطقه موضع دارند، دعوت کردیم. اینها از 12 تا 14 سازمان هستند. <…> اساساً، اینها البته آنهایی هستند که بخشی از سازمان آزادیبخش فلسطین- ساف هستند، اما ساختارهایی نیز وجود دارد که هنوز شامل آنها نشده است - اینها حماس و جهاد اسلامی هستند".
سفیر عبدالحفیظ نوفل تصریح کرد: "همه هیئت‌های فلسطینی در 28 فوریه وارد و در 2 مارس خارج می‌شوند. از حماس [نایب رئیس دفتر سیاسی حماس] موسی ابو مرزوق و از فتح [عضو کمیته مرکزی جنبش فتح فلسطین] عزام الاحمد حضور خواهند داشت.
محمد اشتیه، نخست وزیر فلسطین، اخیراً در کنفرانس امنیتی مونیخ گفت: "در نشست های مسکو مشخص خواهد شد که جنبش حماس چقدر آماده همکاری جدی است... برای عضویت در ساف، حماس باید قبول کند: پلاتفرم سیاسی ساف، درک موضوع مقاومت. ما خواهان مقاومت مردمی هستیم نه چیز دیگر".
آقای اشتیه در پاسخ به این سوال که آیا می توان با گروهی که 7 اکتبر مرتکب جنایت شدند، برخورد کرد، اظهار داشت: "حماس بخشی از جنبش فلسطین است، بخشی جدایی ناپذیر از مردم فلسطین است، ما نباید به تمرکز بر حادثه 7 اکتبر ادامه دهیم. <…> فلسطینی‌ها باید به وحدت صفوف خود دست یابند و ما برای این کار تلاش خواهیم کرد".
با این حال، همه چیز به این سادگی نیست. در ماه های اخیر، تشکیلات خودگردان فلسطین شاهد افزایش شدید حمایت از گروه حماس بوده است. در 13 دسامبر 2023، "مرکز فلسطینی برای سیاست و تحقیقات اجتماعی" (PCPSR) نتایج یک نظرسنجی را از 1231 فلسطینی منتشر کرد که توسط محقق فلسطینی خلیل شیکاکی بین 22 نوامبر تا 2 دسامبر انجام شد. در کرانه باختری، 44 درصد از پرسش شدگان از حماس حمایت کردند (در مقایسه با 12 درصد در سپتامبر). در غزه که اساساً ویران شده است، حامیان حماس از 38 درصد به 42 درصد افزایش یافتند. در عین حال، 90 درصد از فلسطینی های پرسش شده گفتند که محمود عباس باید استعفا دهد و 60 درصد از پرسش شدگان معتقد بودند که تشکیلات خودگردان فلسطین باید خود را منحل کند.
بر اساس نظرسنجی‌ها، آقای شیکاکی گفت: "سطح آمریکاستیزی و غرب‌ستیزی در میان فلسطینی‌ها به دلیل مواضعی که در قبال حقوق بشردوستانه بین‌المللی اتخاذ کرده‌اند و آنچه در غزه می گذرد، بسیار زیاد است".
البته نظر 1231 پرسش شده هنوز نظر همه فلسطینی ها نیست که تعداد ساکنان دائم فلسطین در اول فوریه 2024، 5 میلیون و 227 هزار و 193 نفر بود. اما روندها کاملاً واضح است. نتایج نظرسنجی PCPSR با نتایج نظرسنجی‌های انجام شده توسط "جهان عرب برای تحقیق و توسعه" (AWRAD) در سال 2023 در آغاز جنگ غزه در تشکیلات خودگردان فلسطین مغایرتی ندارد.
همانطوری که شاهد هستیم، گفته وزیر امور خارجه مصر سامح شکری، آشکارا با واقعیت مطابقت ندارد. وضعیت به وضوح برای پذیرش حماس (و جهاد اسلامی) به ساف، طوری که نخست وزیر فلسطین محمد اشتیه خواهان آن است، مناسب نیست. با وجود تلفات و(به عقیده اسرائیل) شکست ساختار نظامی خود، حماس از توان مالی و سیاسی و همچنین اعتبار در میان فلسطینی ها برخوردار است و می تواند شرایط مذاکرات را به دیگر سازمان های فلسطینی دیکته کند. آیا این سازمان ها با این وضعیت موافقت خواهند کرد؟ و اسرائیل و سایر کشورهای بازیگر خاورمیانه، هژمونی اجتناب ناپذیر حماس را در اتحاد فلسطین چگونه ارزیابی خواهند کرد؟
در این رابطه، نشست آتی و گفت‌وگو بین نمایندگان بسیاری از سازمان‌های فلسطینی (از جمله حماس و جهاد اسلامی) در مسکو در پایان فوریه، مرحله حساسی خواهد بود که در آن دیدگاه‌ها، استدلال‌ها و پیشنهادات همه طرف‌ها برای توسعه یک توافق ارائه می شود. بعید است که اتفاق نظر تمام فلسطینی در نشست مسکو شکل بگیرد، اما این امید وجود دارد که مسیر روشنی برای کار ثمربخش بیشتر انتخاب شود.
