شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، پیش نویس قطعنامه سه کشور اروپایی در مورد دسترسی بازرسان به دو تاسیسات اتمی در ایران را با اکثریت آرا پذیرفت. در این رای گیری، 25 رای موافق به این قطعنامه داده شد، 2 رای مخالف و 7 عضو نیز رای ممتنع به این قطعنامه دادند. روسیه و چین به این قطعنامه رای منفی دادند.
میخائیل اولیانف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بین المللی به این قطعنامه واکنش داد و در توییتر نوشت: "شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه ای را تصویب كرد و از ایران خواسته است تا به 2 تاسیساتی كه آژانس می خواهد از آن بازدید كند، اجازه دسترسی داده شود. روسیه و چین به این قطعنامه رای مخالف دادند. ما طرفدار این هستیم که آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران این مشکل را حل کنند، ما معتقدیم که قطعنامه فقط می تواند آن را تشدید کند."
خبرگزاری اسپوتنیک در رابطه با علل تصویب این قطعنامه و مسائل مرتبط با آن با آقای حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر در زمینه مسائل هسته ای به گفتگو نشست.
چرا با این احتساب اینکه ایران و آژانس در سالهای گذشته همکاری کامل داشته اند، این قطعنامه به تصویب رسید؟
ایران در هفت سال اخیر نهایت همکاری را با آژانس داشته است و بیشترین کنترل ها و نظارت ها که در طول تاریخ آژانس بی سابقه است بر فعالیت هسته ای صلح آمیز ایران اعمال شده است. به گفته آقای غریب آبادی نماینده ایران فقط در سال گذشته 33 مورد دسترسی ویژه و تکمیلی برای آژانس قائل شدند و اجازه دادند که از مراکزی که مورد درخواست آژانس بوده است بازدید انجام شود. تنها در یکسال گذشته 330 مرکز مختلف در ایران مورد بازرسی قرار گرفته است و بیش از 40 مورد آن از قبل اعلام نشده بوده. وقتی که همه این موارد را در نظر بگیریم متوجه می شویم که ایران نهایت همکاری را با آژانس داشته است و چیزی برای پنهان کردن ندارد. بویژه آنکه مدیر کل آژانس هم در گزارش های خود تائید می کند ایران تمام تعهدات خود در برابر آژانس راطبق برجام انجام داده است.
در مقابل این همه همکاری وقتی که شورای حکام آژانس می آید و قطعنامه ای علیه ایران تصویب می کند در واقع پاسخ اشتباه به ایران می دهد و همان مسیر غلطی که در سال 1384 در پیش گرفته بودند را دو مرتبه تکرار می کنند. بنظر من منطقی نیست که در مقابل همکاری همه جانبه ایران چنین قطعنامه ای صادر شود. فکر می کنم تا زمانی که ایران و آژانس در چهارچوب مسائل حقوقی و فنی با یکدیگر همکاری می کنند هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. در سالهای اخیر گزارش های آقای آمانو، مدیر کل پیشین و گزارش های آقای گروسی، مدیر کل فعلی آژانس نشان می دهد که ایران با آژانس همکاری کرده است.
چرا ایران با اجازه دسترسی آژانس به دو مورد تاسیسات هسته ای موافقت نکرده است؟
اولا بر اساس مفاد پروتکل الحاقی، آنها موظف هستند که دلایل، شواهد و قراین کافی برای بازدید ارائه دهند. نمی شود که بخاطر هر نوع ادعایی که از طرف اعضای آژانس مطرح می شود، ایران مجددا سیکل جدیدی را شروع کند.
ثانیا همین شورای حکام در سال 2015 پرونده موسوم به PMD را با صدور قطعنامه ای برای همیشه مختومه اعلام کرد. در آن زمان این موضوع تحت عنوان مسائل گذشته و آینده معرفی شد . اکنون اسرائیل که ان پی تی، پروتکل الحاقی را نپذیرفته است و هیچ نظارت و کنترلی از طرف آژانس را قبول ندارد و فقط عضو آژانس است و از مزیت های عضویت در آژانس استفاده می کند. آمده است و یک پرونده ای تشکیل داده و سناریویی علیه ایران درست کرده است و می خواهد مرحله به مرحله با مطرح کردن ادعاهای مختلف همکاری ایران و آژانس را قطع کند. در ادعای اسرائیل موضوع جدید مطرح نیست بلکه ادعاهای مطرح شده به سالهای قبل از سال 2003 باز می گردد . وقتی موضوع در سال 2015 فیصله داده شد دیگر معنا ندارد ه بازهم مسائل گذشته زنده شود.
ثالثا ایران نمی داند اگر بر فرض بازهم در این دو مورد اجازه دسترسی بدهد این روند چه زمانی متوقف می شود.
بنابراین باید گفت صدور این گونه قطعنامه ها جز آنکه موجب سو تفاهم بیشتر بین دو طرف شود نتیجه دیگری در بر ندارد. ضمن آنکه ممکن است موجب سرخوردگی ایران در همکاری با آژانس شود که درنهایت تصمیم بگیرد همکاری خود را با آژانس کاهش دهد. این دقیقا همان چیزی است که آمریکایی ها و اسرائیلی ها می خواهند. یعنی آنها می خواهند که این همکاری صمیمانه و همه جانبه که بین ایران و آژانس در چند سال گذشته بوده است و نتایج بسیار مثبتی هم داشته این همکاری مخدوش شود و بهانه ای پیدا شود که آمریکایی ها و اسرائیلی ها بتوانند دو مرتبه پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند و دو مرتبه همان قصه هایی که در سالهای 1384 به بعد شاهد آن بودیم ، تکرار کنند.
موضع هوشمندانه چین و بیانیه ای که صادر کرد نشان می دهد که این کشور دست آمریکایی ها را کاملا خوانده است و می داند که برای چه چیزی آمریکایی ها اینقدر اصرار داشتند که این بار اروپایی ها بیایند و قطعنامه پیشنهادی به شورای حکام ارائه کنند. من فکر می کنم که روسیه هم هوشمندانه اطلاع دارد که این نقشه ها از طرف اسرائیل و آمریکا طراحی شده است برای اینکه کل برجام را نابود کنند و از طرف دیگر مانع از همکاری های ایران و آژانس شود که در نهایت بهانه کافی داشته باشند که بتوانند در شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه های جدیدی علیه ایران به تصویب برسانند.
به باور من بهترین کار این است که ایران همکاری های خود را با آژانس ادامه دهد کاهش یا قطع همکاری ایران با آژانس موجب می شود مواضع کشورهای دوست ایران به آمریکا و اسرائیل نزدیک شود. ایران راه های بهتر و متنوع تری برای مدیریت بحران در روابط خود با آژانس دارد.
اسپوتنیک همچنین در رابطه با آینده برنامه هسته ای ایران، پس از قطعنامه اخیر با آقای حسن محمدی، کارشناس هسته ای، به گفتگو نشست.
ایران این قطعنامه را رد می کند، این حرکت ایران چه ریسکی می تواند برای کشور داشته باشد؟
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مسیری حرکت می‌کند که مسیری فنی و حقوقی نیست و متاسفانه مسیر ایشان مسیری کاملا سیاسی است. ایران در سالهای اخیر نشان داده است که چه در دوره برجام و چه در دوره پس از برجام به تعهداتی که به طرف‌های مذاکره کننده داده، متعهد بوده است. اگر توجه کنید در یک سال اخیر یعنی در سال 2019 بالغ بر 33 دسترسی تکمیلی جمهوری‌اسلامی ایران به بازرسان آژانس داده است و بازرسان و مدیر کل آژانس به این موضوع توجه نکرده و در گزارش‌هایی که به آژانس و شورای‌حکام ارائه کرده‌اند به این همکاری ایران هیچ اشاره‌ای نکردند. طبیعی است که ایران هم واکنش نشان دهد. جمهوری اسلامی ایران هیچ وقت تحت فشار دست به اقدامی که طرف مقابل می خواهد بزند، نمی زند. سابقه نشان داده است که همیشه ایران بر اساس گفت‌وگو و مذاکره حاضر است فراتر از تعهدات‌اش هم عمل کند، همانطور که در سالهای اخیر نیز این کار را کرده است و فراتر از تعهدات‌اش عمل کرده است. مصداق آن هم می‌توان به 33 مورد دسترسی تکمیلی به بازرسان آژانس در سال 2019 اشاره کرد. دسترسی تکمیلی به این معنا است که بازرسان آژانس اجازه داشته‌اند از محلی که جزو تاسیسات هسته‌ای ایران نیست هم نمونه‌برداری محیطی یا بازرسی انجام دهند. این در واقع اقدام مهمی بوده است که ایران انجام داده است. اما آنها توجه نکرده اند و ایران هم تحت فشار به هیچ عنوان حاضر نیست که بخواهد با آژانس یا هر مجموعه یا نهاد بین‌المللی دیگری همکاری کند. همانطور که در گزارش پیشین آژانس سه مجموعه برای نظارت اعلام کردند که ایران باید اجازه می داد بازرسان آژانس از آن بازدید کنند. ایران یکی از آنها را در طول مدت اخیر اجازه داد، اما وقتی که آژانس روال حقوقی و فنی خودش را عمل نمی کند و رفتار سیاسی از خود بروز می دهد، طبیعی است که ایران هم رفتار سیاسی از خود بروز خواهد داد و واکنش تندی به این موضوع نشان خواهد داد.
این قطعنامه اخیر شورای حکام، چه تاثیری بر برجام خواهد گذاشت؟
طبیعتا الان برجام در ضعیف‌ترین حالت ممکن خود قرار گرفته است، چون طرف‌های مقابل چه طرف اروپایی و چه طرف آمریکایی هیچ کدام پایبندی و تعهد به برجام نداشتند و ایران هیچ وقت نتوانست لذت توافق هسته‌ای را کامل بچشد و از ثمرات و میوه آن بهرمنده شود، به‌هر حال به نظر من دیگر برای ایران اهمیتی ندارد که برجام در چه شرایطی قرار می‌گیرد. وقتی که ایران قرار باشد به همه تعهدات‌اش عمل کند ولی طرف مقابل اجازه ندهد ما از ثمرات این توافق بهر‌ه‌مند شویم، طبیعی است که به هیچ عنوان در واقع برای ما برجام آن جایگاه پیشین را ندارد.
