رفتار اروپائیان در رابطه با تعهدات برجام باعث بدبینی نسبت به گفتار و اعمال آنها می شود.ایران در نخستین سالگرد خروج یکجانبه آمریکا از توافق هستهای، اعلام کرد در پاسخ به بازگشت تحریمهای آمریکا و عدم تحقق وعدههای کشورهای باقی مانده در توافق برای جبران آثار منفی این تحریمها، به مرور تعهدات خود در توافق هستهای را کاهش خواهد داد.
طرفهای اروپایی برجام پس از خروج یکجانبه آمریکا از این توافق قول بهرهمندی ایران از مزایای اقتصادی برجام را دادند و ثبت یک کانال مالی ویژه برای تجارت با ایران موسوم به اینستکس را اعلام کردند.آنها طی ماههای گذشته نیز مدعی راهاندازی رسمی این سازوکار مالی شدند، اما بنابر گفته مقامات ایران تاکنون هیچ اقدام موثر و عملی در زمینه روابط تجاری ایران و اروپا صورت نگرفته است.
اسپوتنیک با حسن بهشتیپور پژوهشگر در زمینه مسایل هسته ای در این خصوص به گفتگو نشست.
پرسش: از چه نوع اقدامات و تصمیماتی در این خصوص صحبت می شود؟
پاسخ: ایران بیشترین نظارت ها و کنترل های آژانس بینالمللی انرژی هستهای را بر اساس برجام پذیرفته است،یعنی نکاتی که در برجام آمده است، یعنی نظارت بر مراکزی که فعالیت های صلحآمیز هستهای دارند و کنترل مواردی که مثلا ایران اعلام می کند چه میزان غنی سازی کرده است و ذخایر چقدر است. اینها توسط نمایندگان آژانس کنترل می شود.
بدین ترتیب آژانس در بخش وسیعی در ایران نظارت و کنترل دارد که بر اساس برجام و فراتر از پروتکل الحاقی است که برای NPT درنظرگرفتهاند. نکته ای که آقای لاریجانی به آن شاره کرده اند، این است کشوری که انواع و بزرگترین و بیشترین نظارتها را پذیرفته است، نباید در حقش اینگونه رفتار بشود که پرونده آن مجددا به شورای امنیت برود و بعد دوباره بخواهند تحریم هایی را بر اساس بازگشت 6 قطعنامه برای ایران اعمال بکنند.
بنابراین، منطق ایران است که اگر اینها این حرکات رادیکال و فرصتطلبانه را برای فشار وارد آوردن به ایران که نهایت همکاری را دارد، انجام بدهند، ایران مجبور خواهد شد همکاری خود را با آژانس کم کند. برفرض، ایران می تواند اقدامات داوطلبانهای که الان در چارچوب برجام دارد انجام می دهد، را دیگر انجام ندهد و آنها را کاهش بدهد. یا پروتکل الحاقی را که هنوز مورد تأیید مجلس شورای اسلامی قرار نگرفته و داوطلبانه چند سال است که اجرا می شود را میتواند دیگر اجرا نکند و صرفا در چارچوب تصویبات اجرایی NPT باقی بماند.
ایران می تواند نظارت ها و کنترلهای آژانس در ایران را مرحله به مرحله کاهش بدهد تا طرف مقابل بداند که ایران جدی است و دست و پایش بسته نیست و فکر نکند هیچ کاری نمیتواند انجام بدهد. ایران بدنبال آن است که طرف مقابل را به تجدید نظر وادار کند.
پیشتر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی بیان داشت که تهران می تواند به طور جدی ارتباطات خود را با آژانس بین المللی انرژی هسته ای تغییر دهد، در صورتی که کشورهای اروپایی اقدامات غیرعادلانه ای ضمن استفاده از مکانیزم حل و فصل مناقشات در چارچوب اجرای برجام اتخاذ نمایند.
چندی پیش معاون وزیر امور خارجه روسیه به ایده مربوط به کاهش میزان همکاری با آژانس بین المللی انرژی هسته ای که هرازگاهی توسط نمایندگان تهران مطرح می شود، اشاره کرد و تاکید نمود که این مسیر خطا و اشتباه است.حفظ همکاری کامل با آژانس بین المللی انرژی هسته ای در چارچوب پروتکل تکمیلی برای توافق مربوط به ضمانت ها به نفع ایران است. این امر ثبات موضع ایران را در گفتگو با جوامع بین الملل به همراه دارد. مهم این است که بهانه ای به مخالفان تهران داده نشود تا بگویند که در ارتباط با آنچه در برنامه هسته ای تهران اتفاق می افتد، شبهاتی وجود دارد.
پرسش: چرا در شرایط کنونی اروپائیان به طرح مکانیسم «ماشه» دست زدهاند و آیا این امر منجر به خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح های اتمی نخواهد شد؟
پاسخ:دقیقا دارند همان مسیر غلطی را که آمریکایی ها در پیش گرفتند تکرار می کنند. من فکر می کنم که منطق ایران روشن است و کاهش همکاری با آژانس به معنای آن است که کنترل ها و نظارت های آژانس را می توانند بتدریج کاهش بدهند.
به نظر من اروپایی ها فریب اسرائیل را خوردهاند. اسرائیلی ها از اول مخالف توافق برجام بودند. آنها اصرار داشتند که این توافق، توافق خوبی نیست در حالی که تمام دنیا اذعان داشتند که این یک توافق بُرد بُرد است و تمام طرف ها در حدی که امکان داشتند و نه اینکه مطلوب آنها بوده باشد، در حدی که ممکن بوده به اهداف خود رسیدند و بعد از جنگ جهانی دوم، اولین بار است که یک معضل بینالمللی از طریق گفتگو و دیپلماتیک حل و فصل شد و «برجام» نام گرفت.
اسرائیلی ها از اول با آن مخالف بودند و در مرحله اول توانستند با کمک عربستان، آمریکایی ها و شخص ترامپ را متعقاعد بکنند که دست به یک کار ماجراجویانه بزند و از برجام خارج بشود. اثرات آن را هم دیدیدم. خروج از برجام نه تنها امنیت را افزایش نداد بلکه ناامنی در منطقه را افزایش داد و مشکلات خیلی خیلی بیشتری را به وجود آورد. بنابراین اروپایی ها بجای تحلیل صحیح و اینکه اقداماتی را به انجام برسانند که ایران را ترغیب و تشویق بکند تا تعهداتش را در برجام حفظ کند، آمدهاند همان سیاست غلط آمریکا دارند دنبال می کنند و همسو با آمریکا پیش می روند که کاری غلط است.
البته به نفع ایران نیست که از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT)خارج بشود، زیرا فعالیت های ایران دقیقا صلحآمیز است و ایران در چارچوب فعالیت های صلحآمیز هستهای دارد فعالیت می کند. اگر از پیمان NPT خارج بشود، ممکن است برای فعالیت های صلحآمیز خودش ایجاد شبهه شود.
بدین ترتیب، این در حد یک تهدید است. اما به نظر من امکان آن وجود دارد. این اروپاییها هستند که باید خردمندانه از این مسیری که در پیش گرفتهاند به سمت اقداماتی بروند که بتواند ایران را ترغیب و تشویق بکند تا تعهدات خود را در چارچوب برجام نگه دارد.
اروپایی ها در بیانیه های رسمی می گویند که ما همچنان پایبند به برجام هستیم ولی درعمل طور دیگری است. یک از عوامل آن تهدید است که آمریکایی ها کردند و گفتند اگر اروپایی ها امتیازات بیشتری به ایران بدهند، تعرفه های گمرکی بیشتری بر کالاهای صادراتی اروپا به امریکا اعمال خواهد شد و این یک ضرر و زیان هنگفتی برای اروپائیان خواهد بود.
به نظرمن این بهانه است که بدین ترتیب می خواهند سیاست های تبعیت محضی که از آمریکا دارند را توجیه کنند و این کار برای افکار عمومی است. برای اروپایی ها خیلی خفتانگیز است. دولت هایی که ادعای استقلال دارند و در مدیریت جهان مشارکت دارند، مجبورند تن به خواستههای رئیس جمهور آمریکا بدهند، آنهم خواستههایی که خلاف قوانین بین المللی است و صریحا قطعنامه شورای امنیت را زیرپا میگذارد.
آنها نمی توانند برای افکار عمومی توجیه بکنند ایرانی که تمام بندهای قطعنامه 2231 و برجام را اجرایی کرده است و قبل از کاهش تعهدات در همه گزارش های مدیر کل آژانس مورد تأیید قرار گرفته بود، به چه دلیل باید این بازی انجام شود که اینقدر خفت برای تبعیت از طرف آمریکایی برای اروپاییها ببار آورد.
اسپوتنیک با حسن محمدی سردبیر سایت امید هسته ای وعضو تیم رسانه ای در مذاکرات هسته ای ایران و گروه 5+1،در رابطه با احتمال خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح هستهای به گفتگو نشست.
محمدی:همکاری جمهوری اسلامی ایران همیشه با آژانس بینالمللی انرژی اتمی دقیق و نزدیک بوده است. تا همین امروز هم آژانس در همه گزارشهای خود همیشه به همکاری مثبت و خوب ایران اشاره کرده است.
ایران به همکاری خود با آژانس در چارچوب توافقات و معاهدات بینالمللی پایبند است و خواهد بود. در خصوص برجام هم تصمیماتی که تابحال گرفته شده است در همان چارچوب توافق شده در برجام بوده است.
به نظر من ایران در گام اول، بازرسی های خارج از عرف سازمان انرژی اتمی را محدود خواهد کرد و در چارچوب سازمان بینالمللی انرژی اتمی به کار خود ادامه خواهد داد.
تا به امروز آنچه که ما شاهدش بودیم این بوده است که اروپا توان تصمیمگیری مستقل از آمریکا ندارد و کاملا پایبند به تصمیمات آمریکا رفتار می کنند و همین هم باعث شده است که جمهوری اسلامی ایران نسبت به برجام بدبین بماند و بدبین بشود.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفته بود كه اگر پرونده برنامه هسته ای ایران برای بحث در شورای امنیت سازمان ملل مطرح شود، تهران از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) خارج خواهد شد.
علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در ارتباط با رفتار اروپاییان در پرونده اتمی گفت که ایران نیز تصمیم جدیدی در همکاری با آژانس خواهد گرفت. ایران اهل تهدید نیست. اما طی بیش از یک سال و اندی از رفتار خصمانه آمریکا در پرونده هستهای،اروپا فقط بیانیه سیاسی داده است.
حال باید دید تصمیم قاطع، چه میتواند باشد. کارشناسان و همچنین برخی شخصیتهای سیاسی در ایران باور دارند که ایران میتواند در نهایت از پیمان منع گسترش سلاحهای اتمی خارج شود. اسرائیل، هند و پاکستان که دارای سلاح اتمیاند، عضو این پیمان نیستند. کره شمالی نیز پیمان را ترک کرده است.