در تاریخ 14 و 15 اکتبر، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای دیدار های رسمی به پادشاهی عربستان سعودی و امارات متحده عربی سفر کرد.
ولادیمیر ساژین خاورشناس و تفسیرگر آژانس اسپوتنیک در این رابطه چنین می نویسد: از رهبر روسیه در ریاض و ابوظبی با بوغ و کرنای شرقی استقبال شد که نه تنها آداب و رسوم عربی بلکه احترام عمیق به میهمان عالی مقام روس را بازتاب می دهد. در مذاکرات دو کشور، روابط دوجانبه و مشکلات منطقه خاور میانه مورد بحث قرار گرفت.
در عربستان بیش از 20 سند در زمینه های مختلف به امضا رسیده است، از جمله منشور همکاری دراز مدت کشورهای تولیدکننده نفت. "وزن" آنها تقریباً 2 میلیارد دلار است. در امارات دو طرف روسی و عربی معاملاتی در رشته انرژی ، پتروشیمی ، حمل و نقل ، دارو و سایر رشته ها به مبلغ 1.4 میلیارد دلار منعقد کردند. سران روسیه ، عربستان و امارات متحده عربی موافقت کردند که شرایط مطلوب را برای اجرای پروژه های مشترک تجاری ایجاد کنند.
مهمترین موضوهای مذاکرات، مسایل امنیت در خاورمیانه بود. لازم به یادآوری است
که این سفر دوم رئیس جمهور پوتین به عربستان از سال 2007 بود. در طول 12 سال گذشته، خاورمیانه به طرز چشمگیری تغییر کرده است. این منطقه تکان های "بهار عربی" که ساختار قدرت را در بسیاری از کشورهای منطقه تغییر داده و جنگ داخلی در سوریه که یک چالش جهانی شد را تجربه کرد. اپیدمی داعش تقریباً بصورت برق آسا در سراسر منطقه سرایت کرده، تا چه رسد به درگیری در تنگه هرمز و خلیج فارس و مسئله هسته ای ایران. این مشکلات، جمهوری اسلامی را در مرکز سیاست های جهانی قرار داده و انگیزه های نارضایتی بسیاری از قدرت های منطقه ای و سایر کشورها را بدور آن متمرکز کرده است.
البته مسکو، ریاض و ابوظبی در مورد همه این مشکلات بیشمار، وحدت مطلق نظر را نداشتند. با این حال، یک سیاست متعادل مسکو در خاورمیانه بر اساس تکیه بر قدرت نیست، بلکه براساس اصل درک منافع شرکا می باشد. همه اینها شرکا را به گفتگو با مسکو سوق می دهد.
طبیعتا یکی از عناصر اساسی سیاست روسیه در خاورمیانه منافع ملی آن است که در حال حاضر هیچ تضادی با منافع کشورهای خاورمیانه ندارد. ناظران [ - سایت رگنوم - 10/14/2019] می نوسند: "هیچ محدودیتی ایدئولوژیکی برای همکاری مسکو با نیروهای عمده در منطقه وجود ندارد: ما راحت با شیعیان ، سنی ها ، یهودیان ، پیروان امپراتوری عثمانی در آنکارا ، مسلمانان معتدل در رهبری مصر ، آرمانگرایان متعصب ایران و سایر افراد گفنگو می کنیم. تنها استثنا - تروریست های اسلامگرایی هستند که انجام گفتگو با آنها فقط از طریق نیروهای هوا فضا امکان پذیر است. " در عین حال، همانطور که رئیس جمهور پوتین بارها گفته است، ما هرگز با کسی علیه کسی دوستی نمی کنیم. وی افزود: "ما روابط خود را بر اساس روندهای مثبت در در روابط با طرف های ما ایجاد می کنیم و ما اتحادی برای جنگ علیه کسانی تشکیل نمی دهیم" ...
حتی یک تحلیل سطحی از اوضاع در خاورمیانه نشان می دهد که امروز ایران یکی از مهمترین عوامل مؤثر در فرآیندهای رخ داده در این منطقه بوده و روابط آن با ایالات متحده، اسرائیل، عربستان سعودی و تقریباً با همه کشورهای عربی از اهمیت خاض برخوردار است. ایران شیعه مهمترین بازیگر در عراق و سوریه و لبنان و یمن است. تأثیر آن در کشورهای عربی و سایر کشورهای منطقه که در آن اجتماعات شیعه وجود دارند، به خوبی شناخته شده است. واضح است که فعالیت نظامی و سیاسی فعال تهران در خاورمیانه باعث ایجاد تفاهم در جهان عرب نمی شود.
بدون شک سیاست خاورمیانه ای ایران یکی از موضوع های اصلی مذاکرات رئیس جمهور پوتین در پادشاهی های عرب بوده است. برخورد روسیه به این مساله توسط ولادیمیر پوتین در مصاحبه او با رسانه های عربی در آستانه این دیدار [وب سایت کرملین 10/13/2019] بسیار واضح تشریح شده بود. پوتین اظهار داشت: "ایران یک قدرت بزرگ منطقه ای است، یک کشور باستان با فرهنگ باستان و ژرف خود ... <...>. اما اگر یک دستور کار مثبت را می خواهیم ، پس باید از این واقعیت پیروی کنیم که منافع قانونی شرکای خود را بشناسیم. می خواهم روی این موضوع تأکید کنم. اکنون بر نمی شمارم که چه قانونی و چه غیرقانونی است. اما قدرت بزرگی مانند ایران، که هزاران سال در این سرزمین بوده است - ایرانیان ، فارس ها، قرن ها در این سرزمین زندگی کرده اند - نمی توانند منافع خود را نداشته باشند، و با آنها باید با احترام رفتار کرد.
معلوم است که چه چیزی قانونی است، چه غیرقانونی - البته این موضوع بحث است. اما برای درک یکدیگر، برای درک این نکات و مشکلات، گفت و گو لازم است. بدون گفتگو حل حتی یک مسئله به هیچ وجه غیرممکن است. بنابراین، من تصور می کنم که می توانم در نگرانی های امارات متحده عربی و عربستان سعودی سهیم باشم، اما فقط این کشورها خودشان می توانند مشکلات موجود بین دو کشور را برطرف کنند. در مورد روسیه باید گفت، ما برای ایجاد شرایط لازم برای چنین پویایی های مثبت، همه کار انجام خواهیم داد. روسیه روابط خوبی با ایران و روابط بسیار خوبی با دوستان عربی ما دارد ... "
در همین زمان، رئیس جمهور روسیه در مورد لزوم میانجیگری بین ایران و عربستان سعودی برای حل مشکلات موجود ابراز تردید کرد. او گفت: "نقش واسطه گر بسیار سپاسگزار نیست. من فکر می کنم که شرکای ما نه در ایران و نه در عربستان سعودی نیازی به وساطت ندارند."
پوتین در مصاحبه با روزنامه نگاران عربی خاطرنشان كرد: تضادها بین ایران و اسرائیل، ایران و آمریكا وجود دارد كه باید آنها را با یافتن راه حل ها برطرف کرد." البته گفتگوها بین سران فدراسیون روسیه ، عربستان و امارات در مورد مسائل ایران، در راستای مصاحبه اخیر پوتین با رسانه های کشورهای عرب صورت گرفت.
مسلما سوریه مساله مهمی در گفتگوهای سران روسیه و دو کشور عرب بود و موضع مسکو همواره با دیدگاه ریاض و ابوظبی کاملاً مطابقت نداشت. بر هیچ کس پوشیده نیست که برای عربستان و سایر کشورهای عرب و اسرائیل ، مشکل اصلی - حضور نظامی ایران در سوریه است. احتمالاً این هم یکی از موضوع های گفتگو بین پوتین و همصحبت های سعودی وی بوده است. در همین زمان، در ریاض، بیانیه اخیر پوتین در باره لزوم خروج تمام نیروهای خارجی ازسوریه را مثبت ارزیابی کردند. پوتین در بیانیه یاد شده اظهار داشت که این امر در مورد همه کشورها صدق می کند. رهبر روسیه خاطرنشان كرد كه وی بارها در مورد این موضوع "هم با شرکای ایرانی و هم با ترک ها" و همچنین با آمریکایی ها بحث کرده است.
پوتین افزود: هر گاه سوریه در باره بدرد نخور بودن حضور روسیه در خاک سوریه اعلام کند، روسیه نیز این کشور را ترک خواهد کرد. در هر دو ریاض و ابوظبی ، ولادیمیر پوتین سعی داشت تا همصحبت های عرب را متقاعد کند که شرکت آنها در بازسازی سوریه ویران شده در جریان جنگ لازم و ضروری است. مسکو همچنین به عادی سازی کامل روابط عربستان - سوریه و امارات - سوریه و همچنین احیای عضویت دمشق در جامعه کشورهای عرب علاقه مند است.
در جریان دیدار ولادیمیر پوتین، نکات غیر منتظره در مذاکرات، توسط رئیس جمهور ترکیه اردوغان وارد شد که عملیات نظامی "چشمه صلح" را در شمال شرقی سوریه علیه کردهای سوری آغاز کرد.
کرملین از حمله ترکیه به سوریه نگران شده و بیم آن دارد که این امر ممکن است منجر به عقیم گذاشتن اولین جلسه کمیته قانون اساسی سوریه شود که قرار است در 30 اکتبر در ژنو برگزار شود. همچنین ممکن است نقش روند سه جانبه آستانه (روسیه ، ایران ، ترکیه) کم ارزش شود. برای گفتگو با رئیس جمهور روسیه در مورد عملیات نظامی ترکیه در سوریه ، رئیس جمهور اردوغان برای 22 اکتبر به سوچی دعوت شده است.
نضال السبع دانشمند علوم سیاسی لبنان، اظهار داشت: "نقش موثری که روسیه در پایان دادن به خونریزی در سوریه ایفا کرده است، آن را به یک بازیگر اصلی در عرصه منطقه تبدیل کرده است که قادر به حل مشکلات دشوار است ... <...>. اول ، روسیه که با موفقیت با عربستان سعودی و ایران همکاری می کند، می تواند در کاهش تنش ها در خلیج فارس سهم تعیین کننده ای ادا کند. ثانیا، مسکو که گفتگوی سطح بالایی با ریاض و تهران دارد، می تواند به پایان دادن هر چه زودتر درگیری طولانی شده در یمن کمک کند.
در مورد خلیج فارس باید گفت که روسیه اخیراً نظریه امنیت جمعی را در حوزه خلیج فارس مطرح کرده است که هدف آن کاهش خطر جنگ در منطقه است. این پیشنهاد جدید روسیه به وضوح نشان دهنده هدف اصلی بلند مدت - ایجاد سازمان امنیت و همکاری در خلیج فارس است. این ابتکار توسط رئیس جمهور پوتین در ریاض و ابوظبی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. علاوه بر این، بسیاری از نکات این نظریه برای کل منطقه خاورمیانه قابل قبول است، به عنوان پایه ای برای بحث و گفتگو با هدف ایجاد اصول مشترک و جامع برای تضمین امنیت جمعی در خاورمیانه.
در پایان، ضمن جمع بندی نتایج سفر رئیس جمهور پوتین به عربستان سعودی و امارات متحده عربی ، یکی از کانال های تلویزیونی برجسته آمریکا را نقل می کنیم. سی ان ان دیدار ها در ریاض و ابوظبی را پیروزی خواند. به گفته سی ان ان این سفر به یک کودتای دیپلماتیک تبدیل شده و رئیس جمهور پوتین را در مرکز ژئوپلیتیک منطقه قرار داد. این تلویزیون، روسیه را "ابرقدرت نو ظهور خاورمیانه" نامید.
