ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس می نویسد: بالاخره یک خبر داغ پخش شد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا مشاور امنیتی جان بولتون را برکنار کرد. بولتون شخصیت اصلی در سیاست خارجی ایالات متحده بود. آقای بولتون یک کرکس جنگجو در دولت ایالات متحده محسوب می شد. وی در درجه اول به خاطر سخنان فوق العاده تجاوزگرانه و سیاست های سخت ضد ایرانی مشهور بود. وی طرفدار خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای با ایران (برجام) و معمار اصلی کارزاری با هدف "وارد کردن فشار حد اکثر" به تهران بود.
پرزیدنت ترامپ رسماً اعلام كرد كه در تاریخ 10 سپتامبر از جان بولتون خواهش کرد بخاطر "اختلاف نظرهای زیاد با وی در بسیاری از مسائل" استعفا بدهد. با این حال ، براساس گزارش آژانس خبری بلومبرگ ، روز دوشنبه 9 سپتامبر، دونالد ترامپ در کاخ سفید موضوع کاهش تحریم ها علیه ایران را به منظور ایجاد مقدمات دیدار با حسن روحانی رئیس جمهور ایران در نیویورک در حاشیه جلسه سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر سپتامبر بحث و گفتگو کرد.
به گفته منابع بلومبرگ در دولت ریاست جمهوری آمریکا، جان بولتون به شدت با چنین اقدامی مخالفت کرد. این امر، ظاهراً سبب آن شد که کاسه بی اعتمادی ترامپ نسبت به بولتون لبریز شود.
در همان روز، ترامپ در جمعی خبرنگاران ضمن صحبت در باره دیدار احتمالی با رئیس جمهور روحانی، گفت كه می تواند نرمش تحریم ها علیه تهران را برای این دیدار در نظر بگیرد. البته احتمال دیدار دو رئیس جمهور پس از استعفای بولتون و حمایت ترامپ از ایده کاهش تحریم های ضد ایرانی افزایش یافته است. این امر با برنامه رئیس جمهور فرانسه امانوئل مکرون برای نجات توافق هسته ای مطابقت دارد.
به یاد بیاوریم که طرح فرانسه برای برخی از خریداران دایمی نفت ایران رفع تحریم ها را فراهم می کند و فرصتی برای صادرات حدود 700 هزار بشکه نفت در روز در اختیار ایران می گذارد. این دو تا سه برابر حجم فعلی آن است. علاوه بر این ، برنامه ریزی شده است که خط اعتباری به ارزش حدود 15 میلیارد دلار در اختیار ایران قرار داده شود تا بتواند از ارز مطمئن برای دور زدن تحریم های آمریکایی تحمیل شده بر آن استفاده کند. در پاسخ، تهران باید برای مذاکرات در مورد طیف وسیعی از موضوعات آماده باشد و به اجرای دقیق توافق هسته‌ای بازگردد.
همانطور که کریس مورفی سناتور آمریکایی در 12 سپتامبر گفت، رئیس جمهور ترامپ طرح فرانسه را قبول کرد و آماده است 15 میلیارد دلار را در ازای بازگشت ایران به اجرای کامل توافق هسته ای به تهران پرداخت کند.
اقدامات اخیر رئیس جمهور ترامپ نشان می دهد که وی به طور جدی در حال بررسی امکان دیدار با همتای ایرانی خود است. ظاهراً، جابجایی نیروهای سیاسی داخلی در آمریکا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در سال 2020 ، فشار متحدین اروپایی ایالات متحده و مقدم بر همه رئیس جمهور فرانسه مکرون ، حمایت روسیه و چین از ایران، اقدامات قاطع تهران برای خروج تدریجی از برجام، روحیات کاخ سفید را عوض کردند.
در مورد واکنش ایران به اقدامات آمریکا و بی فعالیتی اتحادیه اروپا (به عقیده ایرانیان)، که در تاریخ 6 سپتامبر وارد مرحله سوم شد، این اقدام های تهران از نظر جدی بودن آنها از هر کاری که در دو دوره قبلی توسط تهران انجام شده است، فراتر است.
همانطور که می دانیم، برجام ایران را تنها به استفاده از 5060 سانتریفیوژ نسل اول IR-1 برای غنی سازی اورانیوم محدود کرد. با این حال، تهران تصمیم گرفت از این ممنوعیت فاصله بگیرد. کرنل فروتا مدیر کل موقت آژانس بین المللی انرژی اتمی، نصب سانتریفیوژهای نسل جدید در ایران را تأیید کرده است. وی خاطرنشان کرد: تهران 22 سانتریفیوژ IR-4 ، یک سانتریفیوژ IR-5 و 33 واحد IR-6 را نصب کرده یا در حال نصب کردن است.
به گفته کارشناسان ایرانی، IR-6 می تواند اورانیوم غنی شده 10 برابر سریعتر از IR-1، و IR-4 پنج برابر سریعتر تولید کند. یعنی دانشمندان هسته ای ایران کار تحقیق و توسعه را در زمینه تکمیل سانتریفیوژها از سر گرفته اند.
چنین فعالیت های هسته ای ایران عزم تهران را در حمایت از منافع خود و در عین حال ناتوانی واشنگتن برای حل "مشکل ایران" با توسل به زور را نشان می دهد.
وندی شرمن که مذاکره کننده اصلی دولت اوباما در مورد توافق هسته ای بود، گفت: "فعالیت حداکثر فشار بر ایران حزب الله را متوقف نکرد، این اقدام ها ریسک ها را برای امنیت اسرائیل و خاورمیانه کمتر نکرد، مانع از خارج شدن ایران از برجام نشد، و بدون شک متحدان ما را ، که با ما بسیار سخت کار کرده اند، از ما دور کرد. آنها می خواستند یقین حاصل کنند که ایران هرگز تسلیحات هسته ای را دریافت نخواهد کرد.
شاید حق با حسام الدین آشنا مشاور ارشد رئیس جمهور ایران باشد که اقدامات اخیر رئیس جمهور ترامپ (استعفای بولتون ، قبول طرح مکرون ، تمایل به دیدار با روحانی) به معنای "شکست کامل به اصطلاح "فشار حداکثر" واشنگتن بر تهران دانست. وی اعلام کرد: "محاصره ایران برداشته خواهد شد".
رئیس جمهور روحانی و تیم وی با بهره گیری از آخرین ابتکارات دونالد ترامپ در جهت ایران ، می توانند این مسئله را به عنوان پیروزی بدون شک تهران در مخالفت با فشارهای آمریکایی به مردم ایران معرفی کنند. در واقع، در تاریخ 12 سپتامبر، ترامپ حاضر شد تحریم های ضد نفت ایرانی را کاهش دهد و این در حکم اجرای جزئی شرایط ایران برای دیدار دو رئیس جمهور - ایران و ایالات متحده است.
ین امر به ویژه برای رئیس جمهور ایران و برای کل ایران با توجه به مخالفت قدرتمند مخالفان سیاسی در ایران که هم توافق هسته ای و هم هرگونه مذاکره با غرب ، به ویژه با ایالات متحده را قبول نمی کند، بسیار مهم است. برای حسن روحانی و حامیان وی، یک بهانه مدللی بوجود آمده تا پیش از هر چیز، برای رهبر معظم ایران ، آیت الله خامنه ای و مخالفان سیاسی خود، احتمال و ضرورت برپایی جلسات و مذاکرات با دونالد ترامپ را اثبات می کنند.
براساس روزنامه اسرائیلی هاآرتص، نمایندگان جامعه اطلاعاتی اسرائیل اطمینان دارند كه تهیه مقدمات نشست آینده روسای جمهوری آمریكا و ایران، دونالد ترامپ و حسن روحانی، به اتمام رسیده است. اعتماد به اینکه ایالات متحده و ایران با این وجود مذاکرات را در بالاترین سطح برگزار خواهند کرد، اسرائیلی ها پس از گفتگو اخیر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با مارک اسپر، رئیس پنتاگون در انگلیس کسب کردند. به عنوان مثال آقای اسپر خاطرنشان كرد: "به نظر می رسد كه ایران در حال حركت است تا ما بتوانیم مذاکره كنیم، و من امیدوارم كه همانا چنین باشد". متحدان اروپایی ایالات متحده از ایده برگزاری جلسه سران آمریکا و ایران حمایت می کنند. رئیس جمهور فرانسه امانوئل مکرون گفت: سازماندهی مذاکرات رهبران آمریکا و ایران لازم و ضروری است.
و یک نکته جالب دیگر. دیپلماسی ایرانی مذاکرات بی سر و صدا ، بحث های غیررسمی ، مذاکرات محرمانه دوجانبه با شرکت افراد مهم، مسئول، صلاحیت دار، اما نه اصلی و حتی احتمالاً ثانوی را ترجیح می دهد. این افراد از مرکز هدایت می شوند. در نتیجه، آنها به یک عقیده مشترک می رسند و برنامه ای را برای مذاکرات بین سران دو کشورآماده می کنند. بعضی اوقات این جلسات پنهانی است.
به یاد بیاوریم که طرف های ایرانی و آمریکایی قبل از انعقاد توافق هسته ای - برجام در سال 2015 ، سال ها در عمان درگیر مذاکرات غیر علنی بودند.
به احتمال زیاد، اکنون یک سناریوی مشابه اجرایی می شود. طبق برخی گزارش ها، در ماه ژوئیه ، واشنگتن و تهران با میانجیگری قطر مذاکرات پنهانی را آغاز کردند. به گفته منابع اطلاعاتی، دستور روز مقدماتی گفت و گو در حال حاضر وجود دارد، هرچند به صورت پیش نویس، اکنون این چرکنویس به طور غیررسمی در حال همانگ شدن است.
براساس گزارش های تأیید نشده، علاوه بر این، تماس های محرمانه بین فرستادگان تهران و واشنگتن در لندن برقرار شده بود.
اکنون توپ در زمین ایران است. اینکه آیا رهبر معظم ایران، آیت الله خامنه ای در مورد امکان ملاقات روسای جمهوری روحانی و ترامپ به هر شکلی که باشد موافقت کند، سوال است. و خیلی چیزها به جواب به آن بستگی دارد، اما مهمترین نکته این است که آیا تنش ها حول ایران و در حوزه خلیج فارس و در سراسر منطقه خاور میانه رفع شود و یا بالا برود؟
