بانک جهانی در جدیدترین گزارش "چشم انداز اقتصاد جهانی" برآورد تیره‌تری برای اقتصاد جهانی در سال 2018 ارائه کرد که اقتصاد ایران نیز از آن بی نصیب نماند. اما بانک جهانی انتظار دارد پس از سال 2019، اقتصاد ایران در افق پیش بینی شده شاهد بهبود تدریجی باشد. این وام دهنده جهانی برآورد کرد که رشد اقتصادی ایران تا سال 2020 مثبت می‌شود و به میزان 1.1 درصد در سال 2020 و به همین میزان در سال 2021 رشد می‌کند.
بانک جهانی همچنین از بهبود فضای کسب و کار در ایران طی یک سال گذشته خبر داد و اعلام کرد ایران در سال 2018 در شاخص کلی فضای کسب‌وکار نمره 56.98 را به‌دست آورده است که نسبت به سال قبل 2.34 واحد افزایش داشته است و ایران در میان 190 کشور در رتبه 128 در رده بندی جهانی شاخص فضای کسب و کار قرار گرفت که بر این اساس ایران به لحاظ سهولت کسب و کار از 62 کشور جهان وضعیت بهتری دارد.
شاخص کلی فضای کسب‌وکار بر پایه 10 شاخص کوچکتر با عناوین آغاز کسب‌وکار، کسب مجوز،ثبت داراییها، کسب اعتبارات، حمایت از سرمایه گذاری، مالیات، تجارت، اجرای قراردادها وورشکستگی و دریافت انرژی برق محاسبه می‌شود. این شاخص در واقع نشان‌دهنده سهولت و مناسب بودن هرکشور برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است که ایران از میان 10 محور کسب‌وکار در 6 محور وضعیت بهتری نسبت به سال پیدا کرده است که این 6 محور عبارتند از آغاز کسب‌وکار، کسب مجوز، ثبت داراییها، مالیات، تجارت، و دریافت انرژی برق. در 4 محور دیگر وضعیت ایران تغییری نداشته است.
در مورد پیش بینی بانک جهانی برای اقتصاد ایران در سال 2019 با آقای هوشیار رستمی، کارشناس مستقل ایرانی در رشته اقتصاد و مدیر آموزش و پژوهش در موسسه مطالعات و تحقیقات اقتصادی فایناپس کانادا (شعبه ایران) به گفتگو نشستیم.
بانک جهانی چگونه رشد اقتصادی یک کشور را محاسبه می کند؟
رشد اقتصادی یک عدد واضح و مشخصی است که از تفاوت تولید ناخالص داخلی کشورها بدست می آید ولی خوب طبعا بانک جهانی یک مدل های رگرسیونی دارد که اثر هر کدام از پارامترها را مثلا فروش نفت یا چیزهایی شبیه به این مانند مقدار رشد اقتصادی جهانی، نرخ تورم را در آن لحاظ می کند و برای پیش بینی این پارامترها را می برد در مدل و نرخ رشد اقتصادی را بدست می آورد.
پیش بینی بانک جهانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
فرض آنها بر این است که وقتی که یک تغییری در اقتصاد رخ می دهد یک اثر موضعی و لحظه ای دارد و بعدا اثرش از بین می رود که من فکر می کنم که این پیش بینی درست نخواهد بود، مگر اینکه یک تغییر جدی در عرصه سیاسی رخ دهد. مثلا اگر ما ریسک هایی مثل لیست سیاه اف ای تی اف را داشته باشیم یا اگر آمریکا نخواهد معافیت ها را روشن کند. چون خیلی از کشورها در مورد معافیت ها مشکل دارند و اگر بخواهد معافیت ها را قطع بکند یا چیزهایی شبیه به این. به همین دلیل من فکر می کنم اقتصاد ایران اگر حتی بخواهد بهبود هم پیدا بکند در حول و حوش صفر بازی خواهد کرد حالا یکی دو درصد منفی یا یکی دو درصد مثبت که هیچ کدوم از اینها حتی یکی دو درصد مثبت نه جوابگوی مناسب وضعیت اقتصادی ما است و نه می تونه تغییر ملموسی برای مردم داشته باشد.
پیش بینی شما از تغییر وضعیت اقتصادی ایران در سال 2019 چیست؟ آیا بهبودی حاصل می شود؟
از نظر من اقتصاد ایران در سال 2019 آنچنان رشدی نخواهد داشت مگر اینکه تغییر سیاسی عمده ای رخ دهد و توافقی حاصل شود و ما به شرایط برجام برگردیم. یعنی شرایطی که ما بتوانیم با اقتصاد بین الملل همکاری داشته باشیم به اندازه کافی و آن مقداری که نیاز ما است نفتمان را بفروشیم. اگر ما قرار باشد بین 800 هزار تا یک میلیون بشکه نفت بفروشیم و پولش را هم نگیریم به نظر من خیر بهبودی نخواهیم داشت و شرایط بسیار سختی خواهیم داشت.
ایران دارای چه معیارهایی است و چه جنبه های اقتصادی می تواند اقتصاد کشور را بهبود بخشد و رشد دهد؟
در حال حاضر قطعا حل شدن مسائل سیاسی برای ایران یک گزینه غیر قابل اجتناب است و خیلی مهم است، قطعا باید این را حلش کرد و اگر ما از نظر سیاسی مشکلاتمان را حل نکنیم، حتی اگر به صورت عددی هم رشد داشته باشیم. این نرخ های رشدی نرخ های میانگین هستند و اساسا در اقتصاد نرخ های میانگین فقط برای این هستند که ما یک لحظه یک نگاهی بیندازیم به اقتصاد یک کشور و نمی توانند اطلاع زیادی به ما بدهند. مثل دو دانش آموزی که نمره های مختلفی دارند ولی ممکن است که معدل آنها 17 باشد. این دو دانش آموز توانایی های مختلفی دارند و ممکن است یکی در حوزه تاریخ قوی باشد و یکی در حوزه ریاضی و باید ببینم که کدامش برای ما مهم است. صرفا با نرخ میانگین ما نمی توانیم تحلیل خاصی کنیم و می توانیم فقط یک سری اطلاعات کلی بدست بیاوریم.
مسئله دیگر بهبود محیط کسب و کار است و ما با توجه به شرایطی که داریم به شدت بخش محیط کسب و کار ما ایراد دارد و تا الان هم هیچ حرکت ویژه ای در زمینه تسهیل موضوع کسب و کار در ایران ندیدیم.
اگر این دو موضوع حل شود به نظر من بخش عظیمی از مشکلات ایران حل خواهد شد.
آیا سیاست های ترامپ تاثیری در رشد اقتصادی ایران داشته است و آیا تحریمات ترامپ در واقع به یک فرصت برای رشد اقتصاد ایران بدل شده است؟
خیر تحریم هیچ وقت برای رشد یک اقتصاد فرصت نیست و این موضوع کاملا طبیعی است. بله برخی وقتها که شما در شرایط خیلی خوبی به سر می برید مثل شخصی که پدر پولداری دارد و همیشه به او پول می دهد و او هم کار نمی کند و مهارتی یاد نمی گیرد و این پدر قرار است که او را از خانه بیرون بیندازد و به او پول ندهد و این باعث شود که او برود و مهارتی را یاد بگیرد و خودش را اصلاح کند. این وقتی است که همچین اراده ای وجود داشته باشد. ما متاسفانه همچین موضوعی را ندیدم در ایران. مثلا همین محیط کسب و کار که دست خود ما است پس چرا هیچ اصلاحی نمی کنیم و هیچ قدمی بر نمی داریم و چرا هنوز درگیر بین سازمان ها و نهادها هستیم. تحریم ها قطعا خوب نیست و به ما ضربه خواهد زد ولی یک جاهایی خیلی کم می شود اثر آن را جبران کرد و یا خودمان را برای دوران بعد از تحریم بهتر آماده بکنیم به شرط اینکه در داخل اصلاحات اساسی و ریشه ای انجام دهیم و اعتقاد داشته باشیم که اقتصاد یک علم است و جایی نیست که هر کسی بخواهد بیاید و یک وری نگاه کند و فکر کند که به نتیجه می رسیم. تحریم فرصتی را در اختیار کسی قرار نخواهد داد فقط ممکن است اشکالات داخلی که وجود دارد را برجسته تر کند و آن موقع یک اراده ای شکل بگیرد تا آنها را در داخل اصلاح کرد.
