حسن روحانی رئیس جمهور ایران ضمن صحبت در این خصوص، آنرا یک تصمیم استراتژیک نامید.
یک نشریه ایتالیایی در تحلیل این وضعیت نوشت که با نزدیک شدن تحریم های آمریکا علیه ایران، جمهوری اسلامی می خواهد با دور زدن تنگه هرمز و انتقال ساختارهای صادراتی نفت به خلیج عمان در بندر جاسک به جنگ با تحریم های آمریکایی برود.
از آنجا که مقامات ایرانی تهدید به بستن تنگه هرمز را پیش گرفته اند و با وجود فاصله نزدیکی که این تنگه با پایگاه های آمریکایی دارد، این اقدام غیر ممکن به نظر می رسد. این موضوع را باید در نظر گرفت که ایران از طریق تنگه هرمز و دو جزیره خارک و لاوان تقریبا ۹۵ درصد صادرات نفت خود را انجام می دهد.
مقامات ایرانی بندر جاسک را که قرار است با سرمایه گذاری ۲.۵ میلیارد دلاری ساخته شود، مرکز دوم صادرات نفت ایران می خوانند. بر این موضوع نیز تاکید می شود که ایجاد پایانه نفتی جاسک فاصله ارسال نفت به مشتریان را کم می کند و باعث کاهش هزینه های صادرات نفت برای ایران می شود.
منوچهر تکین، کارشناس مستقل مسائل امنیت انرژی از لندن نظر متفاوتی نسبت به تحلیل گران اروپایی دارد و این اقدام ایران را در جهت دور زدن تحریم های آمریکایی نمی داند. وی در گفتگو با خبرنگار اسپوتنیک بیان داشت:
سوال مطرح شده این است که آیا بازگشایی پایانه های نفتی برای صادرات نفت در شرق تنگه هرمز از دریای عمان مانند بندر جاسک برای مقابله با تحریم آمریکاست؟ در پاسخ باید بگوییم که خیر. چرا که تحریم آمریکا شامل محاصره نظامی نبوده و خلیج فارس بسته نشده است بلکه به مشتری های نفت ایران یعنی هندوستان، چین و اروپا فشار می آورند که نفت ایران را نخرند. این کشورها یا به عبارتی شرکت های موجود هم هرکدام وضعیت مخصوص به خود دارند. مثلا در هندوستان علاوه بر شرکت ملی، شرکت خصوصی پالایشگاهی است که از ایران بیشتر نفت می خرد. به این ترتیب آمریکا به این شرکت ها فشار می آورد تا از ایران نفت را خریداری نکنند و البته خرید کردن آنها یا امتناع از واردات نفت ایران توسط این شرکتها و پذیرفتن یا عدم پذیرش تحریم آمریکا توسط آنها، بحث دیگریست. اما به طور مثال شرکت های چینی تحریم آمریکا را قبول نکرده و خرید نفت از ایران را ادامه می دهند. برخی دیگر مانند بازار مشترک اروپا رسما اعلام کرده اند که نباید تحت تاثیر این تحریم های آمریکا قرار گیرند و باید معاملات خود را ادامه دهند. اما شرکت های بزرگ که در تمام دنیا فعالیت داشته و در بازار آمریکا هم هستند مانند توتال و غیره که قبلا در مقابل آمریکا می ایستادند، اکنون به دلیل سرمایه گذاری در آمریکا و یا شرکت های تجاری واردات و صادرات در این موقعیت هستند که آیا بازار ایران را حفظ نمایند و بازار آمریکا را از دست بدهند یا بالعکس. و به این دلیل است که فشار وارد شده توسط آمریکا برخی از این شرکت ها را مجبور کرده است که از بازار ایران بروند.
اما این مسئله که از کدام بندر صادراتی ایران نفت بخرند و تانکر و کشتی که خودشان کرایه کرده و یا تانکرهای بین المللی و همینطور تانکرهای ایرانی بستگی به نوع قرارداد خرید داشته و اینکه کدام بندر عملیاتی برای این کارشان مناسب است، مرتبط نیست. اما خدای ناکرده اگر جنگ باشد و دریای ایران محاصره شود در آن زمان مسئله بندرها فرق خواهد کرد که در مجال این گفتگو نمی گنجد.
آیا این تصمیم ایران به نظر شما کاملا استراتژیک بوده ، یا مسائل اقتصادی منطقه بیشتر مد نظر است؟
می توان افزود که این تصمیم جدیدی نیست و حتی در قبل از انقلاب هم این برنامه وجود داشته و هدف این بود که ایران در بنادر صادراتی خود تنوع ایجاد کند. همچنین به دلایل استراتژیک پیش بینی جنگ، همانطور که می دانیم جنگ ایران و عراق بعد از انقلاب پیش آمد. و در واقع صادرات در زمان جنگ هم انجام شد اما بسیار محدود بود و تاسیسات نفتی از جمله در خارک بسیار آسیب دیدند. پس ممکن است این مسئله با دید استراتژیک انجام شود یعنی در صورت جنگ احتمالی بندری که در دریای عمان وجود دارد ،کمک کننده است. مقامات دولت جمهوری اسلامی ، مقامات نظامی و استراتژیک ممکن است از این دید ، مزیت موجود را در نظر گرفته باشند. دلیل دیگر ایجاد سرمایه گذاری در مناطق محروم است. البته لغت محروم زیاد در ایران مورد استفاده قرار نمی گیرد اما واقعا مردم در جنوب شرق ایران تحت فشار اقتصادی هستند و توسعه ی شهرها در این استان ها کمتر از سایر نقاط کشور است. بنابراین سرمایه گذاری در آنجا بسیار کمک کننده است. حتی قبل از انقلاب قرار بود که نیروی دریایی، پایگاه بزرگی در آنجا تاسیس نماید. این ها دلایل استراتژیک و نظامی و دفاعی است و یا اقتصادی، ایجاد کار و سرمایه گذاری در این منطقه است که به رشد آن کمک می کند. به این دلایل است که دولت ایران تصمیم می گیرد در آن محل ساخت و ساز نماید اما برای دور زدن تحریم ها و مبارزه با فشار آمریکا نیست.
