اسپوتنیک - آیا عربستان سعودی، کشور کلیدی جهان اسلام سنی، متولی اماکن مقدس اسلامی مکه و مدینه، و بزرگترین صادرکننده نفت جهان، آماده برقراری روابط رسمی با اسرائیل است؟
همانطور که ابراهیم موسی، کارشناس سیاسی عراقی در مصاحبه با اوراسیا دیلی گفت: "عادی سازی روابط برای عربستان سعودی دشوارتر است. عربستان متولی دو حرم اصلی مسلمانان است و با توجه به جایگاهی که دارد، باید در چارچوب روابط با اسرائیل آنچه مربوط به فلسطین است، به اعراب و مسلمانان جهان تقدیم کند". محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی بیش از یک سال پیش گفته بود: "در مورد ما سعودی‌ها، امیدواریم اختلاف بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها حل شود". شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود وزیر خارجه عربستان سعودی در ژانویه گفت: "ما معتقدیم که عادی سازی روابط با اسرائیل به نفع منطقه است. با این حال، عادی سازی و ثبات واقعی تنها با ایجاد امید و عزت برای فلسطینیان حاصل می شود. برای این کار باید به فلسطینی ها فرصت ایجاد کشور داد و این یک اولویت است".
با این حال، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که نگرش نسل جدید رهبران عرب نسبت به مسئله فلسطین با رویکرد قبلی متفاوت است. تصادفی نیست که سلمان بن عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود، پادشاه 87 ساله عربستان سعودی که عملاً بازنشسته شده است، باید اصرار کند که عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل متضمن احترام به منافع فلسطینیان است. ریاض همچنین به حمایت محمود عباس، رئیس جمهور فلسطین از روابط رسمی با اسرائیل امیدوار است.
اما همچنان، رشته های کنترل تا کاخ سفید کشیده می شود. این سوال مطرح می شود: "چرا کاخ سفید به شناسایی دیپلماتیک کشور اسرائیل توسط سعودی ها نیاز دارد؟ حداقل سه دلیل اصلی برای این وجود دارد".
اول، از آنجایی که واشنگتن موقعیت خود را در خاورمیانه از دست می دهد، ایالات متحده به مدافعانی از منافع آمریکا بدون حضور آن در آنجا نیاز دارد. و در اینجا دو متحد اصلی ایالات متحده، اسرائیل و عربستان سعودی که با یکدیگر ائتلاف دیپلماتیک برقرار کرده اند، کاملاً بجا هستند.
دوم، واگذاری خاورمیانه به کنترل متحدان خود به واشنگتن کمک می کند تا بر مشکلات مربوط به ایالات متحده در سایر نقاط کره زمین تمرکز کند.
و سوم - انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2024. برقراری روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و اسرائیل تحت نظارت دولت بایدن یک برگ برنده قدرتمند در دست حزب دموکرات و شخص بایدن است. در ماه های اخیر مقامات بلندپایه آمریکا بارها از بیت المقدس، ریاض و رام الله بازدید کرده اند تا خواسته های طرفین را هماهنگ کنند.
و اینها خواسته های جدی است.
عربستان سعودی به دنبال موارد زیر است: 1 - امضای توافقنامه امنیتی متقابل با ایالات متحده در سطح ناتو که آمریکا را ملزم می کند در صورت حمله، از عربستان سعودی دفاع کند. 2 - تهیه یک برنامه هسته ای غیرنظامی تحت کنترل ایالات متحده که چرخه سوخت هسته ای خود را برای عربستان سعودی فراهم می کند. 3 - حصول اطمینان از توانایی دستیابی به مدرن ترین تسلیحات آمریکایی مانند جنگنده های F-35، سامانه دفاع موشکی (THAAD) و غیره.
ایالات متحده از عربستان سعودی خواسته است: 1 - توقف عملیات نظامی در یمن. 2 - بسته بزرگ کمک عربستان به فلسطین. 3 - محدودیت در روابط رو به رشد بین عربستان سعودی و چین.
لازم به تذکر است که عربستان سعودی روابط دیپلماتیک با ایران برقرار کرده است و پیشرفت هایی در جهت پایان صلح آمیز جنگ در یمن بر اساس آتش بسی که تحت نظارت سازمان ملل در سال 2022 منعقد شد، حاصل شده است. علاوه بر این، ریاض اولین سفیر عربستان سعودی را در فلسطین منصوب کرد و از سرگیری کمک های مالی به تشکیلات خودگردان فلسطین خبر داد.
به نوبه خود، رهبری تشکیلات خودگردان فلسطین در ماه های اخیر نظر خود را در مورد حل مشکلات در اختیار ایالات متحده و عربستان سعودی قرار داده است. اینها شامل کنترل بیشتر تشکیلات خودگردان فلسطین بر بخش هایی از کرانه باختری رود اردن و از بین بردن مواضع اسراییلی است که توسط شهرک نشینان محافظه کار یهودی بدون اجازه دولت اسرائیل ایجاد شده است. در ماه اوت، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصرگفت که در صورتی که خواسته های فلسطینی ها برآورده شود و در توافق نامه ای گنجانده شود، او آماده است تا عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل را بپذیرد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، به نوبه خود، عادی سازی روابط با عربستان سعودی را به موضوع اصلی کارزار انتخاباتی خود در سال گذشته تبدیل کرده و قول داد که بر اساس توافق ابراهیم و با میانجیگری ایالات متحده عمل کند و "دایره صلح" را گسترش دهد. آقای نتانیاهو در مصاحبه ماه اوت با بلومبرگ گفت که می تواند روابط دیپلماتیک رسمی با عربستان سعودی برقرار کند. اما حتی اگر این اتفاق نیفتد، اسرائیل و عربستان سعودی حتی بدون روابط دیپلماتیک قادر خواهند بود یک "کریدور اقتصادی" از شبه جزیره عربستان به اروپا بسازند.
بر کسی پوشیده نیست که با وجود فقدان روابط رسمی، سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل سال‌ها با همکاران عربستان سعودی در تماس بوده اند، بازرگانان اسرائیلی در بسیاری از زمینه‌ها بدون تبلیغات کار می‌کنند، شرکت‌های فناوری و امنیت سایبری اسرائیل در عربستان سعودی تجارت می‌کنند. شرکت های مشترک در حال ایجاد هستند. در سال 2022، سعودی ها حریم هوایی خود را به روی هوانوردی غیرنظامی اسرائیل باز کردند. شایان ذکر است که بر اساس گزارش رسانه های اسرائیل، نخست وزیر نتانیاهو در پایان سال 2020 برای دیدار با ولیعهد به عربستان سعودی رفت. این سفر هرگز به طور رسمی توسط هیچ یک از طرفین برملا نشد.
چندی پیش الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل به سایت خبری سعودی الاف گفته است که توافق صلح با عربستان سعودی "تاریخ ساز بوده و چهره خاورمیانه و کل جهان را تغییر خواهد داد" و "مسئله فلسطین مانعی نخواهد بود". و اینکه اسرائیل برای بهبود اقتصاد فلسطین اقداماتی انجام خواهد داد.
تساخی هنگبی، رئیس شورای امنیت ملی اسرائیل گفت که مذاکرات آمریکا و عربستان سعودی در ماه اوت به عادی سازی روابط ریاض و بیت المقدس اختصاص داشت و هر دو طرف در حال اطلاع رسانی به اسرائیل از پیشرفت کار بودند و پیش نویس توافق در دسامبر انتظار می رود. 9 اوت 2023، توسط خبرگزاری اسرائیلی Cursorinfo گزارش شد که به رسمیت شناختن اسرائیل توسط عربستان قرار است طی 9 تا 12 ماه آینده انجام شود.
اما در 13 اوت 2023، جنیفر روبین، ستون نویس واشنگتن پست می نویسد: "انتظار توافق بین عربستان سعودی و اسرائیل به این زودی ها یا شاید هرگز نداشته باشیم". در واقع، در ماه‌های اخیر مواردی از حملات موشکی گروه‌های تروریستی به اسرائیل و حملات قدرتمند اسرائیل در پاسخ به آنها مشاهده شده است. در همین راستا، چهار کشور عربی امضاکننده پیمان ابراهیم، نارضایتی شدید خود را از سیاست‌های اسرائیل در فلسطین ابراز کردند، چندین نشست عالی رتبه اعراب و اسرائیل را به تعویق انداختند و تجارت مشترک از جمله سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده شرکت‌های خلیج فارس در اسرائیل را ترمز کردند.
و در ائتلاف حاکم اسرائیل، سیاستمداران بسیار رادیکال و فوق مذهبی که قرار نیست با فلسطینی ها سازش کنند، نقش جدی ایفا می کنند. آیا نخست وزیر نتانیاهو می تواند آنها را خنثی کند؟
در این رابطه، جنیفر روبین معتقد است که یک توافق متواضعانه عربستان و اسرائیل، از جمله کمک به فلسطینی‌ها، حداقل گشایش دیپلماتیک و گسترش روابط تجاری، سازنده‌تر خواهد بود.
این امر مهم است که سیاست فعلی عربستان سعودی توسط شاهزاده جاه طلب و جوان محمد بن سلمان تعیین می شود که در فعالیت های خود با عمل گرایی سالم هدایت می شود. ولیعهد به طور هدفمند برنامه ای جهانی را برای تبدیل عربستان سعودی به یک ابرقدرت جهانی و خاورمیانه به مرکز مالی، اقتصادی، حمل و نقل، تجاری، فرهنگی و گردشگری جهان اجرا می کند.
او به ثبات و امنیت در منطقه نیاز دارد و این مستلزم همکاری عادی با اسرائیل است، هرچند امروز پاسخ ریاض این است که "هنوز زود است".