روزنامه آمریکایی وال استریت از بروز اختلاف میان محمد بن سلمان آل سعود، ولیعهد عربستان سعودی و محمد بن زاید، امیر ابو ظبی و رئیس امارات متحد عربی پرده برداشت. این روزنامه فاش ساخت که بن سلمان در یک جلسه گفتگوی غیر ضبطی با روزنامه نگاران سعودی در ریاض اعلام کرد که محمد بن زاید از پشت به ما خنجر زده و در آینده آنها خواهند دید که ما چگونه پاسخ خواهیم داد.
این اظهار نظر اگر صحت داشته باشد به معنای پایان ماه عسل میان بن سلمان و بن زاید یا عربستان و امارات است. با توجه به رابطه بسیار صمیمی این دو کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در چند سال اخیر سئوال اصلی این است که این اختلاف چرا و به چه دلیل نمایان شده است و چرا عربستان در صدد پاسخ به امارات است؟
به اعتقاد تحلیلگران سیاسی اختلاف میان بن سلمان و بن زاید نشاندهنده رقابت میان عربستان و امارات برای کسب موقعیت برتر قدرت ژئوپولیتیکی و اقتصادی در چارجوب شورای همکاری و در سطح منطقه و بازار نفت است و این یک امر طبیعی است.
این رقابت زمانی شروع شده که چتر حمایت امنیتی آمریکا نسبت به هم پیمانان خود در خلیج فارس تضعیف شده و اولویت منطقه خاورمیانه در راهبرد جدید دولت بایدن رئیس جمهور آمریکا پایین آمده است و پر کردن این خلا امری طبیعی به نظر می رسد. این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت مقامات آمریکایی اعلام کردند که نگرانند رقابت این دو کشور عربی حوزه خلیج فارس یک شکاف امنیتی جدی میان آنها ایجاد کند.
بعضی ها ممکن است بروز اختلاف میان این دو دوست صمیمی را به ویژگی های جاه طلبانه آنها ارتباط دهد اما مسئله قطعا فراتر از این فرض است.
عربستان و امارات در هشت سال گذشته در جنگ یمن متحد یکدیگر بودند و ابو ظبی به سرعت از ریاض در این جنگ حمایت کرد اما به جای کمک به عربستان برای یکسره سازی جنگ به ایجاد سازمان های متعدد نظامی در جنوب یمن دست زد و منافع خود را در ایجاد یک تیم سیاسی یمنی طرفدار خود در جنوب یمن و جزایر این کشور در تنگه استراتژیک باب المندب ایجاد کند که این اقدام در پنج سال اخیر به پدیدار شدن شکاف میان آنها انجامید وبه جنگ میان طرفداران آنها منجر شد.
از نگاه محمد بن سلمان این دوگانگی در جبهه ضد صنعاء یکی از دلایل عدم موفقیت سعودی در جنگ یمن بوده است. اختلاف سیاسی در یمن شاید مهمترین اختلاف میان ریاض و ابو ظبی است اما اختلافات مرزی دو کشور در میدان نفتی شیبه که در مرز دو کشور است یک اختلاف جدی دیگر است که همواره بر روابط این دو کشور سنگینی می کند. سعودی روزانه بیش از یک میلیون و دویست هزار بشگه نفت از میدان شیبه استخراج می کند.
امارات متحد عربی با برنامه ریزی و سرمایه گذاری وسیع در چند دهه اخیر موفق شده به مرکز اصلی تجارت در خلیج فارس تبدیل شود و در زمینه گردشگری نیز رتبه اول منطقه را به خود اختصاص داده و از لحاظ حمل و نقل هوایی با شرکت هواپیمایی امارات و فرودگاه دبی پیشتاز بوده و اکنون نیز تلاش دارد تا مرکزیت شاهراه های اینترنتی و ذخیره داده ها در منطقه باشد. این شرایط موجب شده که بسیاری از شرکت های بین المللی دفاتر منطقه ای خود را در دبی مستقر کنند و این شرایط برای عربستان سعودی قابل قبول نیست.
در فرهنگ بدوی حاکم بر جوامع شیخ نشین های خلیج فارس، بزرگ سالاری بخش مهمی از این فرهنگ است. عربستان برادر بزرگتر شیخ نشین های خلیج فارس بوده و خواهد بود و در چارچوب فرهنگ بدوی عربستان باید نفر اول در همه زمینه ها باشد.
در حال حاضر درآمد امارات از گردشگری بیش از درآمد نفت این کشور است و این در حالی است که با نگاه 2030 محمد بن سلمان، ریاض تازه دارد برنامه ریزی می کند برای رسیدن به شرایط قطع وابستگی به درآمدهای نفتی است. آنچه این مقوله را تایید می کند فشار بن سلمان به شرکت های سعودی و نیز بین المللی برای انتقال مراکز اصلی آنها به شهر جده است. دولت سعودی در حال حاضر شهر صنعتی مانند جبل علی دبی در اطراف شهر جده به نام جبل عمر ایجاد کرده و تسهیلات وسیعی برای استقرار و فعالیت شرکت ها در این منطقه ارائه می دهد.
به باور کارشناسان سیاسی امارات متحده عربی و عربستان سعودی منافع متفاوتی در یمن دارند که تلاش‌ها برای پایان دادن به درگیری این کشور را تضعیف کرده است، همچنین ناامیدی امارات از فشار عربستان برای افزایش قیمت جهانی نفت، شکاف‌های جدید را در سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) ایجاد کرده است.
رقابت‌های اقتصادی میان ریاض و ابوظبی اخیرا افزایش یافته است، همان‌طور که محمد بن سلمان برای پایان دادن به اتکای اقتصادی عربستان به نفت، شرکت‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد تا مقر منطقه‌ای خود را از دبی به جده، مهمترین بندر عربستان منتقل کنند.
گزارشهای خبری از عربستان اخیرا اعلام کردند که محمد بن سلمان در حال تدوین برنامه‌هایی برای ایجاد مراکز فناوری، جذب گردشگران بیشتر و توسعه مراکز لجستیکی است که از لحاظ حجم با موقعیت امارات به‌عنوان مرکز تجارت خاورمیانه رقابت می کند.
نشانه‌های رقابت میان ریاض و ابوظبی هرروز آشکارتر می‌شود، رقابتی که در اقتصاد پسانفتی و با رویکرد مدرن سازی اقتصادی محمد بن سلمان، شدت گرفته است. یکی از نشانه‌های تشدید این رقابت را می توان عدم حضور بن‌سلمان در نشست سال گذشته ابوظبی دانست که سران چندین کشور عربی خاورمیانه و شمال آفریقا در آن شرکت کردند.
علاوه بر این بر اساس اخبارغیررسمی "طحون بن زاید" مشاور امنیت ملی امارات در ماه‌های اخیر بارها برای بررسی اختلافات به ریاض سفر کرده اما موفق به دیدار ولیعهد سعودی نشده است. برخی اقدامات عربستان نیز، این گمان را که روابط ابوظبی و ریاض از برادری به رقابت بدل گشته است، تقویت می‌کند.
امارات و عربستان سعودی در سال‌های گذشته توانسته‌اند اختلافات خود را پشت درهای بسته نگه دارند، اما غیبت‌های مکرر در نشست‌های رسمی دو کشور و اختلافات بر سر مسائل یمن، نفت و مرزها افزایش یافته است، همه این مسائل نشانگر از هم پاشیدن ائتلاف سعودی و اماراتی است و روابط دو کشور به سطح رقابت بر سر نقش حاکمیت منطقه‌ای و اقتصادی تغییر کرده است.