داوود دانش جعفری، رئیس هیئت ایرانی و رئیس صندوق توسعه حمل و نقل ایران در گفت‌وگوی تصویری با اسپوتنیک تعریف کرد که چه پروژه‌هایی بین ایران و فدراسیون روسیه در بخش حمل‌ونقل در دستور کار قرار دارد، چگونه در بخش‌های ریلی کریدور حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب سرمایه گذاری خواهد شد و ایران چگونه با زیرساخت های خود به روسیه کمک می کند حجم ترانزیت و جابجایی کالاهای خود را افزایش دهد.
ـ جناب آقای دکتر لطفا خودتان را معرفی کنید و خلاصه ایی از وظایفتان شرح دهید.
ـ داوود دانش جعفری هستم، رئیس هیات عامل صندوق توسعه حمل و نقل. در واقع صندوق توسعه حمل و نقل یک شرکت دولتی هست که با سرمایه دولت تشکیل شده اما کار آن کمک در تامین مالی برای بخش خصوصی در طرح های حمل و نقلی است که توجیه اقتصادی دارند. بعبارتی دیگر صندوق توسعه یک موسسه مالی مانند بانک است که برای تامین مالی طرح های حمل و نقل کمک می کند.
طرح های حمل و نقل دو گروه هستند؛ یک گروه طرح های زیرساختی یا طرح های عمرانی مانند احداث خط آهن، بندر، اسکله و ... و یک گروه توسعه ناوگان است مانند لوکوموتیو، واگن، کشتی و ... . شرط اصلی صندوق برای کمک و یا مشارکت در هر دو گروه این است که طرف صندوق بخش خصوصی باشد. صندوق از ظرفیت مالی بخش خصوصی هم استفاده می کند برای تامین مالی طرح های حمل و نقل، ممکن است تا پنج برابر سرمایه ای که صندوق دارد اهرم سازی شود با استفاده از منابع بخش خصوصی و همچنین سیستم بانکی.
ـ همکاری حمل و نقل روسیه و ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ اساسی ترین پروژه هایی که در زمینه تحریم های غرب علیه کشورهای ما کلید خورده اند کدامند؟ آیا ایران قصد دارد در زمینه ارتقاء وضعیت حمل و نقل با روسیه همکاری کند؟
بطورکلی می توان اینطور گفت که در سالهای اخیر روابط تجاری بین ایران و روسیه افزایش پیدا کرده و به دنبال این افزایش مبادلات تجاری، ظرفیت های حمل و نقلی دو کشور نیز باید متحول شود، در این حوزه پروژه های مختلفی هست که همه آنها توسعه حمل و نقل بین دو کشور و حتی فراتر، حمل و نقل میان ایران، روسیه و کشورهای آسیای میانه. در حوزه دریای خزر، ظرفیت برای توسعه همکاری ها و حمل و نقل دریایی بین دو کشور بسیار زیاد است، در حال حاضر روسیه ظرفیت بندری کمی در دریای خزر دارد که یکی از راه های توسعه همکاری بین دو کشور این است که ظرفیت حمل و نقل دریایی بین دو کشور در حوزه خزر افزایش پیدا کند. این موضوع می تواند با اجرای چند پروژه حاصل شود، می دانید که حمل و نقل دریایی روسیه در خزر از طریق یک بندری به نام ماخاچ قلعه در گذشته انجام میشد که بندر خیلی کوچکی است، اما خود روسیه بیشتر از بنادری استفاده می کند که در حوزه ولگا هستند که این بنادر به دلایل مشکلات یخبندان در تعدادی از ماه های سال و همچنین مشکلات لایروبی مواجه هستند که در صورت رفع آنها، ظرفیت حمل و نقل افزوده خواهد شد. همینطور تعداد شناورها و کشتی هایی که بین ایران و روسیه و کشورهای حوزه خزر هستند نشان دهنده ظرفیت بالا برای توسعه هستند.
ـ آیا دو کشور برنامه ای برای خرید یا اجاره شناور در آینده نزدیک دارند؟
حتما هر دو کشور برنامه هایی برای افزایش شناورهای حامل بار و مسافر در رفت و آمد بین کشورهای حوزه خزر دارند. صندوق نیز در این زمینه فعالیت هایی را برای توسعه منطقه آزاد انزلی داریم که به سرعت در حال افزایش است. در ارتباط با راه های زمینی یعنی حمل و نقل ریلی بین دو کشور که می تواند در قالب کریدور شمال-جنوب مطرح شود، شاید مهمترین پروژه راه آهن رشت-آستارا باشد. این راه آهن یک پروژه در حدود 162 کیلومتر هست که در صورت تکمیل راه آهن اروپا به بندرعباس وصل می شود. در واقع با تکمیل این بخش کوچک، راه آهن روسیه و کشورهای آسیای میانه از طریق ایران به بندرعباس متصل می شوند. صندوق در ارتباط با تامین مالی این پروژه اخیرا فعال شده است که به زودی تامین مالی آن آغاز می‌شود.
ـ آیا در تامین مالی این پروژه فقط طرف های ایرانی حضور دارند یا طرف های روس نیز مشارکت دارند؟
طرح های حمل و نقل دو گروه هستند؛ یک گروه طرح های زیرساختی یا طرح های عمرانی مانند احداث خط آهن، بندر، اسکله و ... و یک گروه توسعه ناوگان است مانند لوکوموتیو، واگن، کشتی و ... . شرط اصلی صندوق برای کمک و یا مشارکت در هر دو گروه این است که طرف صندوق بخش خصوصی باشد. صندوق از ظرفیت مالی بخش خصوصی هم استفاده می کند برای تامین مالی طرح های حمل و نقل، ممکن است تا پنج برابر سرمایه ای که صندوق دارد اهرم سازی شود با استفاده از منابع بخش خصوصی و همچنین سیستم بانکی.
ـ همکاری حمل و نقل روسیه و ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ اساسی ترین پروژه هایی که در زمینه تحریم های غرب علیه کشورهای ما کلید خورده اند کدامند؟ آیا ایران قصد دارد در زمینه ارتقاء وضعیت حمل و نقل با روسیه همکاری کند؟
بطورکلی می توان اینطور گفت که در سالهای اخیر روابط تجاری بین ایران و روسیه افزایش پیدا کرده و به دنبال این افزایش مبادلات تجاری، ظرفیت های حمل و نقلی دو کشور نیز باید متحول شود، در این حوزه پروژه های مختلفی هست که همه آنها توسعه حمل و نقل بین دو کشور و حتی فراتر، حمل و نقل میان ایران، روسیه و کشورهای آسیای میانه. در حوزه دریای خزر، ظرفیت برای توسعه همکاری ها و حمل و نقل دریایی بین دو کشور بسیار زیاد است، در حال حاضر روسیه ظرفیت بندری کمی در دریای خزر دارد که یکی از راه های توسعه همکاری بین دو کشور این است که ظرفیت حمل و نقل دریایی بین دو کشور در حوزه خزر افزایش پیدا کند. این موضوع می تواند با اجرای چند پروژه حاصل شود، می دانید که حمل و نقل دریایی روسیه در خزر از طریق یک بندری به نام ماخاچ قلعه در گذشته انجام میشد که بندر خیلی کوچکی است، اما خود روسیه بیشتر از بنادری استفاده می کند که در حوزه ولگا هستند که این بنادر به دلایل مشکلات یخبندان در تعدادی از ماه های سال و همچنین مشکلات لایروبی مواجه هستند که در صورت رفع آنها، ظرفیت حمل و نقل افزوده خواهد شد. همینطور تعداد شناورها و کشتی هایی که بین ایران و روسیه و کشورهای حوزه خزر هستند نشان دهنده ظرفیت بالا برای توسعه هستند.
ـ آیا دو کشور برنامه ای برای خرید یا اجاره شناور در آینده نزدیک دارند؟
حتما هر دو کشور برنامه هایی برای افزایش شناورهای حامل بار و مسافر در رفت و آمد بین کشورهای حوزه خزر دارند. صندوق نیز در این زمینه فعالیت هایی را برای توسعه منطقه آزاد انزلی داریم که به سرعت در حال افزایش است. در ارتباط با راه های زمینی یعنی حمل و نقل ریلی بین دو کشور که می تواند در قالب کریدور شمال-جنوب مطرح شود، شاید مهمترین پروژه راه آهن رشت-آستارا باشد. این راه آهن یک پروژه در حدود 162 کیلومتر هست که در صورت تکمیل راه آهن اروپا به بندرعباس وصل می شود. در واقع با تکمیل این بخش کوچک، راه آهن روسیه و کشورهای آسیای میانه از طریق ایران به بندرعباس متصل می شوند. صندوق در ارتباط با تامین مالی این پروژه اخیرا فعال شده است که به زودی تامین مالی آن آغاز می‌شود.
ـ آیا در تامین مالی این پروژه فقط طرف های ایرانی حضور دارند یا طرف های روس نیز مشارکت دارند؟
ما بعنوان صندوق از طرف ایران اعلام آمادگی کردیم، طرف روس هم داوطلبانی حتی از بخش خصوصی دارد. مذاکره بین دو دولت انجام شده است اما نکته اینست که صندوق توسعه حمل و نقل، صندوقی است که برای توسعه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فعالیت میکند، یعنی قرار نیست که از طریق صندوق پروژه های دولتی اجرا شود، پروژه هایی که داوطلب سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی، چه ایرانی، چه روسی و چه کشورهای منطقه هستند، می توانند ازین ظرفیت استفاده کنند.
ـ در پروژه راه آهن رشت-آستارا آیا شرکت خصوصی از ایران یا روسیه پیشنهادی ارائه کرده است؟
بله، پیشنهاداتی ارائه شده است و بررسی های فنی از طرف روسیه نیز دنبال شده است و به زودی شاهد پیشنهادی هم از سوی روسیه خواهیم بود.
ـ در پروژه راه آهن رشت-آستارا آیا شرکت خصوصی از ایران یا روسیه پیشنهادی ارائه کرده است؟
بله، پیشنهاداتی ارائه شده است و بررسی های فنی از طرف روسیه نیز دنبال شده است و به زودی شاهد پیشنهادی هم از سوی روسیه خواهیم بود.
ـ در حوزه حمل و نقل هوایی دو کشور پیشرفتی داشته اند؟ قرار هست سرمایه‌گذاری در این بخش انجام بشود؟
پروژه های حمل و نقل بین ایران و روسیه را در دو بخش بار و مسافر می توان تعریف کرد. در ارتباط با حمل و نقل هوایی در حال حاضر پروازهای منظمی بین ایران و روسیه برقرار هست، تا آنجا که من اطلاع دارم تقاضا برای پروازها بغیر از مسیرهای بین پایتخت های دو کشور نیز هست.
ـ برای آستاراخان روسیه هم احتمالا پروازی خواهد بود؟
پروژه های حمل و نقل بین ایران و روسیه را در دو بخش بار و مسافر می توان تعریف کرد. در ارتباط با حمل و نقل هوایی در حال حاضر پروازهای منظمی بین ایران و روسیه برقرار هست، تا آنجا که من اطلاع دارم تقاضا برای پروازها بغیر از مسیرهای بین پایتخت های دو کشور نیز هست.
ـ برای آستاراخان روسیه هم احتمالا پروازی خواهد بود؟
بله، آستاراخان یکی از مقاصدی هست که درخواست برای آن وجود دارد، به این دلیل که این شهر در حوزه دریای خزر قرار گرفته است، در حال حاضر افرادی که مبادله دارند برای مسافرت به آستاراخان تنها می توانند به مسکو سفر کرده و از پایتخت روسیه با 3 ساعت پرواز به این شهر برسند که قاعدتا وجود پرواز بین آستاراخان و رشت می تواند این حمل و نقل را سریعتر و آسان تر کند و هرچه ظرفیت های حمل و نقل بین دو کشور توسعه پیدا کند، زمینه ساز توسعه روابط اقتصادی خواهد بود.
ـ در بخش حمل و نقل دریایی و کشتی سازی دو کشور پروژه های مشترکی در دستور کار دارند؟ قرار هست که ایران و روسیه سرمایه گذاری در این بخش داشته باشند؟
پروژه های کشتی سازی را می توان به دو قسمت تقسیم کرد؛ کشتی سازی در حوزه دریای خزر و کشتی سازی در آب های آزاد. اخیرا بین دو کشور مذاکراتی برای توسعه همکاری در بندرعباس مذاکراتی صورت گرفته است اما در حوزه خزر تقاضا برای شناور و کشتی زیاد هست که بعضی از شرکت های ایرانی فعالیت برای تولید دارند که شاید کافی نباشد و لازم هست که شناورهای بزرگ با کلاس بین المللی ساخته شود و من فکر میکنم اگر در این حوزه کار بشود، تقاضای بسیار زیادی وجود دارد.
ـ شرکت های ایرانی چه پروژه ها/راه حل های در زمینه حمل و نقل برای توسعه تجارت بین المللی و لجستیکی به فدراسیون روسیه پیشنهاد می کنند؟
در نمایشگاه transrussia دیدیم که در سخنرانی ها حول محور مسیرهای جدید حمل و نقل برای روسیه اکثر پیشنهادهای ارائه شده بر نقش کلیدی حمل و نقل در ایران تکیه می کردند، در واقع روسیه اگر بخواهد مبادلات اقتصادی خود را از طریق خلیج فارس با دنیای خارج برقرار کند، ظرفیت های حمل و نقل ایران در صدر این فرصت ها هست. اما چون در گذشته روابط اقتصادی ایران و روسیه محدود بوده، طبعا ظرفیت های حمل و نقلی نیز در همان حد بوده اند. اگر امروزه ما بخواهیم که روابط حمل و نقل روسیه و ایران را در حد 20 میلیون تن افزایش بدهیم، شاید ظرفیت های موجود که پاسخگوی 1 تا 1.5 میلیون تن هست باید خیلی افزایش پیدا کند تا بتواند پاسخگوی نیاز جدید باشد. به نظر می رسد که متناسب با افزایش مبادلات تجاری، ظرفیت های حمل و نقلی نیز چه از طرف روسیه و چه از طرف ایران در حال افزایش خواهد بود. بخشی از ظرفیت های حمل و نقل روسیه در حال حاضر فعال هست در خاک روسیه و کشورهای آسیای میانه نیز می توانند تغییر مسیر بدهند و از طریق ایران فعال شوند. مثلا یکی از نیازهای روسیه توسعه حمل و نقل تره بار و میوه است که بتواند از مسیر ایران عبور کند، لازمه اینکار در صورتی که قرار باشد از مسیر ریلی انجام شود، اینست که واگن های مجهز به یخچال توسعه یابد.
ـ در این زمینه کاری انجام شده است؟
بله، در حال حاضر هم در حال انجام است.
ـ آیا رشدی در این زمینه داشته‌ایم؟
ـ بسیار زیاد، شاید در سال گذشته 30 درصد ظرفیت حمل و نقل در این حوزه افزایش پیدا کرده است.
ـ ایران پس از تکمیل کریدور شمال-جنوب انتظار تامین چه ظرفیت باری و یا چه میزان سوددهی از این کریدور را دارد؟
ـ در بخش حمل و نقل دریایی و کشتی سازی دو کشور پروژه های مشترکی در دستور کار دارند؟ قرار هست که ایران و روسیه سرمایه گذاری در این بخش داشته باشند؟
پروژه های کشتی سازی را می توان به دو قسمت تقسیم کرد؛ کشتی سازی در حوزه دریای خزر و کشتی سازی در آب های آزاد. اخیرا بین دو کشور مذاکراتی برای توسعه همکاری در بندرعباس مذاکراتی صورت گرفته است اما در حوزه خزر تقاضا برای شناور و کشتی زیاد هست که بعضی از شرکت های ایرانی فعالیت برای تولید دارند که شاید کافی نباشد و لازم هست که شناورهای بزرگ با کلاس بین المللی ساخته شود و من فکر میکنم اگر در این حوزه کار بشود، تقاضای بسیار زیادی وجود دارد.
ـ شرکت های ایرانی چه پروژه ها/راه حل های در زمینه حمل و نقل برای توسعه تجارت بین المللی و لجستیکی به فدراسیون روسیه پیشنهاد می کنند؟
در نمایشگاه transrussia دیدیم که در سخنرانی ها حول محور مسیرهای جدید حمل و نقل برای روسیه اکثر پیشنهادهای ارائه شده بر نقش کلیدی حمل و نقل در ایران تکیه می کردند، در واقع روسیه اگر بخواهد مبادلات اقتصادی خود را از طریق خلیج فارس با دنیای خارج برقرار کند، ظرفیت های حمل و نقل ایران در صدر این فرصت ها هست. اما چون در گذشته روابط اقتصادی ایران و روسیه محدود بوده، طبعا ظرفیت های حمل و نقلی نیز در همان حد بوده اند. اگر امروزه ما بخواهیم که روابط حمل و نقل روسیه و ایران را در حد 20 میلیون تن افزایش بدهیم، شاید ظرفیت های موجود که پاسخگوی 1 تا 1.5 میلیون تن هست باید خیلی افزایش پیدا کند تا بتواند پاسخگوی نیاز جدید باشد. به نظر می رسد که متناسب با افزایش مبادلات تجاری، ظرفیت های حمل و نقلی نیز چه از طرف روسیه و چه از طرف ایران در حال افزایش خواهد بود. بخشی از ظرفیت های حمل و نقل روسیه در حال حاضر فعال هست در خاک روسیه و کشورهای آسیای میانه نیز می توانند تغییر مسیر بدهند و از طریق ایران فعال شوند. مثلا یکی از نیازهای روسیه توسعه حمل و نقل تره بار و میوه است که بتواند از مسیر ایران عبور کند، لازمه اینکار در صورتی که قرار باشد از مسیر ریلی انجام شود، اینست که واگن های مجهز به یخچال توسعه یابد.
ـ در این زمینه کاری انجام شده است؟
بله، در حال حاضر هم در حال انجام است.
ـ آیا رشدی در این زمینه داشته‌ایم؟
ـ بسیار زیاد، شاید در سال گذشته 30 درصد ظرفیت حمل و نقل در این حوزه افزایش پیدا کرده است.
ـ ایران پس از تکمیل کریدور شمال-جنوب انتظار تامین چه ظرفیت باری و یا چه میزان سوددهی از این کریدور را دارد؟
پروژه های گذرگاه شمال-جنوب یک پروژه نیست و تعداد زیادی پروژه هست و هر کدام اهداف خود را دارد، گذرگاه شمال-جنوب در بخش غربی ایران هست که معروف هست به راه آهن رشت-آستارا، پروژه دیگر در شرق ایران هست که بین چابهار و مرز ترکمنستان بوده که بخش‌هایی از آن تکمیل شده است ولی در حال حاضر بین بندرعباس و مرز ترکمنستان مبادلات وجود دارد. در بخش رشت و انزلی اگرچه حمل و نقل از طریق ریل در محدوده رشت-آستارا دچار مشکلاتی هست اما با استفاده از سایر روش های حمل نقل مانند حمل و نقل دریایی این مبادلات انجام می شود اما اصل کلی اینست که اگر قرار باشد حجم مبادلات افزایش یابد، متناسب با آن باید ظرفیت های ریلی بخصوص در ایران افزایش یابد.
برای تکمیل کریدور، مبلغی بیش از یک میلیارد دلار اعلام شده است. آیا سرمایه‌گذاران روس این مبلغ را عهده‌دار خواهند شد یا سرمایه‌گذاران ایرانی هم در این موضوع مشارکت دارند؟ طرف روس با چه شرایطی برای سرمایه گذاری در این پروژه موافقت کرده‌اند؟
صندوق ما هم اعلام آمادگی کرده است برای این پروژه در عین حال آمادگی همکاری مشترک با طرف روس را نیز دارد، اما نکته مهم اینست که کار صندوق همکاری با بخش خصوصی است، یعنی اگر بخش خصوصی روسیه قصد مشارکت در پروژه را داشته باشد، می تواند با صندوق به صورت مشارکتی این پروژه را اجرا کنند. همانطور که در یکی از سوالات قبلی اشاره کردم، طرف روس مطالعات فنی داشته است و به زودی قرار است که مطالعات فنی در اختیار ما قرار بگیرد و ما برداشت طرف روسیه را از این پروژه ببینیم و نوع همکاری آنها با ما مشخص شود. در هر صورت صندوق توسعه حمل و نقل ایران با سرمایه ایرانی برای اجرای این پروژه به میزان 1 میلیارد دلار اعلام آمادگی کرده است.
ـ آینده همکاری ایران و روسیه در زمینه حمل و نقل را چگونه می بینید؟
برای تکمیل کریدور، مبلغی بیش از یک میلیارد دلار اعلام شده است. آیا سرمایه‌گذاران روس این مبلغ را عهده‌دار خواهند شد یا سرمایه‌گذاران ایرانی هم در این موضوع مشارکت دارند؟ طرف روس با چه شرایطی برای سرمایه گذاری در این پروژه موافقت کرده‌اند؟
صندوق ما هم اعلام آمادگی کرده است برای این پروژه در عین حال آمادگی همکاری مشترک با طرف روس را نیز دارد، اما نکته مهم اینست که کار صندوق همکاری با بخش خصوصی است، یعنی اگر بخش خصوصی روسیه قصد مشارکت در پروژه را داشته باشد، می تواند با صندوق به صورت مشارکتی این پروژه را اجرا کنند. همانطور که در یکی از سوالات قبلی اشاره کردم، طرف روس مطالعات فنی داشته است و به زودی قرار است که مطالعات فنی در اختیار ما قرار بگیرد و ما برداشت طرف روسیه را از این پروژه ببینیم و نوع همکاری آنها با ما مشخص شود. در هر صورت صندوق توسعه حمل و نقل ایران با سرمایه ایرانی برای اجرای این پروژه به میزان 1 میلیارد دلار اعلام آمادگی کرده است.
ـ آینده همکاری ایران و روسیه در زمینه حمل و نقل را چگونه می بینید؟
حمل و نقل بخشی از اقتصاد است و در واقع توسعه حمل و نقل بستگی دارد به توسعه روابط اقتصادی، به نظر من آن چیزی که مهم هست اینست که روابط اقتصادی هر چقدر که توسعه یابد، بخش حمل و نقل نیز باید متناسب با آن بهبود یابد. حمل و نقل شاید کمترین مشکل را دارد. این مهم هست که ما سایر زمینه هایی که باعث افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور می شود را زمینه سازی کنیم.
یکی از مشکلاتی که در این زمینه هست، روابط بین بخش خصوصی دو کشور است. در گذشته روابط اقتصادی بیشتر بین دو دولت بود اما امروزه روابط اقتصادی را بخش های خصوصی دو طرف تعیین میکنند، بنابراین باید ببینیم که بخش های خصوصی دو کشور برای توسعه روابط اقتصادی با کشور مقابل با چه تنگناهایی روبرو هستند، که یکی از این تنگناها می تواند حمل و نقل باشد که اگر مبادلات تجاری از ظرفیت های فعلی حمل و نقل فراتر برود، قطعا توسعه ظرفیت های حمل و نقل تبدیل به گلوگاه می شود.
حمل و نقل در حال حاضر بعنوان یک گلوگاه در روابط اقتصادی دو کشور نیست، شاید در حال حاضر مبادلات اقتصادی ایران و روسیه حدود 5 میلیارد دلار باشد، اگر قرار باشد که این مبادلات به 20 میلیارد دلار افزایش یابد، قطعا امکانات حمل و نقل نیز باید متناسب با این 20 میلیارد دلار افزایش پیدا کند. الان ظرفیت برای توسعه روابط تجاری دو کشور ایجاب می کند که ظرفیت حمل و نقل به حدود 20 میلیون تن برسد که الان شاید 1.5 تا 2 میلیون تن حداکثر باشد.
حمل و نقل در حال حاضر بعنوان یک گلوگاه در روابط اقتصادی دو کشور نیست، شاید در حال حاضر مبادلات اقتصادی ایران و روسیه حدود 5 میلیارد دلار باشد، اگر قرار باشد که این مبادلات به 20 میلیارد دلار افزایش یابد، قطعا امکانات حمل و نقل نیز باید متناسب با این 20 میلیارد دلار افزایش پیدا کند. الان ظرفیت برای توسعه روابط تجاری دو کشور ایجاب می کند که ظرفیت حمل و نقل به حدود 20 میلیون تن برسد که الان شاید 1.5 تا 2 میلیون تن حداکثر باشد.