اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از پنج کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با 183میلیون نفر جمعیت فعال دارای رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق است که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید. توافقنامه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در 29 می 2014 توسط روسای جمهور بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ژانویه ۲۰۱۵ فعالیت خود را آغاز کرد.
موافقتنامه موقت منطقه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو آن از یک سو و جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر در 17 می 2018 امضا شد و در 27 اکتبر 2019 لازم الاجرا شد.
این موافقتنامه موقت در پایان اکتبر 2022 منقضی شد. در 14 مارس 2022، پروتکل موافقتنامه موقت در تهران امضا شد. اجرای این سند تضمین انتقال بی‌وقفه از یک رژیم تجارت آزاد موقت به یک رژیم تجارت آزاد کامل بین کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا را ممکن می‌سازد. از این طریق تداوم همکاری بین اوراسیا و ایران را تضمین می شود.
مبادلات تجاری اوراسیا با ایران در سال 2021 بالغ بر 5037.5 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 2020 (2904.3 میلیون دلار) 73.5 درصد افزایش داشته است. در همان زمان، صادرات 2.1 برابر (از 1650.9 میلیون دلار به 3423.6 میلیون دلار)، واردات 28.8 درصد (از 1253.4 میلیون دلار به 1613.8 میلیون دلار) افزایش یافت.
معاونت حقوقی ریاست جمهوری ایران به همراه وزارت صمت، سازمان توسعه تجارت و جهاد کشاورزی و وزارت امور خارجه ایران بیش از 30 دور مذاکره را طی دو سال گذشته با اتحادیه اوراسیا برگزار کردند.
نوزدهم ژانویه 2023 و پس از رفت و آمد های بسیار میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اتحادیه اوراسیا در نهایت توافقنامه تجارت آزاد اتحادیه اوراسیا و جمهوری اسلامی ایران امضا شد.
این توافقنامه شامل قوانین اساسی تجارت بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران است و تا حد ممکن به قوانین سازمان تجارت جهانی نزدیک است. در آن تعهدات طرفین برای کاهش یا لغو حقوق گمرکی و دیگر موانع غیر گمرکی برای برخی از کالاها در راستای تشویق همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو طرف تعریف می‌شود.
علیرضا پیمان پاک، رییس سازمان توسعه تجارت جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری امضای موافقتنامه ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اظهار داشت: لیست اقلام ممنوعه فاقد تعرفه صفر مشخص شدند که براساس آن 90 درصد کالاها در لیست سبز تجاری قرار گرفتند و 10 درصد محصولات ممنوعه مشخص شدند. پیمان پاک با بیان اینکه امیدوارم این توافقنامه در جهش تجارت اثرگذار باشد، تاکید کرد: مطالعات نشان می‌دهد موافقتنامه تجارت ترجیحی در سه سال گذشته با تجارت ترجیحی اثر مثبتی داشته است و اکنون نیز تعرفه صفر گمرکی برای 90 درصد کالاها می‌تواند منجر به جهش جدی در صادرات و واردات شود.
ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شده است که به اعتقاد کارشناسان می تواند به هاب منطقه ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید.
این اتحادیه اقتصادی که با هدف ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازارهای مشترک، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک و سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و حمل و نقل ایجاد شده است، امکان بهره مندی تجار ایرانی از تعرفه های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا را فراهم می‌آورد که از نتایج آن کاهش آسیب پذیری اقتصادی ایران در برابر تحریم های آمریکا است.
عضویت در این اتحادیه در شرایط تحریم، می‌تواند نقش مؤثری در عبور از تنگناهای اقتصادی ایران ایفا کند و امکان استفاده از تعرفه‌های تجاری، فرصت سرمایه‌گذاری و صادرات و تسهیل روابط اقتصادی با اعضای این اتحادیه را فراهم کند.