هرچند زمان آتش بس تمام شد، اما تلاش های پیگیر و میانجیگری هیات عمانی و سفرهای متعدد آن به صنعاء و گفتگو با نمایندگان دولت ملی صنعاء و انصار الله برای استمرار آتش بس میان دولت صنعاء و کشور سعودی ادامه دارد و خبرهای متناقضی از رسیدن به توافق به گوش می رسد.
آیا این تلاش ها به نتیجه خواهد رسید یا جنگ از سر گرفته خواهد شد؟
جنگ عربستان و ائتلاف عربی بر ضد یمن که در سال 2015 آغاز شد. این جنگ به گفته سازمان های بین المللی یکی از بزرگترین فجایع جامعه بشری بعد از جنگ دوم جهانی به شمار می رود که متاسفانه تا کنون حدود صد و پنجاه هزار کشته و بیش از نیم میلیون زخمی و معلول بر جا گذاشته است.
در این جنگ نابرابر صد هزار کودک یمنی زیر ۵ سال بر اثر گرسنگی یا بیماری جان خود را از دست داده‌اند و صدها هزار نفر دیگر نیز به علت سوء تغذیه دچار بیماری های مختلف شده اند. بخش وسیعی از زیر ساخت های بهداشتی، آموزشی و اداری یمن در این جنگ به علت گستردگی بمباران ها به کلی ویران گشت و یا نیاز به بازسازی دارد.
در هشت سال گذشته جنگ، چهار نماینده از طرف دبیر کل سازمان ملل برای حل بحران در یمن تعیین شدند، اما به گفته صنعاء به علت حمایت و طرفداری از تجاوز عربستان موفق به انجام کاری نشدند.
عمان در طول این هشت سال تلاش داشت تا این جنگ متوقف شود اما به دلایل مختلف این اتفاق نیفتاد تا اینکه درسال گذشته پیشنهاد آتش بس مورد موافقت دو طرف قرار گرفت و در چند دور برای چند ماه نیز تمدید شد. در حال حاضر دولت عمان در وقت اضافه تلاش دارد با تمدید مجدد آتش بس از آغاز مجدد جنگ جلوگیری کند. در این گفتگوها دولت صنعاء اعلام کرده که بسیاری از بخش های توافق اجرا نشده و به همین علت محمد عبد السلام عضو دفتر سیاسی انصار الله و نماینده دولت صنعاء اعلام کرده که اگر سه خواسته اصلی انسانی آنها شامل پرداخت حقوق کارکنان از درآمدهای فروش نفت یمن، گشایش کامل فرودگاه صنعاء و برداشتن محاصره بندر حدیده تحقق نیابد صنعاء جنگ را به سرعت از سر خواهد گرفت.
منابع موثق اعلام کردند که در سومین سفر هیئت عمانی به صنعاء هیئتی از دولت سعودی آنها را همراهی کردند و در گفتگوها شرکت داشتند و خبرهایی از پذیرش این سه خواسته از سوی ریاض مطرح شد. ولی روز بعد وزیر خارجه عربستان در داووس سویس اعلام کرد که ریاض تنها بررسی این موضوعات را پذیرفته است و گفتگو همچنان ادامه دارد. اگر دو طرف در این زمینه به توافق برسند و آتش بس پایدار بماند این شرایط می تواند زمینه گفتگوهای حل کامل بحران را فراهم سازد.
پرسشی که در اینجا مطرح است اینکه چرا این جنگ هشت سال ادامه داشت و تا چه حد امکان حل این بحران وجود دارد.
عربستان سعودی در چند دهه اخیر تقریبا دولت علی عبد الله صالح رئیس جمهور سابق یمن و بسیاری از شیوخ قبایل این کشور را تحت سلطه خود داشت و رئیس جمهور دولت انتقالی یمن عبد ربه منصور نیز از سال 2015 به عربستان پناهنده شد و در ریاض مستقر گردید.
عربستان همواره احساس می کرد که این کشور حیاط خلوت ریاض است و آل سعود هر کاری را که دوست دارند در یمن می توانند انجام دهند. اما ریاض فراموش کرده بود که اعتراضات گسترده در یمن که از سال 2011 تحت عنوان بهار عربی آغاز شد تحولات گسترده ای در ساختارهای اجتماعی و سیاسی یمن پدید آورد، از جمله ظهور نیروهای سیاسی دارای پایگاه اجتماعی گسترده مانند انصار الله شد و این نیروها در باره استقلال سیاسی کشورشان بسیار حساس اند.
عربستان در آغاز در برابر این تحول مقاومت کرد و آن را به رسمیت نشناخت و آنها را به وابستگی به ایران متهم کرد و حاضر شد تا مرز ورود به جنگ بر ضد یمن برای مهار آنها پیش رود. اما ایستادگی انصار الله یمن و ایجاد یک نوع بازدارندگی از طریق آسیب زدن به تاسیسات نفتی، فرودگاه ها و بنادر سعودی و امارات متحده عربی عملا امکان یکسره سازی جنگ را برای ریاض ناممکن ساخت.
اکنون این سئوال وجود دارد که آیا ریاض و ابو ظبی حاضر هستند شرایط جدید یمن را قبول کنند و این کشور را به یمنی ها واگذار کنند و نیروهای نظامی خود را از این کشور خارج کنند و از دخالت در امور داخلی یمن امتناع ورزند.
بسیاری از کارشناسان سیاسی بر این باورند که این جنگ با هماهنگی کامل عربستان با امریکا اعلام شده اما الان به علت تحولات گسترده منطقه ای و بین المللی ممکن است عربستان بدون هماهنگی با امریکا از آن خارج گردد.
گفته می شود که این جنگ تاکنون بیش از پانصد میلیارد دلار برای عربستان هزینه داشته است و اکنون عربستان به علت تغییر اولویت ها، حاضر به تحمل این بودجه های سنگین نیست. اولویت جدید عربستان در حال حاضر تمرکز بر توسعه زیر ساخت های داخلی و جلب رضایتمندی سیاسی و اجتماعی است. همچنین عربستان قیمت کنونی نفت را مناسب می داند و در پی افزایش صادرات نفت و کسب درآمدهای نفتی بیشتر است که این امر نیاز مبرم به امنیت دارد.
البته در باره تامین بازار نفت نوعی اشتراک نظر میان ریاض و واشنگتن به علت جنگ اوکراین وجود دارد. حملات مکرر انصار الله یمن به تاسیسات نفتی سعودی آسیب جدی به این تاسیسات وارد کرده و در حمله چند سال پیش به مرکز نفتی البقیق در شرق عربستان صادرات نیمی از صادرات ده میلیون بشگه نفت عربستان به خارج برای مدتی متوقف شد و ادامه جنگ یمن این تهدید را همواره مطرح می کند.
نکته دیگر اینکه ادامه این جنگ برای عربستان هزینه اخلاقی زیادی داشته است. به علت جنگ عربستان از سی میلیون جمعیت یمن ۲۵ میلیون از مردم این کشور زیر خط فقر قرار گرفته و چهار میلیون نفر آواره شده و دو میلیون کودک از حق آموزش محروم شدند. این شرایط نتیجه جنگ بوده که خیلی ها عربستان را مسئول آن می دانند.
نکته مهمتر اینکه ایستادگی و مقاومت مردم یمن در برابر ماشین جنگی سعودی و امارات عملا ناتوانیهای نیروهای رزمی این دو کشور را آشکار ساخت و این مساله آسیب جدی به وجهه ارتش های سعودی و ابو ظبی وارد کرد و آنها را در برابر مردم خود آسیب پذیر نمایان کرد.
گفته می شود یکی از دلایل تجدید نظر کنونی عربستان در این جنگ رفتار غرب است. ریاض آمریکا را متهم می کند که بر خلاف مواضع اعلامی از سیاست ادامه جنگ حمایت می کند چرا که موجب شده امریکا و غرب صدها میلیار دلار جنگ افزار به عربستان صادر کنند. همچنین ریاض بر این باور است که آمریکا در جهت از بین بردن آسیب پذیری جنگی سعودی در برابر انصار الله کاری انجام نداده است. این شرایط جدید مهمترین علل تغییر رفتار سعودی در جنگ یمن شمرده می شود.