ایران چه ابتکاری در مقابل کشورهای عضو سازمان شانگهای مطرح کرد؟

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه ایران اظهار داشت که یک ماه و نیم پیش به عنوان عضو ناظر طی نامه ای به سازمان همکاری شانگهای پیشنهاد ایجاد ارز واحد برای اعضای سازمان همکاری شانگهای را دادیم. ما پیگیر این نامه هستیم و امیدواریم این ایده مورد قبول و اجرا قرار گیرد. اگر این ایده عملی شود، می تواند مسائل بزرگ تجاری بین کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به ویژه تسویه حساب مالی با کشورهای بزرگی مانند چین، هند، پاکستان و روسیه را حل کند.

اسپوتنیک در مورد مدل ارزی مشترک که مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه ایران به کشورهای عضو سازمان شانگهای پیشنهاد کرده است با شعیب بهمن متخصص مسائل خاور میانه و روابط ایران و روسیه و قفقاز به گفتگو نشست.

شعیب بهمن: معمولا سازمان های که ایجاد کارکردهای چند جانبه دارند، یعنی صرفا در یک حوزه خاص مشغول فعالیت نیستند و دارای ابعاد سیاسی، امنیتی، نظامی و دفاعی، اقتصادی و فرهنگی هستند، می بایست اهداف خودشان را طوری ریل‌گذاری بکنند که در نهایت بتوانند موجب همبستگی و همگرایی بیشتر بین کشورهای عضو بشوند.

قاعدتا سازمان شانگهای هم از آن مسأله مستثی نیست همانجور که به عنوان مثال کشورهای اروپایی موفق شدند در حوزه های سیاسی در وهله اول با هم همگرایی پیدا بکنند و این همگرایی خودشان را هم در حوزه های اقتصادی هم با ایجاد پول واحد به نمایش گذاشتند، همین وضعیت می تواند در مورد کشورهای شانگهای هم صادق باشد.

این کشورها هم این امکان را دارند که از طریق ایجاد پول واحد بتوانند یک فضای اقتصادی نوینی را به وجود آورند که در این فضای اقتصادی نوین، کشورها بتوانند با سهولت و با راحتی بیشتری به همکاری اقتصادی با یکدیگر بپردازند.

بنابراین این پیشنهاد، یک پیشنهاد جذاب است البته در مورد اینکه این پول واحد چه میتواند باشد بایست کشورهای عضو صحبت بکنند. تجربه موجود در دنیا، در خصوص شاید بهترین تجربه، تجربه اتحادیه اروپا بوده که در آنجا پول ملی هیچ کشوری به عنوان ارز برتر یا پول برتر شناخته نشده است، بلکه در کشورهای عضو آمده اند و یک پول جدید به نام یورو شکل دادند.

قاعدتا همین مسأله در مورد کشوهای عضو شانگهای هم می تواند عملی بشود، یعنی کشورهای عضو با همکاری یکدیگر می توانند بروند به سمت اینکه یک واحد پولی مشخص داشته باشند که در همه کشورها کاربرد داشته باشد و این مسأله می تواند بهرحال به مبادلات اقتصادی و همکاریهای اقتصادی بین کشورها کمک بکند.

شعیب بهمن: در مورد اینکه این موضوع چقدر برای ایران اهمیت دارد، با توجه به اینکه ایران در سالهای گذشته تحت تحریم های اقتصادی آمریکا قرار داشته است و همواره در حوزه دسترسی به منابع ارزی، دلار و یورو با چالش مواجه بوده، قاعدتا ایجاد چنین پول واحدی برای کشورهای عضو شانگهای که در آن اقتصادهای قدرتمندی وجود دارد می تواند حداقل به چالش های دسترسی ایران به منابع ارزی خاتمه بخشد. در عین حال، همین وضعیت و شرایط برای کشورهای دیگر هم وجود دارد. ما الان می بینیم بسیاری از بانک های روسی تحت تحریم ها آمریکا، در دسترسی به منابع ارزی خودشان با چالش مواجه شده اند.

در نتیجه اساس پیشبرد چنین ایده ای می تواند به همه کشورهای عضو سازمان شانگهای کمک بکند که حتی اگر آنهایی که تحت تحریم هستند از چالش های ارزی خارج بشوند و کشورهای دیگر هم هیچ مانعی نداشته باشند که از سوی آمریکا و یا طرف های غربی بخواهند تحت تحریم قرار بگیرند. در نتیجه این می‌تواند یک ایده جذاب و البته کاربردی برای کشورهای عضو سازمان شانگهای باشد.

لیسیتسین آندری یوریویچ مدیر عامل بخش سیاست مالی و بازارهای مالی اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان روسیه در این خصوص به اسپوتنیک گفت: "بر اساس بررسی‌های ما، می‌بینیم که شرکت‌های روسی طرفدار هرگونه توسعه تسویه حساب‌ها با ارزهای ملی "غیر تحریم‌شده" هستند. ایده ایجاد یک واحد تسویه حساب و تسویه دیجیتال در سطح فراملی نیز مورد حمایت قرار می گیرد.

در عین حال، تنها پس از اجرا و ارزیابی اثربخشی اقدامات برای هماهنگ کردن سیاست‌های ارزی و پولی کشورهای عضو، می‌توان در مورد ایجاد واحد پولی سازمان همکاری شانگهای یا انجمن دیگری (و حتی EAEU) ) صحبت کرد. کشورهای مربوطه، عملکرد مکانیزم های تسویه و تسویه لازم را در فضای مربوطه آزمایش می کنند".

سازمان همکاری شانگهای، سازمانی میان دولتی است که در سال ۲۰۰۱ توسط کشور‌های چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پایه‌گذاری شد و پس از آن در سال‌های بعد، ایران، مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس به عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوستند.

تصاد ۱۲‌عضــو ســازمان همکاری شانگهای، معادل ۹/ ۲۲‌درصد از اقتصاد جهانی است. عضویت کشور‌های هند و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگ‌های که در سال ۲۰۱۵ مورد تایید قرار گرفت، در سال ۲۰۱۷ در اجلاس سران کشور‌های عضو این سازمان در کشور قزاقستان به تصویب رسید.

دو کشور چین و روسیه، نقش اصلی و تعیین کننده را در این سازمان بازی می‌کنند، علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ عضو ناظر شد و یک سال بعد رهبران این سازمان درخواست آمریکا را برای عضو ناظر شدن در آن رد کردند.

در همان زمان آن‌ها توافق کردند که جایگاه ناظر را به ایران، هند و پاکستان بدهند و بدین ترتیب ایران، پاکستان و هند در سال ۲۰۰۵ و افغانستان در سال ۲۰۱۲ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شد. ایران پس از ۱۶ سال حضور به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری شانگ‌های توانست به عضویت دائم این سازمان درآید.

در واقع سازمان همکاری شانگ‌های یک سازمان اقتصادی- امنیتی و بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق است که نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را در خود جای می‌دهد و از ظرفیت بسیار بالایی برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ اقتصادی در جهان از جمله بهره مندی از نزدیک به ۳۵ درصد خشکی‌های جهان، عضویت دو قدرت بزرگ شورای امنیت در درون خود و البته عضویت ۳ کشور قدرتمند گروه بریکس برخودار است.

اعمال فشارهای حداکثری آمریکا علیه ایران از طریق استفاده از ابزار تحریم‌های اقتصادی و نقض مکرر تعهدات خود با تهران و در ادامه آن، اعمال تحریم های اقتصادی علیه روسیه درپی شروع درگیری های نظامی این کشور با اوکراین و رقابت تجاری چین برای ربودن گوی سبقت از آمریکا و آقایی در اقتصاد جهان باعث شده تا حداقل این سه کشور تاثیرگذار در سازمان همکاری‌های شانگهای از همه این ظرفیت ها استفاده کرده و در حال اجرای طرح هایی باشند که به سلطه دلار بر جهان پایان دهد.

این کشور‌ها با اتخاذ رویکردی متفاوت از نظام مالی حاکم بر دنیا ظرفیت‌های تجاری و بانکی خود را فعال کرده و روابط پولی مخصوص به خود را تعریف کردند و به سمتی حرکت می‌کنند که یک پول واحد مشترک تعریف کنند.

کشورهای آسیایی در یک تجربه مشابه با کشورهای اروپایی، اولی به دلیل فشار ناشی از تحریم های اقتصادی آمریکا و دیگری به دلیل فرار از تبعات جنگ های خانمان سوز جهانی اول و دوم و جلوگیری از جنگ های بعدی در آینده به فکر ایجاد واحد پول مشترک افتادند تا به نوعی با درهم تنیدگی امورات اقتصادی خود با هم از ایجاد بحران جلوگیری کنند.