اسرائیل و برجام

اسپوتنیک؛ ولادیمیر ساژین خاورشناس مطرح روس در این خصوص چنین می نویسد: در ماه فوریه، مذاکرات در وین برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک - توافق هسته ای با ایران - وارد مرحله نهایی شده است. می توان گفت که دور نهم در 8 فوریه آغاز شد و مذاکره کنندگان پیشرفت هایی را متذکر شدند.

بنابراین، ولادیمیر یرماکوف، مدیر بخش منع اشاعه و کنترل تسلیحات وزارت خارجه روسیه گفت: "احیای برجام به نظر ما کاملاً دست یافتنی است."

در واقع، در حال حاضر، ایران و ایالات متحده توانسته اند مواضع خود را که قبلاً با سازش ناپذیری مشخص می شد، اندکی اصلاح کنند. در 4 فوریه، دولت بایدن تصمیم گرفت معافیت‌های تحریمی لغو شده قبلی را در مورد برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران بازگرداند. این معافیت‌ها به متخصصان و شرکت‌های روسی، چینی و اروپایی اجازه می‌داد تا در تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی ایران بدون تحریم‌های آمریکا کار کنند. ما در مورد کار بر روی سه پروژه صحبت می کنیم: رآکتور آب سنگین در اراک که قادر به تولید پلوتونیوم با درجه تسلیحات است، کارخانه غنی‌سازی اورانیوم در فردو (که در راستای توافق‌های برجام بود)، و همچنین نیروگاه اتمی بوشهر به منظور حفظ ایمنی عملکرد آن.

به گفته میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین، اگر مذاکرات با همین سرعت ادامه یابد، طرفین تا پایان فوریه به توافق خواهند رسید. سپس آماده سازی فعالیت های مربوطه حدود دو ماه دیگر طول خواهد کشید.

امروز دشوار است که بگوییم آیا این یک برجام تمام عیار از الگوی 2015 خواهد بود یا یک نقشه راه دقیق برای یک برجام کامل یا قطعات و خرابه های آن.

برجام برای حفظ رژیم منع اشاعه هسته ای و تقویت امنیت منطقه مهم است، سیاستمداران و دانشمندان علوم سیاسی در مورد مذاکرات وین خوش بین هستند، اما هیچکس نمی تواند تضمین مطلق برای موفقیت بدهد.

به نوبه خود، پیشرفت در وین، آمادگی اسرائیل را برای هر گونه نتیجه مذاکرات برجام در وین تسریع کرد. به گفته اسرائیلی ها، ایران و به ویژه بخش هسته ای آن یک تهدید وجودی برای اسرائیل است. بنابراین اسرائیل همواره با برجام مخالف بوده و هست و بر فشار همه جانبه برای محدود کردن ظرفیت‌های هسته‌ای ایران پافشاری می‌ کند.

به گفته اسرائیل، احیای برجام خطر دستیابی ایران به سلاح هسته ای را از بین نمی برد. به گفته منابع اسرائیلی، با توجه به توسعه سریع و گسترده زیرساخت‌های هسته‌ای ایران در سه سال گذشته، زمان توسعه مواد لازم برای ساخت بمب، در صورت خروج ایران از توافق یا منقضی شدن آن، از چند سال (همانطور که در سال 2015 بود) تا چند ماه کاهش می ‌یابد.

در صورت فروپاشی برجام، بازه زمانی ایران برای دریافت مواد برای ساخت کلاهک هسته ای به چند هفته کاهش می یابد.

راستش است، این محاسبات توسط کارشناسان اسرائیلی و آمریکایی دقیقاً مربوط به مجموعه مواد مورد نیاز برای ساخت بمب است و نه خود "بمب اتمی" و به به کلاهک هسته ای موشک ها مربوط نیست که مسیر رسیدن به آن طولانی تر است.

اما همانطور که ایال هولاتا، مشاور امنیت ملی اسرائیل گفت، اسرائیل "باید خود را برای هر سناریویی آماده کند، خواه بازگشتی به توافق وجود داشته باشد یا نباشد.

اسرائیل با دقت پیشرفت مذاکرات در وین را دنبال می کند. در 6 فوریه، نخست وزیر اسرائیل نفتالی بنت، در جلسه کابینه گفت: "موضع ما کاملاً مشخص و روشن است: توافق به توانایی مقابله با برنامه هسته ای ایران آسیب می زند.هر کسی که فکر می کند که این توافق ثبات را بهبود می بخشد اشتباه می کند. این معامله غنی‌سازی اورانیوم را برای مدتی به تعویق می‌اندازد، اما همه ما در منطقه بهای سنگینی برای آن خواهیم پرداخت." در همان زمان، نفتالی بنت اشاره کرد که اسرائیل می‌تواند به ایران حمله نظامی کند، حتی اگر جمهوری اسلامی ایران و قدرت‌های جهانی برجام را از سر بگیرند. این چیزی است که او قبلاً بارها گفته است. و در سال 2021، اسرائیل تدارکات نظامی- سیاسی و تبلیغاتی را برای تضعیف ایران آغاز کرد و همانطور که منابع اسرائیلی اشاره می‌ کنند در بسیاری از زمینه‌ها: اقتصادی، دیپلماتیک، نظامی. دولت اسرائیل 1.5 میلیارد دلار برای آماده سازی نیروهای مسلح خود برای حمله احتمالی به تاسیسات هسته ای ایران تخصیص داده است. این بودجه برای خرید انواع مختلف هواپیما، هواپیماهای بدون سرنشین و انواع منحصر به فرد سلاح های مورد نیاز برای حمله به تاسیسات زیرزمینی مستحکم و همچنین برای آزمایش گزینه های مختلف برای حمله به اهداف مشخص در جریان تمرینات در نظر گرفته شده است.

در همان زمان، رهبری اسرائیل فعالیت های خود را در عرصه بین المللی افزایش داد تا اگر نگوییم ائتلاف، موضع مشترکی با اسرائیل در قبال ایران تشکیل دهد.

در سال 2020، اسرائیل با چهار کشور عربی (امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش) توافقات ابراهیم را امضا کرد. در ژانویه 2021، وزیران خارجه امارات و بحرین در کنفرانس سالانه مرکز مطالعات استراتژیک اسرائیل شرکت کردند. امارات متحده عربی، بحرین و اسرائیل توافق کرده اند که به عنوان یک جبهه متحد علیه توسعه موشکی هسته ای ایران عمل کنند و به حمایت رژیم آیت الله از گروه های رادیکال پایان دهند.

در همان ماه ژانویه، هیئتی از وزارت اطلاعات اسرائیل به سرپرستی وزیر الی کوهن از سودان بازدید کرد و در آنجا تفاهم نامه امنیتی امضا شد. درست یک سال بعد، در ژانویه 2022، یک هیئت نظامی اسرائیلی از خارطوم پایتخت این کشور دیدن کرد و با نظامیان به قدرت رسیده در این کشور در مورد همکاری دو کشور گفتگو نمود.

در نوامبر 2021، بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل، توافقنامه امنیتی را در مراکش امضا کرد که راه را برای فروش تسلیحات به پادشاهی شمال آفریقا و ایجاد پایگاه نظامی اسرائیل در آنجا هموار می کند. همچنین در نوامبر 2021، اسرائیل و امارات توافقنامه‌هایی را در زمینه همکاری در توسعه سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار (وسایل نقلیه شناور بدون سرنشین طراحی شده برای مبارزه با زیردریایی‌ها) امضا کردند. در همین ماه برای اولین بار در تاریخ رزمایش دریایی با حضور نیروی دریایی اسرائیل، امارات، بحرین و آمریکا در دریای سرخ برگزار شد.

در 30 ژانویه 2022، اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل، اولین دیدار رسمی دو روزه خود را از امارات متحده عربی انجام داد. رئیس جمهور اسرائیل با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رهبر واقعی امارات دیدار کرد. در کاخ، اسحاق هرتزوگ با سرود اسرائیل و سلام 21 تفنگ پذیرایی شد. مذاکراتی با دیگر رهبران امارات نیز انجام شد.

نکته مهم این مذاکرات سرمایه گذاری امارات در اقتصاد اسرائیل بود که به 10 میلیارد دلار خواهد رسید اما موضوع اصلی ایران بود. شایان توجه است که در هنگام این سفر بود که حوثی های یمن به امارات حمله موشکی کردند. حمله با موفقیت دفع شد، اما، همانطور که می گویند، طعم ناخوشایند باقی ماند.

امارات متحده عربی و اسرائیل مدت‌هاست که درباره فروش پیشرفته‌ ترین سامانه‌های دفاع موشکی و دفاع هوایی اسرائیل به امارات بحث می‌کنند. چنین توافقی چشم‌انداز امنیتی در خاورمیانه را تغییر می‌دهد، زیرا ارتش اسرائیل را مستقیماً در آستانه ایران قرار می‌دهد. رئیس جمهور هرتزوگ خاطرنشان کرد که اسرائیل به طور کامل از خواسته های امنیتی امارات حمایت می کند و هرگونه حمله گروه های تروریستی به حق حاکمیت امارات را محکوم می کند. وی در این دیدار اظهار داشت: "ما اینجا هستیم تا راه هایی برای تامین امنیت همه مردم صلح دوست منطقه پیدا کنیم. این منطقه تنها دو مسیر دارد: یا صلح، همکاری، سرمایه گذاری مشترک و افق های بزرگ برای مردم است یا کاری است که ایران انجام می دهد که منطقه را بی ثبات می کند و از دست نشانده های خود برای ترور استفاده می کند. این دیدار نمادی از امید به صلح و آینده ای بزرگ برای مردم ما، منطقه و جهان بطور کلی است."

در 2 فوریه، تقریباً همزمان با رئیس جمهور اسرائیل، بنی گانتز وزیر دفاع برای اولین سفر رسمی وارد بحرین شد. ناظران خاطرنشان کردند که بنی گانتز با هواپیمای سوخت‌ رسان بوئینگ 707 نیروی هوایی اسرائیل به منامه پرواز کرد. این اولین بار بود که یک هواپیمای نظامی اسرائیل به طور رسمی در بحرین فرود آمد و با مجوز ریاض از حریم هوایی عربستان سعودی عبور کرد.

بنی گانتز یادداشت تفاهمی با عبدالله بن حسن النعیمی وزیر دفاع بحرین و خلیفه بن احمد آل خلیفه فرمانده کل نیروهای دفاعی بحرین امضا کرد که همکاری در زمینه های اطلاعاتی، نظامی و صنعتی را فراهم می کند. پس از امضای قرارداد، النعیمی یک شمشیر تشریفاتی به گانتز اهدا کرد. تحلیلگران اسرائیلی معتقدند که این توافق تنها پس از تایید آن توسط عربستان سعودی امکان پذیر شد. بنی گانتز همچنین با سلمان بن حمد آل خلیفه، ولیعهد بحرین و حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین دیدار و از مقر فرماندهی مرکزی نیروی دریایی آمریکا (سنتکام) و پایگاه ناوگان پنجم آمریکا در بحرین بازدید کرد. وزیر اسرائیلی در دیدار با فرمانده ناوگان پنجم آمریکا، دریادار برد کوپر، تاکید کرد که "تعامل ناوگان اسرائیل و آمریکا به ایالات متحده، اسرائیل و بحرین کمک می کند تا از خود در برابر دشمن مشترک دفاع کنند."

دریادار کوپر به نوبه خود گفت: "این دیدار بر اهمیت همکاری دیرینه ناوگان پنجم با بحرین، مشارکت رو به رشد با اسرائیل که به منطقه مسئولیت فرماندهی مرکزی منتقل شده است، تأکید می کند. ما همیشه از همکاری با شرکا خوشحالیم."

در واقع، در سال 2021، اسرائیل از مسئولیت فرماندهی اروپا به مسئولیت فرماندهی مرکزی ایالات متحده منتقل شد. این امر به طور جدی سطح همکاری طرفین را به ویژه در حوزه خلیج فارس بالا برده است.

نشریه "دفاع سرائیل"( 02.02.2022) خاطرنشان کرد که فرمانده نیروی دریایی اسرائیل، دیوید سالاما، در ترکیب هیئت بنی گانتز بود. ناظر سیاسی آن نتیجه می گیرد که اسرائیل قصد دارد نیروی دریایی خود را در خلیج فارس مستقر کند. از زمان بن گوریون، نیروی دفاعی اسرائیل (IDF) مفهوم انتقال عملیات نظامی به خاک دشمن را پذیرفته اند. همانطور که ایرانی ها برای رسیدن به بیت المقدس به سوریه آمدند، اسرائیل هم می خواهد از بحرین به تهران برود. نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، اخیراً در کنفرانس موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل INSS گفت که "به جای دیدار با نیروهای نیابتی ایران، زمان آن فرا رسیده است که اسرائیل با خود ایران روبرو شود و نه با شاخک های هشت پا، بلکه با سر آن مقابله کند."

حضور نیروی دریایی اسرائیل در بحرین، در 200 کیلومتری سواحل ایران، می‌تواند فرصت‌های بسیاری را برای ارتش اسرائیل و موساد فراهم کند: از تحویل جاسوس‌ها، تجهیزات و نیروهای ویژه گرفته تا جمع‌آوری اطلاعات در زمان واقعی، حفاظت از کشتی های اسرائیلی و همه اینها تحت نظارت نیروی دریایی ایالات متحده است.

آیا احتمال حضور دائمی نیروی دریایی اسرائیل در بحرین وجود دارد؟ این ریسکی است که بحرین بعید است آن را بپذیرد. آیا ممکن است بحرین به بندری برای کشتی های اسرائیلی تبدیل شود؟ یا آنها گاه بگاه وارد آن می شوند؟ این کاملا محتمل است.

همانطور که قبلا ذکر شد، در سال 2021-22 رزمایش بی وقفه نیروهای مسلح اسرائیل انجام شد. نیروی هوایی و دریایی اسرائیل نه تنها در خاک خود، بلکه در حریم هوایی و آب های کل خاورمیانه نیز تمرین کردند. در ژانویه، نیروی هوایی اسرائیل مانورهایی را انجام داد که در آن حملاتی را علیه واحد هایی که در فاصله زیادی از اسرائیل قرار داشتند و همچنین دفع حملات با استفاده از موشک های زمین به هوا را تمرین کرد. قابل ذکر است که برای اولین بار یک افسر ارتش آمریکا به صورت رسمی در این رزمایش ها حضور داشت. به گفته ناظران اسرائیلی، این امر بسیار مهم است - ارتش اسرائیل آمادگی خود را برای اقدام قاطع علیه ایران به واشنگتن نشان داد.

اول فوریه، رزمایش بین‌المللی دریایی (IMX) و Cutlass Express (CE) در خاورمیانه آغاز شد که در آن 60 کشور، بیش از نه هزار نفر و بیش از 50 کشتی شرکت می‌کنند. این رزمایش ها در خلیج عرب، دریای عرب، خلیج عمان، دریای سرخ و شمال اقیانوس هند برگزار می شود.

نیروی دریایی اسرائیل برای اولین بار در چنین رزمایش هایی شرکت می کند. آنها در دریای سرخ با ناوگان پنجم ایالات متحده آموزش می بینند.

شایان ذکر است که نه تنها مصر و اردن که از دیرباز با اسرائیل روابط دیپلماتیک داشتند و امارات متحده عربی، مراکش و بحرین که اخیرا روابط خود را با اسرائیل عادی کرده اند، در این رزمایش شرکت دارند. آنها همچنین شامل کشورهایی هستند که روابط دیپلماتیک کامل با اسرائیل ندارند - پاکستان، عربستان سعودی، سومالی، یمن، جیبوتی، عمان و بنگلادش.

در پایان می توان گفت که با وجود پیشرفت در مذاکرات برجام، امروز در اواسط فوریه پیش بینی نتایج نهایی آن دشوار است. توافق هسته ای بر اساس سیستم مصالحه ها بنا شده است. هفت سال پیش واقعاً به یک پیروزی بزرگ برای دیپلماسی بین المللی تبدیل شد که سال ها وضعیت غیرهسته ای ایران را تضمین کرد.

خروج ایالات متحده آمریکا از برجام باعث انفجار مسائل خوابیده شده است. و اکنون سخت است که زیرساخت‌های هسته‌ای فعلی ایران را در چارچوب برجام 2015 "با فشار" وارد کنیم. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بر تسریع روند وین پافشاری می‌کنند، زیرا هر روز از اثربخشی برجام به‌عنوان عامل بازدارنده در مسیر ایران به سمت سلاح‌های هسته‌ای می‌کاهد.

مشکل اصلی این است که تهران و واشنگتن راه های متفاوتی را برای بازگشت آمریکا به توافق و ایران برای تحقق الزامات برجام می بینند.

هر طوری شده به نظر نمی رسد سرنوشت برجام موفق باشد. این توافق مخالفان زیادی در آمریکا، ایران و منطقه دارد. در مورد ایران، همه چیز در آنجا ساده تر است - حرف آخر با مقام معظم رهبری است. در ایالات متحده، موضوع پیچیده تر است: تحت شرایط معین، جمهوری خواهان می توانند اثر برجام را باطل کنند.

در خاور نزدیک و میانه، اسرائیل آماده است تا بدون توجه به نتیجه مذاکرات وین با تحولات هسته ای ایران مخالفت کند. و وضعیت نظامی- سیاسی کنونی در منطقه به نفع تقویت اسرائیل در آنجا است. زوی ماگن، سفیر سابق اسرائیل در روسیه و اوکراین، متخصص علوم سیاسی خاطرنشان کرد: "تعدادی از عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصادی چشم اعراب را به مزایای آشکار همکاری با اسرائیل باز کرد. اینها فرصت هایی برای توسعه اقتصادی و دسترسی به آخرین فن آوری ها، مبارزه با تروریسم، همکاری در حوزه نظامی است. تمایل کشورهای عربی برای مقابله با گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه نقش اساسی را ایفا کرد."

با توجه به نارضایتی اعراب و مخالفت مستقیم با برنامه موشکی هسته‌ای ایران، توافقات ابراهیم، ایران را آسیب‌پذیر می‌کند، خواه تهران برجام 2022 را بپذیرد یا نه.