به گزارش اسپوتنیک به نقل از "ایرنا"، محمود رضا سجادی، سفیر اسبق ایران در روسیه،اظهار داشت که علت فرصت‌سوزی‌های چند سال اخیر در توسعه روابط اقتصادی با همسایه شمالی نگاه غرب‌گرایانه‌ای بود که در داخل کشور وجود داشت.
وی در ادامه افزود: "بخشی که در اقتصاد ایران فعال هستند یعنی شرکت‌ها و هلدینگ های ایرانی برای تأمین نیاز خود به مراوده با کمپانی‌های اروپایی و آمریکایی می‌اندیشند که این اندیشه از قبل از انقلاب وجود داشته و ادامه پیدا کرده است، در حالیکه روسیه در بسیاری از تولیدات خود در شرایط مطلوبی قرار دارد و می‌تواند نیاز اقتصادی ایران را در زمینه‌های مختلف تأمین کند.
اینکه با وجود همکاری‌های روز افزون سیاسی، امنیتی و دفاعی تهران - مسکو، چرا روابط اقتصادی دو کشور به‌رغم ظرفیت‌های عظیم، در سطح مطلوبی پیش نرفته است و چه موانعی سد راه این توسعه بیشتر این روابط است، باید گفت که در بخش خصوصی ما، افرادی که دست اندرکار امور اقتصادی هستند، تمایل دارند با کشورهای غربی و شرکت‌های غربی که قبلاً کار می‌کردند، همچنان به همکاری با آنها ادامه دهند و اگر بتوانیم بخش خصوصی کشور را متقاعد کنیم که از فرصت‌های اقتصادی روسیه بهترین بهره مندی را داشته باشند، به‌تدریج بخش خصوص انگیزه بیشتری برای استفاده از ظرفیت‌های طرف روس خواهند داشت.
با اینکه روسیه یک کشور ابرقدرت است و در بخش اقتصادی از ظرفیت بالای برایی همکاری برخوردار است، اما خیلی کم پیش می‌آید که کسی به دنبال این باشد که نیازهای کشور را از طریق روسیه برطرف کند و مشاهده می‌شود که اصلاً این ذهنیت در شرکت‌های ایرانی وجود ندارد که نیازهایمان از طریق روسیه تأمین شود؛ بنابراین تقریباً در همه بخش‌های اقتصادی از سطح کارشناس گرفته تا مدیران عالی و شرکت‌های دولتی که در امور اقتصادی هستند، دنبال گسترش این روابط نیستند.
ما نمی‌توانیم منکر عمدی بودن این تصمیم‌های اقتصادی باشیم، وقتی ما به دنبال تأمین نیاز کشور هستیم، نباید برایمان فرق داشته باشد که این نیاز از روسیه تأمین شود یا کشورهای غربی؛ البته در برخی موارد مشکل از سر بی‌اطلاعی هم هست و باید این شرکت‌های برای همکاری با همسایگان بیشتر توجیه شوند.
چند سالی که در مسکو بودم، یک نمایشگاه نفت در روسیه برگزار شد تا روسیه توانمندی‌های کشورش را عرضه کند و از کمپانی‌های اروپایی و آمریکایی نیز در این نمایشگاه حضور داشتند؛ ما از وزارت نفت برای حضور در این نمایشگاه دعوت کردیم، این وزارتخانه هم شرکت‌های تحت پوشش خود را بری شرکت در این نمایشگاه به روسیه فرستاد؛ اما جالب بود که همه این شرکت‌ها به جای اینکه به غرفه‌های روسی سر بزنند و از توانایی این شرکت‌ها مطلع شوند، به سمت غرفه‌های آمریکایی رفتند در حالی که این‌ها به نمایشگاهی در روسیه دعوت شده بودند و ما در تحریم بودیم و آمریکا هم کالایی به ما نمی‌داد، اما گرایش شرکت‌های ایرانی به سمت غرفه‌های غربی بود؛ به نظر می‌رسد بعضی از دستگاه‌های ما آن‌قدر تحت تأثیر تبلیغات و انگیزش‌های اقتصادی و مواردی از این دست هستند که وقتی به مسکو هم می‌روند، به سمت کالاهای آمریکایی تمایل نشان می‌دهند.
البته ناگفته نماند که در کشور ما بخش‌هایی از دولت به این موضوع دامن می‌زنند، مثلاً دستگاه‌هایی که می‌توانند نقش مهمی در تسهیل مبادلات تجاری ایران با روسیه داشته باشد، به شدت مواضع پنهان ضد روسی دارند یعنی اگر بتوانند تخریب هم می‌کنند.
به نظر من آن‌قدر که بانک مرکزی ما تعهد به حفظ ارزش دلار در بازارهای آمریکا دارد، تعهد به حفظ بازارهای ایران و عدم کاهش ارزش ریال ندارد که این ساختار فکری است که از قبل از انقلاب شروع شده و ادامه پیدا کرده است و هیچ دولتی هم نتوانسته روی این ساختار تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
برای مثال، شما ارز ترجیحی دریافت می‌کنید که گندم وارد کنید و روسیه آن طرف دریای خزر است، گندم را هم می‌فرستد به بنادر شمالی ایران اما یک ماه می‌ماند و ارز به‌موقع تحویل نمی‌شود و دوباره گندم به روسیه برگشت می‌خورد و الان طوری شده که تجار روسی به محض اینکه تاجر ایرانی می‌بینند، واکنش نشان می‌دهند و بر این باورند که ایرانی‌ها قصد کار کردن با تجار روسی را ندارند، این در حالی است که تاجر ایرانی قصد همکاری با تجار روس را دارد اما بانک مرکزی بر اساس همان دیدگاهی که نسبت به تجارت با روسیه دارد، اجازه این اتفاق را به تاجر ایرانی نمی‌دهد.
روسیه کشوری است که در سال ۴۰ میلیون تن نسبت به نیاز بازار داخلی، مازاد گندم دارد. حتی مصر نیز از گندم‌های روسیه خریداری می‌کند اما برای روس‌ها این سوال مطرح است که چرا ایران که این طرف دریای خزر است و مشکلی هم برای جابه‌جایی واردات گندم ندارد، اما بانک مرکزی حاضر نیست تجارت ادامه پیدا کند و ارز ترجیحی را به‌موقع برای تجار روس تأمین نمی‌کند از روسیه گندم نمی‌خرد.
زمانی که ترک‌ها هواپیمای روسیه را ساقط کردند، روسیه دیگر مایل به ادامه همکاری در زمینه‌های مختلف با ترکیه نبود؛ از این رو تصمیم گرفت، نیازهای کشاورزی خود را از طریق ایران تأمین کند، بنابراین از وزارت کشاورزی روسیه با سفارت ایران تماس گرفتند و خواستند که من به عنوان سفیر برای مذاکره نزد وزیر کشاورزی روسیه بروم که البته چون قبلاً قول یک سخنرانی داده بودم، نمی‌توانستم در این جلسه شرکت کنم.
بعد گفتند که نفر دوم سفارت در این جلسه حضور پیدا کند، او هم ایران بود و در نهایت خواستند که کارشناس اقتصادی سفارت به جلسه برود؛ ما کارشناس اقتصادی را فرستادیم که موضوع جلسه تقاضای روسیه برای واردات محصولات کشاورزی از ایران و تأمین نیاز بازار روسیه بود. اما مشکل این بود که ما به قدر کافی تولیدکننده نداشتیم که بتواند نیاز این بازار بزرگ را تأمین کند در حالی که اگر به تجارت بزرگ می‌اندیشم، برای افزایش سطح تجارت و صادرات محصولات به روسیه باید تولیدکننده فعال بیشتری در ایران داشته باشیم که بتواند این نیاز را تأمین کند.
حتی در مواردی مشاهده می‌شود ماشین پلیس آستراخان؛ سمند ایران است، یعنی ایران با افزایش کیفیت محصولات و افزایش تولیدات صنعتی می‌تواند محصولات صنعتی خود را نیز به روسیه صادر کند. بنابراین روسیه ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری اقتصادی و تجاری با ایران دارد که طرف ایرانی باید از این ظرفیت‌ها در حد عالی استفاده کند. ضمن اینکه باید استانداردهای تولید را کاملا رعایت کند که محصولات صادراتی با مشکل مواجه نشود و بازار وسیع روسیه را برای تولیدات خود حفظ کنیم.
وضعیت دنیا به گونه ای نیست که یک کشور بتواند تنها و منزوی زندگی کند و حتما ورود به اتحادیه‌ها و یارگیری در صحنه بین‌المللی یک اصل اقتصادی است. ما در زمینه مقابله با تروریسم و داعش پرونده بسیار موفقی با روس‌ها داریم و اگر همکاری بین ایران و روسیه در سوریه شکل نمی‌گرفت، امروز داعش پشت مرزهای ما بود.
بنابراین اینکه ما بتوانیم یک شریک معقول و منطقی داشته باشیم و در مواقع حساس با شریک خود همکاری کنیم به‌ویژه همکاری اقتصادی، این یک ضرورت است، چراکه اگر کشوری نخواهد از انزوا خارج شود، حتما کشورهایی پیدا می شوند که از این وضعیت به نفع خود بهره‌برداری کنند و سیاست‌های خود را به کشور منزوی تحمیل کنند؛ بنابراین داشتن شریک‌هایی که مشابهتی در تفکر سیاسی دارند، یک ضرورت است.
به نظر می‌رسد اگر قرارداد همکاری ۲۰ ساله با روسیه بسته شود، کار بسیار هوشمندانه‌ای صورت گرفته است که مدیران سیاسی کشور بهتر است این موضوع را مورد توجه قرار دهند. چراکه از این طریق منافع امنیتی کشور نیز تامین خواهد شد چراکه اکنون در منطقه خطراتی که ما و روسیه را تهدید می‌کند، بحث یکجانبه گرایی غرب و موضع تهاجمی است که نسبت به ایران و روسیه در پیش‌گرفته شده که در سایه همکاری بلندمدت دو کشور می‌توانیم تهدیدات غرب به‌ویژه در بحث اقتصادی را خنثی کنیم و همینطور مشترکات زیادی که بین دو کشور وجود دارد، در این سند همکاری گنجانده شود".