کریدور قفقاز، راهگشای ایران برای دسترسی به اروپا

رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی ایران اعلام کرد که پروژه های مشترک با ارمنستان می تواند به تغییر نقشه ترانزیتی منطقه کمک کند. مسائل مربوط به مسائل کریدور قفقاز از نوردوز به ارمنستان رفع خواهد شد.

در این خصوص با حسن بهشتی پور، متخصص مسائل آسیای مرکزی و قفقاز و روسیه، به گفتگو نشستیم.

بهشتی پور: کلا هم ارمنستان به دلیل اینکه راه ارتباطی آن شمال –جنوب از یکطرف به گرجستان و یکطرف به ایران محدود است و طرف شرق و غربش چون اختلافات اساسی با آذربایجان و ترکیه دارد، بنابر این برای ارمنستان خیلی اهمیت دارد که بتواند روابط خوبی با ایران و یک مرز فعالی داشته باشد تا بتواند از طریق خاک ایران به آبهای آزاد دست پیدا کند.

از سوی دیگر برای ایران هم متقابلا خیلی اهمیت دارد که بتواند برای دسترسی به اروپا، تنوع داشته باشد، یعنی از طریق خاک ترکیه و آذربایجان هم ایران می تواند به اروپا دسترسی داشته باشد، ولی تنوع بخشی به راههای ارتباطی فوق العاده برای ایران اهمیت دارد.

حمل و نقل زمینی و هم  انتقال انرژی، گاز و نفت، می تواند از طریق ایران، ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه انجام بشود. بنابر این من فکر می کنم برای ایران، ارمنستان و گرجستان و اصولا برای کشورهای منطقه این مهم است که همکاری های شمال – جنوب شکل بگیرد. همانطور که ایران می تواند به موازات این راه ارتباطی و حمل و نقل ریلی و جاده ای و همچنین انتقال انرژی با آذربایجان و روسیه همکاری های خیلی خوبی شکل بدهد.

بهشتی پور: آذربایجان اولا امکان ایجاد موانع ندارد و ثانیا منافعش هم اقتضا نمی کند که مانع ایجاد بکند. به دودلیل منطقش آن است که آذربایجان نه تنها مخالفتی در این زمینه نداشته باشد، بلکه کمک بکند تا چنین همکاری هایی شکل بگیرد. چون هرچه قدر بین کشورهای همسایه همکاری شکل بگیرد و منافع مشترک تعریف بشود، این امر کمک می کند به ایجاد ثبات و امنیت بیشتر. و هر چه قدر برخورد و رقابت های کور ایجاد بشود، موجب خواهد شد که بی ثباتی و ناامنی در منطقه شکل بگیرد.

بنابراین تنش اخیر در روابط ایران و آذربایجان بهیچ وجه مانع از ایجاد همکاری های چند جانبه بین ایران و آذربایجان و روسیه از یک طرف و آذربایجان و ارمنستان و گرجستان از طرف دیگر نخواهد شد. به نظر من اینجور همکاری ها به نفع همه است، چون محورش، محور همکاری اقتصادی است – ایجاد اشتغال و افزایش رفاه و از همه مهمتر این همکاری تثبیت کننده ثبات و امنیت در قفقاز جنوبی است.

بهشتی پور: به علت اینکه این پروژه به نفع کشورهای زیادی است، سرمایه گذاران زیادی داوطلب خواهند شد در این بخش سرمایه گذاری کنند. فقط مشکل تحریم ها علیه ایران مانع از آن خواهد شد که در بخش ایران بخواهند سرمایه گذاری بکنند. وگرنه چنین پروژه ای هم صرفه اقتصادی دارد و هم در تعارض با منافع دیگران نیست و هم می تواند بازگشت سرمایه خوبی داشته باشد.

کشش پذیری مبادلات اقتصادی چه در زمینه حمل و نقل زمینی و چه حمل و نقل ریلی و چه در موضوع انتقال انرژی بحدی است که هیچ تعارض منافعی نه با آذربایجان و نه با روسیه و نه با ترکیه ندارد و می تواند باعث ثبات و امنیت بیشتر در منطقه شود.

بهشتی پور: در پروژه های اقتصادی مهمترین بحث، منافع است. یعنی اول باید ببینیم که این پروژه سودآور تعریف شده یا نه و می تواند به حل مشکلات کمک بکند یا نه. این نکته مهم است، بقیه موارد به نظر من، اقدامات سیاسی و حمایت هایی است که ممکن است کشورهای مختلف داشته باشند.

بنابراین، به نظر من، در داخل ایران مشکلی بروز نخواهد کرد. و هر چه سریعتر باید قاعدتا تصویب بشود، منتها خب، بالاخره بروکراسی و انواع و اقسام مشکلاتی که در داخل کشور سراغ داریم، شاید مقداری این حرکت را کند بکند. به نظر من، به نفع ایران خواهد بود که این پروژه هر چه سریعتر شروع بشود.

پیشتر رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی ایران گفته بود که تلاش‌ها برای حل مشکل مسیر نوردوز به ارمنستان و کریدور قفقاز آغاز شده است و با حل این مشکل نقشهٔ ترانزیتی آن منطقه نیز تغییر خواهد کرد. وزیر راه و شهرسازی ایران در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «با مأموریت ویژه‌ای که به معاونین وزارتخانه داده شد مشکل مسیر نوردوز به ارمنستان و کریدور قفقاز رفع و به زودی نیز نقشهٔ ترانزیتی آن منطقه کاملا تغییر خواهد کرد. کسانی که در این خصوص شیطنت کردند بدانند هیچ راهی برای ما بسته نمی ماند اما پل های شکستهٔ پشت سر آنها به سادگی ترمیم نخواهد شد».

اقدام اخیر جمهوری آذربایجان برای اخذ عوارض گمرگی برای کامیون‌هایی که از خاکش عبور می‌کنند، یکی از عوامل تنش بین باکو و تهران شده است. این اقدام باعث شده که کامیون‌های ایران در پایانه نوردوز پس از ورود به خاک ارمنستان ۱۲۰ دلار می‌پردازند.

هم اکنون بخش اعظمی از صادرات ایران به ارمنستان از طریق جاده گوروش‌-قاپان انجام می‌شود که هفت کیلومتر آن از مناطق آزاد شده آذربایجان در قره‌باغ کوهستانی عبور می‌کند و عوارض جدید، هزینه حمل و نقل کالا به ارمنستان را افزایش می‌دهد.