اسپوتنیک - سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از مذاکرات با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، گفت که وی با همتای ایرانی خود در مورد ایجاد قالب مذاکره "۳ + ۳" با آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و ترکیه در زمینه مذاکره کرده است. موضوع رفع انسداد ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه است.
وی در ادامه افزود: علاوه بر این، همان بیانیه مشترک شامل اصولی بود که گام های مشترک برای پیشبرد حل و فصل مسئله قفقاز را تعیین می کند، از جمله کار برای رفع انسداد همه ارتباطات حمل و نقلی، رفع انسداد همه روابط اقتصادی در این منطقه، که نه تنها برای ارمنستان و آذربایجان، بلکه برای گرجستان نیز مفید خواهد بود.
رئیس وزارت خارجه روسیه گفت: ایران، روسیه و ترکیه نیز به عنوان نزدیکترین همسایگان این سه جمهوری از این مزایا برخوردار خواهند شد. ما امروز درباره ابتکاری برای ایجاد قالب ۳ + ۳ - سه کشور قفقاز و سه همسایه بزرگ آنها - روسیه، ایران و ترکیه بحث کردیم.
بهرام امیراحمدیان متخصص جغرافیای سیاسی، آسیای مرکزی و قفقاز، مدرس دانشگاه تهران، گروه مطالعات جهانی، رئیس سابق انجمن دوستی ایران و روسیه به سوالات خبرنگار اسپوتنیک پاسخ داد.
پتانسیل این گروه چقدر است؟ چقدر می تواند عملی باشد؟ آیا به حل سریعتر مشکلات منطقه ای کمک می کند؟
زمانیکه وزیر خارجه ایران در مسکو حضور دارد، بدان معناست که ایران علاقمند است مسائل منطقه را با گفتگو با کشورهای منطقه حل و فصل کند، سیاست خارجی دولت جدید جمهوری اسلامی حاکی از گسترش روابط با کشورهای همسایه و منطقه ای خود است، به همین منظور ایران برای رفع تنش ها و ابهامات به وجود آمده که به سبب نبود گفتگوهای مستقیم بوجود آمده است اعلام آمادگی کرده است.
انجام گفتگوهای مستقیم راه خوبی برای حل مسائل و مشکلات است، به ویژه که دولت روسیه توانایی خوبی در حل مسائل منطقه داشته که به ابتکار رئیس جمهور روسیه موافقت آتش بس بین جنگ ۴۴ روزه قره باغ را به ثمر رساند.
در فضای آرامش می توان گفتگو و رایزنی کرد، موضوع اساسی اصلی این است سازمان همکاری و امنیت اروپا از طرف شورای امنیت ماموریت دارد تا فرانسه و آمریکا را به میز مذاکرات آتش بس قره باغ اضافه کند تا این آتش بس تبدیل به صلح و آرامش پایدار گردد. زیرا معاهده صلحی امضا نشده و فاقد سند حقوقی است به همین ممکن است اتفاقاتی رخ دهد.
جمهوری اسلامی معتقد است، که مرزهای بین المللی نباید تغییر کنند، ایران مرزهای شناخته شده بین المللی را به رسمیت می شناسد و علاقمند به تغییر جغرافیای سیاسی توسط دیگر کشورها نیست، چون تغییرات تبعات سنگین و گوناگونی را به همراه خواهد داشت.
ابتکار رئیس جمهور روسیه جالب و حائز اهمیت است، در توافق آتش بسی که به همت روسیه بین ارمنستان و آذربایجان منعقد شده، کریدورهایی بین دو کشور مشخص شده که روابط ارتباطاتی را بدون تغییری در مرزها حل می کند، اما متاسفانه برداشت های نادرستی از این کریدورها صورت گرفته است و به اشتباه اذعان شده که ایجاد چنین کریدوری ارتباط زمینی ایران با ارمنستان و قفقاز قطع خواهد شد.
ارمنستان از دیرباز با ایران مرز مشترک داشته از زمان شوروی تابه کنون این مرز بوده و تغییری در آن در طول سالیان دراز ایجاد نشد. اگر کسانی بخواهند خطوطی جدید ترسیم کنند و مرزها را دگرگون کنند ایران این تحولات را نخواهد پذیرفت.
سفر وزیر خارجه ایران به مسکو نیز حاکی از این است که ایران برای صلح و ثبات منطقه اصرار دارد و در رایزنی های خود با وزیر خارجه روسیه تاکید کرد: ایران خواهان افزایش روابط و حفظ ارتباطات با کشورهای منطقه است.
هر نوع مانع در ارتباطات منطقه ای می تواند به تنش منجر شود و جمهوری اسلامی در حال کار کردن بر روی ایجاد راه ارتباطی جدید با ارمنستان است تا مسیر ترانزیتی دو کشور ایران و ارمنستان وارد قلمرو آذربایجان نشود و حق حاکمیتی کشوری ضایع نگردد.
آیا برخی از مشکلات دوجانبه این کشورها به قالب ۳ + ۳ منتقل می شود؟
بستگی به دولت های شرکت کننده دارد، هر یک از این کشورها با در نظر گرفتن حق حاکمیت کشورها در داخل قلمروها و مرزهای سیاسی ثابت شده و در راستای بازی برد-برد می توانند به توافق برسند.
اگر آذربایجان روابط نزدیکی با ترکیه دارد، بدین معنا نیست که ترکیه هر چه بخواهد در منطقه انجام دهد و یا ارتباط نزدیک ایران و روسیه یا روسیه با ترکیه به معنای دخالت بیجا نیست، بلکه همه باید در میز مذاکره موضع ملایم داشته باشند و از هرگونه زیاده خواهی و تحمیل اراده مبتنی بر نفع یک طرفه پرهیز شود.
در بازی برد-برد رسیدن به یک نقطه سر به سر و رسیدن به مفاهمه مورد پذیرش تمامی شرکت کنندگان میسر نمی شود مگر آنکه تمامی واقعیت ها در نظر گرفته شود، جغرافیای سیاسی غیرقابل تغییر است.
قلمروهای اشغال شده آذربایجان توسط ارمنستان به خاک این کشور برگشته و روسیه و ایران در آغاز جنگ ۴۴ روزه قره باغ در سال گذشته اعلام کردند حق حاکمیت آذربایجان بر قره باغ را می شناسند.
در چنین شرایطی همه می توانند ذی نفع باشند و با انجام اقدامات دیپلماتیک و گفتگو تنش ها را بکاهند.
چه بهتر که سران سه کشور بزرگ پیرامون قفقاز ایران، روسیه و ترکیه به همراه سه کشور داخل قفقاز گرجستان، آذربایجان و ارمنستان متحد شوند و بر میز مذاکره بنشینند. البته شایان ذکر است که روابط گرجستان با روسیه به دلیل تنش بر سر مناطق آبخازیا و اوستیای شمالی سرد است و راضی کردن گرجستان کمی سخت است و این کشور مخالف مشارکت بوده است، لازم است تا آذربایجان و ترکیه به دلیل نزدیکی با گرجستان این کشور را به میز مذاکرات بکشانند و اختلافات ارمنستان و آذربایجان را با کمک کشورهای منطقه حل کرد و پس از آن می توان به دنبال راه حلی برای مسئله گرجستان و روسیه بود.
مسئله قره باغ مسئله بزرگتری نسبت به مسئله دوجانبه روسیه و گرجستان است؛ ایران، آذربایجان، ترکیه و روسیه همگی درگیر آن شده اند؛ بنابراین می توان با ابتکار گروه ۳ + ۳ مسائل را پیگیری کرد.