محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران درباره نرخ ارز و نفت در بودجه 1400 گفت: نرخ ارز را در لایحه بودجه سال آینده حدود 11 هزار و 500 تومان در نظر گرفتیم و برآوردهای اولیه برای نفت نیز برای هر بشکه 40 دلار است.
در رابطه با حجم فروش نفت ایران تحت شدیدترین تحریمات آمریکا و پیش بینی قیمتی رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران در شرایطی که بازار نفت به خاطر همه گیری کرونا در رکود به سر می برد با هدایت خادمی، نماینده دور دهم مجلس شورای اسلامی، مدیر عامل شرکت حفاری نفت و گاز به گفتگو نشستیم.
آیا بنظر شما ایران با فروش نفت بشکه ای 40 می تواند از پس تامین هزینه های کشور برآید یا اینکه به کسری بودجه خواهد خورد؟
متاسفانه مسئولین ما طوری عمل کردند که تبدیل به یک کشور تک محصولی شده ایم و بودجه کشور کاملا به فروش نفت خام وابسته شد. طی سالهای گذشته زیاد صحبت شد که ما می خواهیم سهم فروش نفت را در بودجه کاهش دهیم ولی در عمل وقتی که فضا برای فروش بود فراموش می کردیم و اقدام دیگری انجام نمی دادیم و باز همان نفت را می فروختیم و در بودجه می آوردیم و تجربه هم این را نشان داده که هر چقدر توانستیم نفت بفروشیم آن را در بودجه می آوریم و هزینه می کنیم. یعنی اگر روزی ما تحریم نباشیم و روزی دو میلیون و نیم بشکه نفت صادر کنیم و میعانات گازی، آن را در بودجه وارد می کنیم و هزینه می کنیم و هر وقت هم کمتر بتوانیم بفروشیم خوب کمتر هزینه می کنیم. اینجا حالت دلخواه یا برنامه ریزی شده وجود ندارد بلکه اجباری شده است. اگر خوب فروختیم خوب خرج می کنیم و اگر خوب نفروختیم کسری بودجه خواهیم داشتیم و برای جبران کسری بودجه یا خلق پول می کنیم و یا طوری دیگری می سازیم که هم رکورد بوجود می آید، هم تورم بوجود می آید، هم بیکاری بوجود می آید و هم موضوعات دیگر. بنابراین مطلبی که آقای دکتر نوبخت به آن اشاره کردند بر اساس حدسیات است همانند بودجه ای که پارسال بسته شد روی یک و نیم میلیون بشکه نفت و به قیمت 55 دلار. این دست مسئولین ما نیست که این چیزی که می گویند انجام شود و اهرمی در دست ندارند که این را انجام دهند، زیرا این بستگی به یک سری از کشورهای دیگر و بحث تحریم بین المللی و تحریم آمریکا دارد. اگر الان تحریم ها کمتر شود ما آنقدر می توانیم بفروشیم که کشور را اداره کنیم و بودجه را تامین کنیم زیرا می توانیم بیشتر بفروشیم. ولی اگر اجازه ندهند نفت را در آن سطحی که می تواند بودجه مان را تامین کند بفروشیم. دوباره عددی را برای فروش می گذاریم ولی با کسری بودجه مواجه می شویم در عمل این اتفاق می افتد. پارسال هم که در مجلس بودیم زمانی که بحث فروش نفت را در بودجه داشتند معلوم بود شدنی نیست و ما همان موقع هم گفتیم که این مقداری که پیش بینی کرده اید شدنی نیست و پاسخ دادند که اگر شدنی نبود ما بودجه های دیگری را می آوریم که رفتند و دیگر نیاوردند. ما الان شده ایم مثل شخصی که روز کار است و به میدان می رود که ببیند آیا آن روز کار گیرش می آید یا نه و اگر آن روز کار کرد و پول خوبی بدست آورد، مواد غذایی خوبی می خرد و برای خانواده اش می آورد و اگر پول خوبی بدست نیاورد، نانی می خرد. متاسفانه آنقدر بد عمل کردیم که کشوری که 8 درصد منابع دنیا را دارد و فقط یک درصد جمعیت دنیا را دارد آنقدر ما دولتمردانمان ظرف این چند ده سال بد عمل کرده اند که به چنین وضعیتی رسیده ایم.
در رابطه با نرخ ارز برای سال آینده که آقای نوبخت به آن اشاره کرد نظر شما چیست؟
در بحث دلار مشکلی که ما داریم این است که هر روز ارزش پایه پولی کشورمان سقوط می کند و چون ارزش پایه پولی را نمی توانند حفظ کنند به همین دلیل دلار هر روز گران می شود. بعضی مواقع می آیند تزریق می کنند و بعضی مواقع برای تامین کسری شاید خود دولت در بازار دلار می فروشد. ما اگر تولید داشته باشیم ارزش پایه پولی مان با اشتغال و با تولید با تولید انبوه و کالاهای رقابتی و صادرات و دریافت ارز می توانیم حفظ کنیم. اگر ارزش پایه پولی کشورمان را حفظ کردیم آنوقت دلار هم یک قیمت معقولی پیدا خواهد کرد و پول ما قویتر می شود و ما تا نتوانیم پولمان را قویتر کنیم و تا نتوانیم اشتغال ایجاد کنیم و تا نتوانیم تولید ایجاد کنیم نمی شود فقط وابسته به یک محصولی باشیم که آن هم فروشش از اختیارات خودمان نیست یعنی بستگی به شرایط جهانی دارد، بستگی به اختلافاتمان با آمریکا و کشورهای دیگر دارد این موضوعات بوجود می آید.
آیا با توجه به بحران جهانی نفت و شرایط سخت تحریم های آمریکا، دریافت این مبلغ برای ایران عملی است؟
این بستگی به این دارد که اکنون که جو بایدن انتخاب شده است برای روابطمان چه اتفاقی خواهد افتاد. اگر به برجام باز گردد و ارتباطات یک کمی بهتر شود ما می توانیم نفتمان را بفروشیم به هرحال قیمت نفت جهانی است و اگر قیمت کمتر باشد شاید ما بتوانیم از راههای مختلف و با توجه به آن سهم بندی که در اوپک داریم بتوانیم بیشتر بفروشیم تا بودجه مان را بتوانیم تامین کنیم. ولی اگر شرایط سخت شود و بایدن همین شرایط را ادامه دهد ما با کسری بودجه شدیدی رو به رو خواهیم شد و فکری هم نشده که این بودجه را چگونه تامین کنند. البته بودجه کشورمان از سه جا تامین می شود از نفت، مالیات و بعضی وقتها سهام شرکت ها ولی متاسفانه روی بحث مالیات هنوز به صورت سیستماتیک اجرا نکردند و اشخاصی که باید مالیات بدهند نمی دهند و پنهان هستند. خیلی از شرکت های بزرگ که باید مالیات دهند نمی دهند و اشخاصی که راحت مالیات می دهند کارمندان هستند که قبل از دریافت حقوق اول باید مالیات را بدهند. این هم آن مقداری نیست که اگر نفت نفروختیم بودجه کشور را تامین کند.