گذشته از بحث های دلایل اختلافات میان آذربایجان و ارمنستان مساله مهم امروزه این است که این دو کشور خواسته یا ناخواسته پای اختلافات دیگر کشورها را به اختلاف فیما بین خود باز کرده اند و حال ممکن است این جنگ به مچ اندازی میان دیگر کشورها و تصفیه حساب میان آنها در این محدوده تبدیل گردد و آذربایجان و ارمنستان به واسطه های آنها تبدیل گردند.
علیرغم روابط خوب باکو با تهران و مسکو اما آذربایجان با برقراری رابطه نزدیک با اسرائیل و ایالات متحده آمریکا و اجازه احداث پایگاه های نظامی و تجسسی اسرائیل و آمریکا در خاک خود موجبات ناراحتی ایران و روسیه را از سیاست های این کشور فراهم کرده.
از سوی دیگر جنگ انرژی میان ترکیه و اروپا منجر به آن شده که ترکیه تمایل داشته باشد خط لوله نفت و گاز از آذربایجان به سمت ترکیه کشیده شود و برای محقق شدن این امر نیاز است این لوله از قره باغ و بگذرد و به همین دلیل آذربایجان را تشویق می کند تا تلاش کند قره باغ را از ارمنستان پس بگیرد.
اخیرا نیز به دلیل تلاش ارمنستان برای تقویت روابط خود با ایالات متحده آمریکا کدورت هایی میان ایران و ارمنستان ایجاد شد اما این کدورت ها در حدی نبود که بخواهد روی روابط اقتصادی و سیاسی ایران و ارمنستان تاثیر زیادی بگذارد، گو اینکه برخی بانک ها و شرکت های ارمنی اقدام به تمکین به تحریم های آمریکا بر علیه ایران نمودند.
به هر حال باید توجه کرد که بخش بزرگی از اهالی ارمنستان یا اصالتا ایرانی تبار هستند و یا اینکه با ارامنه ایران رابطه خویشاوندی دارند.
از سوی دیگر نمی توان انکار کرد که به دلیل مسایل قومیتی (حدود 30-40 درصد مردم ایران آذری تبار هستند) و مسایل مذهبی (آذربایجان دومین بزرگترین کشور دارای اکثریت اهل تشیع در جهان به شمار می آید) بخش بزرگی از مردم ایران قلبا کنار آذربایجانی ها قرار دارند.
در جنگ های قبلی میان ارمنستان و آذربایجان هم مشاهده کردیم که تعداد زیادی از ایرانی های آذری خودسر به آذربایجان رفتند تا کنار آذری ها بجنگند و ایرانی های ارمنی خودسر به ارمنستان رفتند تا کنار ارمنی ها بجنگند.
آمریکایی ها واسراییلی ها به خوبی می دانند که جنگ و درگیری میان آذربایجان و ارمنستان تاثیر مستقیم بر روی ایران دارد و بیشترین صدمه ها را به ایران وارد می کند.
همین که برخی خمپاره ها و موشک های طرفین به اشتباه در خاک ایران سقوط می کند خود کافی است که نشان دهد چه قدر خطرات این جنگ به ایران نزدیک است.
شاید دیگر کشورها بخواهند در این جنگ دخالت کنند وآذربایجان و ارمنستان را به عنوان واسطه های اختلافات خود تبدیل کنند اما برای ایران این ماجرا یک تهدید بالقوه امنیتی و سیاسی و حتی قومی به حساب می آید.
برخی هم باور دارند آمریکایی ها و اسراییلی ها پشت پرده شعله این جنگ را روشن کردند تا ایرانی ها روی خطرات آن متمرکز شوند و آنها بتوانند به راحتی به تحرکات خود در عراق و سوریه ولبنان و فلسطین بر علیه متحدین ایران انجام دهند.
همچنین تمرکز ایران روی خطرات درگیری های همسایه های شمالی اش می تواند زمینه تحرک آنها در سمت جنوب ایران یعنی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را نیز باز بگذارد.
ادامه این درگیری ها می تواند آذربایجان را بیش از پیش به آمریکا و اسرائیل جهت دریافت کمک های نظامی و اطلاعاتی وابسته کند و بالطبع آنها نیز می توانند امتیازات بیشتری از آذربایجان برای ایجاد پایگاه های نظامی و امنیتی در این کشور دریافت کنند و راه ارتباطی ایران و روسیه را قطع کنند.
یکی از پروژه های بزرگی که امروزه بنا است میان ایران و روسیه از یک طرف و ایران و چین از طرف دیگر انجام شود خط ارتباط ریلی از خلیج فارس تا روسیه و اروپا است که از خاک آذربایجان می گذرد و تا به حال آمریکایی ها فشارها و سنگ اندازی های زیادی برای توقف این پروژه ها انجام داده اند.
حتی می توان گفت ماجرای جنگ سوریه و لیبی هم به این جنگ کشیده شده و امروزه بسیاری باور دارند که ترک ها تلاش دارند جبهه قره باغ را شعله ور کنند تا جبهه ادلب آرام گردد.
اختلافات فیما بین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و ترکیه هم پایش به این جنگ باز شده و به دلیل حمایت ترکیه از آذربایجان برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس تلاش دارند از ارمنستان حمایت کنند تا ترکیه را درگیر این جنگ کنند.
اختلافات فیما بین ترکیه و اروپا هم به این جنگ کشیده شده و در حالی که ترکیه طرف آذربایجان را گرفته اروپایی ها طرف ارمنستان را گرفته اند.
نیاز نیست فردی کارشناس خبره باشد تا متوجه شود این مهره چینی ها ثابت می کند ماجرا بیش از تصور پیچیده شده و به قول معروف خیلی شیر تو شیر شده.
کشورهایی که در جاهای دیگر روبروی هم قرار دارند اینجا در کنار هم قرار دارند و آنهایی که منافعشان در جای دیگر با هم در تضاد است اینجا با هم در تلاقی است، و برعکس.
با توجه به این شرایط اگر جنگ بیشتر از این طولانی شود قطعا آنقدر پیچیده می شود که به هیچ وجه امکان بازکردن گره هایش حتی با دندان هم وجود نخواهد داشت.
با توجه به همه این شرایط باید توقع داشت ایران بیش از دیگر کشورها دلواپس خطرات جنگ قره باغ باشد و تلاش کند از روابط خوب خود را آذربایجان و ارمنستان استفاده کند تا بلکه طرفین را به میز مذاکره بکشاند و مجددا آتش بس برقرای شود و گره ای را که با دست می شود باز کرد به دندان نسپارد.