آیت الله خامنه ای رهبر ایران در سخنرانی به مناسبت روز عید قربان گفت: «به وعده‌های این و آن نباید تکیه کرد. سال ۹۷ که آمریکا از برجام خارج شد، اروپایی‌ها ما را عقب انداختند و اقتصاد کشور را شرطی کردند. این برای اقتصاد کشور خیلی مضر است. اروپایی‌ها هیچ کاری نکردند. آخرین ابتکار آنان هم بازیچه چرندی به اسم «اینستکس» بود. خود این یک چیز مضر و غلطی است که این را هم انجام ندادند و نکردند»
اما چرا رهبر ایران از کلمه بازیچه برای این سازو کاری اروپایی استفاده کرد؟ آیا راه حل اروپا هیچ فایده ای برای ایران نداشته و ندارد؟
عبدالمجید شیخی، استاد دانشگاه علامه و کارشناس اقتصادی در گفتگو با اسپوتنیک در خصوص که چرا اینستکس مناسب ایران نبود و چرا کاری از پیش نبرد:
در گفتگوهای انرژی هسته ای از دوازده سال پیش شروع شده بود. آنها با یک گروه مذاکره کننده مستحکمی برخورد کردند که با مدیریت سعید جلیلی توانایی آن را داشت که هیچ امتیازی به آنها ندهد. سیاست اروپایی ها این بود که مذاکرات را آنقدر طولانی کنند که زمان را از ایران بگیرند. این موضوع تا تغییر هیات پیش رفت. این هیات انعطاف پذیری بیشتری داشت و طرف های مقابل موفق شدند بازیچه ای را در اختیار ظریف قراردهند و امضای توافق نامه را از هیات ایرانی بگیرند. بعد از آن نقش آدم بد را آمریکا بازی کرد و از بازی کنار رفت و تقسیم کار بین اروپا صورت گرفت. در واقع برنامه زمان سوزی برعهده اروپا گذاشته شد. اروپایی ها همچنان زمان را از ایران می گرفتند و مذاکرات را آنقدر طولانی کردند که دیگر بهانه ای برای سرگرم کردن هیات ایرانی نداشتند به غیر از اینکه سیستم اینستکس را معرفی کنند. اروپایی ها اصلا قصدشان تسهیل مبادلات با ایران نبود و در واقع نظرشان حتی انرژی هسته ای نیست. هدف نهایی آنها متوقف کردن ایران است. ایران یک قدرت منطقه ای است و آنها از خطر ایران می ترسند. آنها خطر ایران را برای اسرائیل و برای تقلیل و تضعیف قدرت یکجانبه آمریکا حس کردند.
اینستکس هم یک اسباب بازی بود که به دست محمد جواد ظریف دادند تا ایران را سرگرم شود و بهانه چیزهای بزرگتر را نگیرد. آنها عملا قصد مبادله نداشتند. رهبر ایران هم به خوبی بر این مسئله واقف بود و به آنها متذکر می شد اما متاسفانه عبرت نگرفتند و در دام و چاله اروپایی ها افتادند. دولت ایران فکر می کرد که از اینستکس کاری بر می آید اما متوجه شدند که طرف مقابل قصد تسهیل مبادله با ایران و رعایت تعهدات خودشان را بر اساس برجام ندارند. پس عملا نخواستند که کاری صورت بگیرد. متاسفانه در وقت کشی تا حدودی موفق شدند. چون به هر حال برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را به تعویق انداختند. اما به نظر ما این امر قابل برگشت است و اروپایی ها هم هیچ بهانه ای و دلیلی برای خودشان باقی نگذاشته و پل های پشت سرشان را خراب کرده اند.