در ایران روز 16 ماه نوامبر افزایش قیمت بنزین به میزان دوبرابر از سوی دولت اعلام شد. افزون بر آن به میزان 50 درصد قیمت سهمیه های بنزین هر فرد افزایش یافت. در تعدادی از شهرهای ایران بدین مناسبت اعتراضات گسترده ای رخ داد. تاجران یکسری از بازارهای بزرگ ایران روز یکشنبه اعتصاب کردند، زیرا به دلیل افزایش قیمت سوخت، قیمت اجناس به دلیل حمل و نقل گران بالا رفت. مقامات ایران دسترسی به اینترنت را محدود کردند. هنگام متفرق کردن تظاهرکنندگان، پلیس از اسلحه گرم استفاده کرد که کشته شدن چند نفر به ثبت رسیده است. عبور و مرور از مرز ایران محدود شده است. در مجلس ایران نمایندگان علیه علی لاریجانی سخنگوی مجلس قیام کردند. 50 نماینده امضای خود را پای نامه سرگشاده استعفای سخنگوی مجلس ایران گذاشتند. نمایندگان، لاریجانی را به عدم کنترل و موافقت با افزایش قیمت بنزین متهم می کنند که به ناآرامی مردمی انجامید. در این اعتراضات بیش از 100 بانک، 58 سوپرمارکت و چند نهاد مالی ایران به آتش کشیده شدند.
اسپوتنیک با دکتر امید شکری کله‌سر، تحلیلگر ارشد سیاست‌گذاری و امنیت انرژی و نویسنده سایت United World International در این موضوع به گفتگو نشست.
دکتر امید شکری کله‌سر: با توجه به اینکه سران سه قوه تأیید کردند که ایران باید قیمت بنزین را افزایش بدهد و این تصمیم سران سه قوه نیز مورد تأیید سران عالی ایران قرار گرفته است، از اینرو اینکه مجلس موافق و یا مخالف بوده، بحث ثانویه است. در برخی موارد نیز مجلس تصمیم گرفته است ولی این حکم حکومتی این تصمیم به بایگانی سپرده شده است. بحث این است که قیمت بنزین افزایش پیدا کرده و ایران برای کسری بودجه خود به این پول احتیاج دارد و همه سران و دستگاه نظام نیز از این تصمیم حمایت کرده‌اند. این موضوع فقط فشار بر مردم و قشر آسیب‌پذیر جامعه است.
با خروج آمریکا از برجام و اینکه ایران نتوانست به میزانی که قبل از برجام و یکسال بعد از برجام صادرات نفت داشت، صادرات داشته باشد (ایران توانست پس از توافق برجام 3 تا 4 میلیون بشکه در روز تولید داشته باشد) و از این مقدار تا 2 میلیون و 2 میلیون 500 هزار می توانست صادرات داشته باشد، که با خروج آمریکا از برجام، بتدریج این صادرات کم شد و در حال حاضر هم خیلی کمتر از میزان مورد نیاز صادرات دارند. ایران اگر نتواند نفت صادر کند، نمی تواند نیازهای ارزی خود را برآورده بکند، چرا که ایران صنایع تکنولوژی پیشرفته ندارد که بتواند از قبال صادرات آنها، نیازهای ارزی خود را تأمین بکند. ایران نیاز دارد که با تعامل با کشورهای غربی و کشورهای همسایه و کشورهای ثالث از طریق دیپلماسی فعال بتواند بعضی از مشکلات خود را با غرب حل بکند و با تکیه بر امنیت ملی و منافع ملی در یک چارچوب مشخص مشکلات خود را حل بکند و با دنیا تعالمل کند تا بتواند از منابع انرژی برای افزایش قدرت و رفاه و بهبود وضعیت اقتصادی خود استفاده بکند.بهترین گزینه برای ایران، روسیه می تواند باشد که روسیه با استفاده از منابع انرژی و صادرات انرژی، هم از صادرات انرژی در روابط بین الملل به عنوان ابزار قدرت استفاده می کند و هم می تواند اقتصاد خود را بهبود ببخشد که متأسفانه ایران نتوانسته از منابع انرژی و صادرات انرژی در روابط بین‌الملل استفاده بکند و همچنین نمی تواند از این منابع برای افزایش سطح رفاه بهره بگیرد. ایران باید با دنیا تعامل بکند و سیاست فعال تنش‌زدا و سیاست خارجی فعال انرژی داشته باشد.
وقتی آمریکا سال گذشته از برجام خارج شد، و با افزایش آنی قیمت ها شوک بزرگی در بازار مصرف قشر متوسط جامعه وارد شد که کارگرها و قشر حقوق‌بگیر جامعه هستند. اقشار به این دلیل زیر فشار روانی هستند و با تصمیم که سران سه قوه گرفتند و قیمت بنزین هم افزایش پیدا کرده است، این جو روانی و بار روانی بر اقشار پایین جامعه بیشتر شده است و این اقشار مشلات بیشتری را تحمل می کنند و با مشکلات زیادی روبرو شده‌اند.
برخی کارشناسان قیمت پایین بنزین را بهانه می کنند که به دلیل اینکه قیمت بنزین در ایران کم است، ایران باید قیمت بنزین را افزایش بدهد. مسأله‌ای که باید به آن توجه بشود این است که میزان حقوق کارگران و قدرت خرید کارگران در ایران در مقایسه باعربستان، افغانستان، پاکستان و عراق و ترکیه و بقیه کشورها پایین تر است. حقوق پایه کارگران در سال 2019، در ایران در مقایسه با حقوق پایه کارگران در ترکیه و عربستان بمراتب پایین تر است. مثلا حتی کارگران در آذربایجان و ترکمنستان بیشتر قدرت خرید دارند تا کارگران ایران. از اینرو آنها می توانند هم بنزین بیشتری مصرف بکنند و هم مایحتاج ضروری خود را تأمین بکند. اما کارگران ایرانی در این موارد مشکل دارند و به خاطر تحریم ها و افزایش قیمت ها به مشکلات بیشتری برمی خورند.
برخی از مقامات افزایش قیمت بنزین که اکثرا از طرفداران دولت هستند با اشاره به قیمت بنزین در کشورهای مختلف و میزان مصرف بنزین، چنین استدلال می کنند که مصرف بنزین در ایران بالاست، و با افزایش قیمت بنزین، ممکن است که مصرف بنزین کاهش پیدا بکند و به تبع آن شاید آلودگی هوا کاهش پیدا بکند. آنها این موضوع را مطرح می کنند.ایران جزو یکی از آلوده‌ترین کشورهای دنیاست و طبق سند سال 2015 تغییرات اقلیمی پاریس، باید تا بازده زمانی 2030 میزان گازهای گلخانه‌ای و دی اکسید کربن در هوا را کاهش بدهد که ایران این تحریم ها را بهانه کرده است که به بدلیل تحریم ها نمی تواند تکنولوژی ضروری را وارد بکند و تحریم ها باید برداشته بشوند تا ایران بتواند به اهداف سند پاریس دست پیدا بکند.
بر طبق آمار موجود، استرالیا با جمعیت 24 میلیونی و تعداد خودرو 19 میلیون، سالانه 34 میلیارد لیتر بنزین مصرف می کند و ایران با جمعیت 83 میلیونی و 20 میلیون خودرو روزانه بین 80 تا 100 میلیون لیتر بنزین مصرف می کند و عربستان روزی 95 میلیون لیتر بنزین مصرف میکند. و این با توجه به اینکه خودروهایی که در عربستان و استرالیا بکار می روند میزان مصرف سوخت آنها کمتر و آلودگی کمتری دارند. مقایسه دو آمار می تواند کمک کند تا ببینیم که مصرف بنزین در ایران زیاد هم بالا نیست و نکته ای که باید به آن توجه بشود این است که خودروسازی ایران نیاز به تحول دارد تا آلودگی کمتری داشته باشند و با مصرف کمتر بنزین بهره‌‌وری بهتری داشته باشند.
با توجه به خروج آمریکا از برجام، ایران نتوانست به دلخواه صادرات نفت داشته باشد. ایران به غیر از صادرات انرژی ، صادرات دیگری ندارد که بتواند نیازهای ارجح خود و نیازهای ارزی خود را تأمین بکند، به نظر من تنها راهی که برای دولت مانده بود، این بود که با افزایش قیمت بنزین بتواند بخشی از کسری بودجه را جبران بکند. اما نکته‌ای که به آن توجه نمی شود این است که افزایش قیمت بنزین میتواند در کوتاه مدت بخشی از کسری بودجه را تأمین بکند. اما ایران نیاز دارد که برنامه جامع تری برای کاهش اثرات تحریم تهیه ببیند. ایران تا وقتی مشکلات خود را با غرب حل نکند نمی تواند به رفع مشکلات اقتصادی خود نایل آید.