فقط جهت اطلاع آنهایی که با جهان عرب آشنایی ندارند مصر بزرگترین و قدیمی ترین کشور فعال در زمینه صنعت رسانه در کشورهای عربی به حساب می آید و طبیعتا عربستان سعودی و امارات بزرگترین سرمایه داران.
شاید بتوان گفت ماجرای کشته شده آقای خاشقجی در سفارت عربستان سعودی در ترکیه نشان داد که چه قدر رسانه های حرفه ای بین المللی می توانند موثر باشد واگر بخواهیم حد و اندازه قطر را با عربستان سعودی و امارات عربی متحده و مصر و بحرین مقایسه کنیم ممکن است منطقی به نظر نیاید چگونه این کشور به این کوچکی می تواند حریف این کشورهای بزرگ شود اما قطر ثابت کرد که در زمینه رسانه ای می توان چنین کاری را انجام داد.
اگر بخواهیم سوابق فعالیت قطری ها در رسانه را بر آورد کنیم احتمالا نمی توانیم قبل از تاسیس شبکه الجزیره چیزی پیدا کنیم اما همه واقف هستند همین شبکه در طول زمان خود توانسته در اکثر کشورهای عربی تاثیر بسزایی داشته باشد و تحولات را در بسیاری از این کشورها رقم بزند.
وبی دلیل نیست که یکی از شرط های کشورهای محاصره کننده قطر همانا تعطیلی شبکه الجزیره می باشد.
امروزه قطری ها شبکه دومی به نام العربی را در لندن راه اندازی کرده اند تا اگر به هر دلیلی شبکه الجزیره با مشکلی مواجه شود بتوانند بلا فاصله به آن سمت بروند.
کلید موفقیت شبکه الجزیره در این بود که این شبکه توانست در شروع کار خود حرفه ای های رسانه های عربی را جذب کند و با پرداخت حقوق های نجومی همه اینها را از دیگر رسانه های عربی ربود.
علیرغم توان مالی رقبای قطر مخصوصا عربستان سعودی و امارات عربی متحده اما می توان گفت اینها تا به حال نتوانسته اند شبکه هایی راه اندازی کنند که رقیب الجزیره باشند.
اما در مورد ایران چی؟
علیرغم اینکه ایرانی ها خیلی زود به فکر راه اندازی شبکه هایی به زبان عربی افتادن تا نفوذ ایران در کشورهای عربی را گسترش دهند اما عدم بهره برداری از کلید موفقیت الجزیره منجر به آن شد که در خیلی از موارد نسبت به رسانه های رقیب عربی عقب بمانند.
یکی از دلایل ضربه خوردن رسانه های عربی زبان همراه با ایران این است که بسیاری از افراد غیر ایرانی که در این رسانه ها شروع به کار کردند و تجربه کسب کردند با حقوق های بسیار بالا توسط رقبا جذب شدند و سرمایه گذاری روی نیروهای ایرانی وابسته به این رسانه ها آنقدر ضعیف بوده که امروزه این رسانه ها بعد از چیزی حدود بیست و پنج سال از شروع فعالیت خود هنوز با کمبود نیروی انسانی حرفه ای مواجه می باشند.
در مقابل امروزه سعودی ها اقدام به راه اندازی شبکه های فارسی زبان نموده اند که توانسته نیروهای خیلی حرفه ای را به سمت خود جلب کند.
شاید بتوان در این زمینه از این شبکه هایی مانند شبکه های ایران اینترنشیونال ویا من وتو و یا جم نام برد که توانسته اند بخش بزرگی از مخاطبین ایرانی را به سمت و سوی خود جلب کنند.
ویژگی همه این شبکه ها در این است که به صورت حرفه ای روی مخاطب ایرانی کار می کنند و بهره مندی از نخبه های رسانه ای جنگ رسانه ای عربستان سعودی با ایران را هدایت می کنند.
کلید موفقیت شبکه الجزیره در این بود که این شبکه توانست در شروع کار خود حرفه ای های رسانه های عربی را جذب کند و با پرداخت حقوق های نجومی همه اینها را از دیگر رسانه های عربی ربود.
علیرغم توان مالی رقبای قطر مخصوصا عربستان سعودی و امارات عربی متحده اما می توان گفت اینها تا به حال نتوانسته اند شبکه هایی راه اندازی کنند که رقیب الجزیره باشند.
اما در مورد ایران چی؟
علیرغم اینکه ایرانی ها خیلی زود به فکر راه اندازی شبکه هایی به زبان عربی افتادن تا نفوذ ایران در کشورهای عربی را گسترش دهند اما عدم بهره برداری از کلید موفقیت الجزیره منجر به آن شد که در خیلی از موارد نسبت به رسانه های رقیب عربی عقب بمانند.
یکی از دلایل ضربه خوردن رسانه های عربی زبان همراه با ایران این است که بسیاری از افراد غیر ایرانی که در این رسانه ها شروع به کار کردند و تجربه کسب کردند با حقوق های بسیار بالا توسط رقبا جذب شدند و سرمایه گذاری روی نیروهای ایرانی وابسته به این رسانه ها آنقدر ضعیف بوده که امروزه این رسانه ها بعد از چیزی حدود بیست و پنج سال از شروع فعالیت خود هنوز با کمبود نیروی انسانی حرفه ای مواجه می باشند.
در مقابل امروزه سعودی ها اقدام به راه اندازی شبکه های فارسی زبان نموده اند که توانسته نیروهای خیلی حرفه ای را به سمت خود جلب کند.
شاید بتوان در این زمینه از این شبکه هایی مانند شبکه های ایران اینترنشیونال ویا من وتو و یا جم نام برد که توانسته اند بخش بزرگی از مخاطبین ایرانی را به سمت و سوی خود جلب کنند.
ویژگی همه این شبکه ها در این است که به صورت حرفه ای روی مخاطب ایرانی کار می کنند و بهره مندی از نخبه های رسانه ای جنگ رسانه ای عربستان سعودی با ایران را هدایت می کنند.
اگر مثلا به شبکه ایران اینترنشیونال نگاهی گذرا داشته باشید کافی است ملاحظه کنید که نخبه های خبری شبکه های دیگر مانند بی بی سی و یا صدای آمریکا و یا حتی من و تو را توانسته در یکجا جمع کند و همین ماجرا نشان می دهد که سرمایه گذاری مالی چه قدر می تواند در رسانه تاثیر گذار باشد.
طبق آمار و ارقام ایران حدود دویست رسانه صوتی تصویری عربی زبان راه انداخته ویا به نوعی از آنها حمایت می کند که عمده این رسانه ها در عراق و لبنان فعالیت دارند وبه جز تعداد معدودی از این رسانه ها شاید نام بسیاری از این رسانه ها حتی به گوش بسیاری از مخاطبین عربی زبان نرسیده باشد.
حمایت از این همه تعداد رسانه ها به این دلیل بوده که تصور بر آن است که تعدد رسانه ها می تواند تعدد سلیقه ها را پوشش دهد اما در واقع اتفاقی که پیش آمده این است که این ماجرا منجر به پراکندگی منابع و توانمندی ها گشته و حتی رسانه ای مانند المیادین که سرآمد همه این رسانه ها به حساب می آمد امروزه به انزوا کشیده شده و آن انرژی اولیه ای که در راه اندازی آن وجود داشت از بین رفته.
شاید اگر همان شبکه المیادین به موفقیت های خود ادامه می داد قطعا این شبکه می توانست سرآمد رسانه های عربی زبان برای مقابله با حجمه های عربستان سعودی بر علیه ایران در کشورهای عربی باشد.
در حالی که ایرانی ها به مبارزه با عربستان سعودی در حیطه رسانه های عربی زبان در کشورهای عربی بسنده کرده اند سعودی ها برای اینکه قوانین داخلی خود را دور بزنند و مخاطبین خود را به مخالفین خود واگذار نکنند اقدام به راه اندازی شبکه های موازی عربی زبان مانند مثلا ام بی سی و… در دیگر کشورها نمودند تا نیاز های مخاطبین خود را از این طریق پوشش دهند.
قطعا اگر سعودی ها چنین کاری را انجام نمی دانند این فرصت برای دیگران فراهم می شد تا از این خلاء استفاده کنند و مانند کاری که مثلا شبکه جم امروزه انجام داده مخاطبین سعودی را به سمت خود جلب کنند.
متاسفانه در ایران هنوز این نتیجه حاصل نشده که بسیاری از مخاطبان ایرانی ممکن است سلیقه هایی داشته باشند که با سلایق رسانه ملی متفاوت باشد و به دلیل بسیاری از معذوریت ها رسانه ملی نمی تواند این سلیقه ها را پوشش دهد.
با این شرایط در واقع در برد مبارزه رسانه ای میان ایران و عربستان در حیطه زبان فارسی ظاهرا سعودی ها توانسته اند از نقطه ضعف مقررات و قوانین داخلی ایران بهره برداری کنند و از همان روزنه وارد شوند.
باید توجه داشت که خودداری از پذیرش واقعیت ها در برخی اوقات می تواند به ضرر ما تمام شود و ضربه مهلکی را از آن جایی که انتظار نداریم به ما وارد کند.
طبق آمار و ارقام ایران حدود دویست رسانه صوتی تصویری عربی زبان راه انداخته ویا به نوعی از آنها حمایت می کند که عمده این رسانه ها در عراق و لبنان فعالیت دارند وبه جز تعداد معدودی از این رسانه ها شاید نام بسیاری از این رسانه ها حتی به گوش بسیاری از مخاطبین عربی زبان نرسیده باشد.
حمایت از این همه تعداد رسانه ها به این دلیل بوده که تصور بر آن است که تعدد رسانه ها می تواند تعدد سلیقه ها را پوشش دهد اما در واقع اتفاقی که پیش آمده این است که این ماجرا منجر به پراکندگی منابع و توانمندی ها گشته و حتی رسانه ای مانند المیادین که سرآمد همه این رسانه ها به حساب می آمد امروزه به انزوا کشیده شده و آن انرژی اولیه ای که در راه اندازی آن وجود داشت از بین رفته.
شاید اگر همان شبکه المیادین به موفقیت های خود ادامه می داد قطعا این شبکه می توانست سرآمد رسانه های عربی زبان برای مقابله با حجمه های عربستان سعودی بر علیه ایران در کشورهای عربی باشد.
در حالی که ایرانی ها به مبارزه با عربستان سعودی در حیطه رسانه های عربی زبان در کشورهای عربی بسنده کرده اند سعودی ها برای اینکه قوانین داخلی خود را دور بزنند و مخاطبین خود را به مخالفین خود واگذار نکنند اقدام به راه اندازی شبکه های موازی عربی زبان مانند مثلا ام بی سی و… در دیگر کشورها نمودند تا نیاز های مخاطبین خود را از این طریق پوشش دهند.
قطعا اگر سعودی ها چنین کاری را انجام نمی دانند این فرصت برای دیگران فراهم می شد تا از این خلاء استفاده کنند و مانند کاری که مثلا شبکه جم امروزه انجام داده مخاطبین سعودی را به سمت خود جلب کنند.
متاسفانه در ایران هنوز این نتیجه حاصل نشده که بسیاری از مخاطبان ایرانی ممکن است سلیقه هایی داشته باشند که با سلایق رسانه ملی متفاوت باشد و به دلیل بسیاری از معذوریت ها رسانه ملی نمی تواند این سلیقه ها را پوشش دهد.
با این شرایط در واقع در برد مبارزه رسانه ای میان ایران و عربستان در حیطه زبان فارسی ظاهرا سعودی ها توانسته اند از نقطه ضعف مقررات و قوانین داخلی ایران بهره برداری کنند و از همان روزنه وارد شوند.
باید توجه داشت که خودداری از پذیرش واقعیت ها در برخی اوقات می تواند به ضرر ما تمام شود و ضربه مهلکی را از آن جایی که انتظار نداریم به ما وارد کند.
امروزه دیگر رسانه ها سیاست خود را بر اساس خواسته مخاطب تنظیم می کنند و دیگر دوران رسانه های تزریقی به پایان رسیده، مخاطب صد ها گزینه دیگر را دارد که اگر شما نتوانید خواسته اش را برآورده کنید به سمت آنها برود و هیچ کارش اش نیز نمی توان کرد.
باید پذیرفت که در شرایط فعلی و در جنگ رسانه ای موجود سعودی ها توانسته اند ضربه های سنگینی را به توانمندی رسانه ای ما وارد کنند و اگر ما ایرانی ها دست به کار نشویم شاید خیلی خیلی دیر شود.
اگر به بحث رسانه های خبری انگلیسی زبان که بیشترین مخاطبین را در سطح جهان دارند ورود کنیم باید بگوییم هنوز آمریکایی ها و انگلیسی ها دست برتر را در این زمینه دارند اما شاید تصویری که یکبار از آقای اوباما منتشر شده و روی تلوزیون اتاقش در کاخ سفید تصویر شبکه الجزیره انگلیسی نقش بسته بود بتواند گواه بر آن باشد که شبکه های انگلیسی زبان دیگر هم می توانند اگر حرفه ای کار کنند در عرصه های بین المللی موفق باشند و حتی مخاطبان همان رسانه های انگلیسی زبان را جذب خود کنند.
امروزه بر کسی پوشیده نیست که نفوذ رسانه ای شبکه های آرتی انگلیسی و عربی آنقدر بالا رفته که کشورهای غربی از این رسانه می ترسند و سعی می کنند سنگ جلوی کار اش بیاندازند.
متاسفانه ما در ایران در این زمینه نیز ضعف بسیار شدیدی داریم ونتوانسته ای با دشمن خود به رقابت بپردازیم در حالی که مشاهده می کنیم ایالات متحده و انگلیس نیز رسانه های فارسی زبان بسیار قدرتمند راه اندازی کرده اند که در حال جذب مخاطبین ایرانی می باشند.
شاید ادعا شود که کشورهایی مانند ایالات متحده و انگلیس سابقه بسیار طولانی در زمینه رسانه دارند اما به هر حال می توان گفت که شبکه آر تی نشان داد که اینها قابل شکست هستند.
حال اگر هم بنا نباشد که بخواهیم با آمریکا و انگلیس رقابت کنیم شاید حد اقل قبول داشته باشیم که باید بتوانیم رقیب عربستان سعودی وامارات عربی متحده باشیم و اینکه روند قبلی مقابله رسانه ای با عربستان سعودی پاسخگو نیست و تا دیر نشده باید روش جدیدی برای این رویارویی پیش بگیریم.
در پایان نیز باید بگویم که شاید وقت آن رسیده باشد که کار را به کاردان و حرفه ای ها بسپاریم.
باید پذیرفت که در شرایط فعلی و در جنگ رسانه ای موجود سعودی ها توانسته اند ضربه های سنگینی را به توانمندی رسانه ای ما وارد کنند و اگر ما ایرانی ها دست به کار نشویم شاید خیلی خیلی دیر شود.
اگر به بحث رسانه های خبری انگلیسی زبان که بیشترین مخاطبین را در سطح جهان دارند ورود کنیم باید بگوییم هنوز آمریکایی ها و انگلیسی ها دست برتر را در این زمینه دارند اما شاید تصویری که یکبار از آقای اوباما منتشر شده و روی تلوزیون اتاقش در کاخ سفید تصویر شبکه الجزیره انگلیسی نقش بسته بود بتواند گواه بر آن باشد که شبکه های انگلیسی زبان دیگر هم می توانند اگر حرفه ای کار کنند در عرصه های بین المللی موفق باشند و حتی مخاطبان همان رسانه های انگلیسی زبان را جذب خود کنند.
امروزه بر کسی پوشیده نیست که نفوذ رسانه ای شبکه های آرتی انگلیسی و عربی آنقدر بالا رفته که کشورهای غربی از این رسانه می ترسند و سعی می کنند سنگ جلوی کار اش بیاندازند.
متاسفانه ما در ایران در این زمینه نیز ضعف بسیار شدیدی داریم ونتوانسته ای با دشمن خود به رقابت بپردازیم در حالی که مشاهده می کنیم ایالات متحده و انگلیس نیز رسانه های فارسی زبان بسیار قدرتمند راه اندازی کرده اند که در حال جذب مخاطبین ایرانی می باشند.
شاید ادعا شود که کشورهایی مانند ایالات متحده و انگلیس سابقه بسیار طولانی در زمینه رسانه دارند اما به هر حال می توان گفت که شبکه آر تی نشان داد که اینها قابل شکست هستند.
حال اگر هم بنا نباشد که بخواهیم با آمریکا و انگلیس رقابت کنیم شاید حد اقل قبول داشته باشیم که باید بتوانیم رقیب عربستان سعودی وامارات عربی متحده باشیم و اینکه روند قبلی مقابله رسانه ای با عربستان سعودی پاسخگو نیست و تا دیر نشده باید روش جدیدی برای این رویارویی پیش بگیریم.
در پایان نیز باید بگویم که شاید وقت آن رسیده باشد که کار را به کاردان و حرفه ای ها بسپاریم.