بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل بیان داشت که راه پیمایی ها و تظاهرات های اعتراضی در ایران نشان می دهد که فشار اقتصادی بر جمهوری اسلامی موثر بوده و تاکید نمود که مشکلات اقتصادی در ایران ناشی از مداخله خارجیست.
آیا وخیم شدن اوضاع اقتصادی ایران تا این اندازه به عامل خارجی مرتبط است؟
آقای دکتر صباح زنگنه ، سیاستمدار ارشد و کارشناس مسائل جهان عرب، مشاور سابق وزیر امور خارجه ایران و نماینده مجلس در سال های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ در پاسخ به این پرسش اسپوتنیک می گویند:
اقتصاد ایران به غیر از بحث فروش نفت به طور کلی وابستگی به خارج ندارد. با توجه به کاهش تکیه ایران بر فروش نفت یعنی اول انقلاب شش میلیون بشکه نفت صادر می شد و در حال حاضر دو میلیون سیصد بشکه، ایران توانسته نظام اقتصادی بر اساس چند عاملی طراحی کرده و آنرا پیش ببرد. البته فشار اقتصادی خارجی به میزان همین ۲۰ درصد روی اقتصاد ایران می تواند اثر گذار باشد. و آن هم بیشتر تحت تاثیر فشار روانی آمریکا و ممنوعیت مبادله دلار در بازار ایران است. اما ایران از یورو استفاده کرده و مبادلات ریال- روبل ، ریال- لیر ترکیه و همچنین با ارز کشورهای همسایه دیگر انجام داده و تاحدی اقتصاد خود را دربرابر بازی ها و فشارهای اقتصادی دلار آمریکا ایمن کرده است. مشکل در حقیقت نوع برنامه ریزی مسئولان بانک مرکزی بود که آن هم با طراحی های جدید و باز شدن بازار ثانویه ارز قابل برطرف شدن خواهد بود.
بیانیه ی بنیامین نتانیاهو در واقع جزئی از همان جنگ روانیست که اسرائیل از آن استفاده کرده و تلاش می کند منافع آمریکا را در منطقه هم به این ترتیب قربانی آمال و آرزوهای خود کند. به نظر می آید روندی ست که نشان می دهد اسرائیل در منطقه و پیرامون خود با مشکلات جدی روبروست و بهتر است که آقای نتانیاهو پاسخ گوی فساد های مالی و اقتصادی که در داخل این رژیم مرتکب شده باشد تا بیش از این مسائل خارجی را بهانه ای قرار ندهد تا از دادگاه های اسرائیل و بین المللی بگریزد.
آقای دکتر ولادیمیر ایلیچ مسامد، ایران شناس از اسرائیل، تحلیل گر سیاسی و استاد دانشکده خاورشناسی دانشگاه ارشلیم در خصوص این موضوع به طور مفصل شرح داد:
باید یک موضوع را در ابتدا درک کرد اینکه آن بیاناتی که در اسرائیل مطرح می شود، همیشه تاثیر گذار نبوده و از قبل با هدف این بوده است که بفهمانند کشورهای ما دشمن اند. در بیانیه های اخیر می شنویم که ایران در شرایط بسیار دشواری قرار دارد و حتی من از رسانه های اسرائیلی شنیده ام که می گویند مقامات ایرانی به خاطر اوضاع بد داخل کشور به فکر فرار بوده و اسباب و وسایل زندگی در خارج را برای خود فراهم می کنند. اما من فکر می کنم که اوضاع اینقدرها هم که منعکس می کنند، وحشتناک نیست و یا اینکه اوضاع واقعا جدی ست و عوامل خارجی در آن دخالت داشته اند. این اوضاع البته به فشار تحریم ها مرتبط است و باید بدانیم که منگنه تحریم ها تقریبا ۴۰ سال است که ادامه دارد. این ۴۰ سال ایران با این تحریم ها دست و پنجه نرم کرده است. سالهایی که ایران از سیستم جابه جایی پول حذف شده و مدت زمان طولانی در سیستم بایکوت بانکی قرار دارد. همه اینها البته ترسناک است اما در عین حال ایران همانند روسیه به زندگی در تحریم ها خو گرفته است. همانطور که در دوره شوروی چنین وضعیتی بود.
نابراین می توان گفت که مداخله خارجی در واقع تحریم هاست که به طور مشخص در جهانبینی ایرانی ها تاثیر گذاشته و اینکه کشور از لحاظ اقتصادی دچار رکود شده است. من فکر می کنم که وحشتناک ترین تاثیر خارجی منفی بر ایران ، دلسردی و ناامیدی از توافق برجام بود. طبیعتا کشور می اندیشید که با امضای این توافق ، آزادی کامل به کشور می آید، تحریم های نفتی برداشته شده و پول های بلوکه شده بازگشته و کشور نفس راحتی می کشد. اما این انتظارات برآورده نشد و در اوج این آرزوها با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا ، روشنایی اقتصادی رو به تاریکی نهاد و حتی انتظارات اروپایی که درحال اجرا شدن بود و سرمایه گذاری های اروپایی در ایران در زمینه صادرات و واردات واقتصاد ایران و در گفتگو ها در حوزه ی نفتی به بن بست رسید. همه این ها می توانست راهی برای خروج از شرایط بد اقتصادی باشد. اما با ورود ترامپ برخلاف عدم علاقه جوامع بین المللی توافق هسته ای با ایران به صورت یکجانبه توسط آمریکا لغو شد. از طرف دیگر ارتباط اسرائیل و ایران در این سال ها به شدت وخیم است. کشورها به طور مدام با شعار ها و بیانیه ها همدیگر را مورد خطاب قرار می دهند.
ایران پس از امضای توافق هسته ای با کشورهای عضو گروه ۵+۱ توانست مکانیزمی را طراحی کند که آرامش را تضمین نمود و کشورهای حاشیه ی خلیج فارس نظیر عربستان سعودی آنرا بپذیرند. اما اسرائیل فکر می کند که ایران پس از دوره ی مشخص طی شدن از توافق هسته ای و آزاد شدن از چارچوب های موقتی که ایجاد شده است در هر صورت می تواند ساخت بمب هسته ای را ادامه دهد. در واقع در آن اسناد باصطلاح محرمانه ای که پیدا شده نشان می دهد که ایران واقعا بر روی ساخت بمب هسته ای کار کرده و برنامه نظامی هسته ای داشته اما در دوره ی مشخصی بسته شده است و به نظر می رسد که آنرا توسعه نمی دهند. اما قابل درک است که اسرائیل فکر می کند بعد از مدتی ، برنامه ی نظامی هسته ای ممکن است از سر گرفته شود. برای همین آنها خواستار بررسی مجدد توافق هسته ای بودند.
همه این شرایط دست به دست هم داد که در ایران در حال حاضر اوضاع جدی چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ اجتماعی بروز کند. از ماه اکتبر سال گذشته در پی تظاهرات هایی که در ایران صورت گرفت می توان به این نتیجه رسید که بخشی از مردم ایران نه تنها از اوضاع داخل بلکه از سیاست خارجی هم به وحشت افتاده اند. شاید مردم درخواست شان این است که ایران کمتر در اوضاع سیاسی کشورهای همسایه مانند سوریه دخالت کند.
به طور کلی می توان گفت ، اگر فشار خارجی نبود مسلما دشواری هایی که اکنون ملت ایران متحمل می شوند به مراتب کمتر بود و یا اینقدر شدید نبود. در واقع عدم تغییر این وضعیت به وخیم شدن اوضاع دامن می زند.