شتوافق اتمی که باعث برداشته شدن تحریم‌ها شد، امیدها را برای رفع موانع مهم بر سر راه مبادلات تجاری دو طرف، افزایش داد. با این حال، علی‌رغم تحولات مثبت، حجم بازرگانی دوجانبه در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ باز هم تنزل یافت و به ترتیب به ۹.۷ و ۹.۶ میلیارد دلار رسید.
این ارقام تا حدودی نشان دهنده یک موازنه بین روابط تجاری و سیاسی دو کشور است،بدین صورت که حجم تبادلات تجاری این دو، دقیقاً در زمانی که سیاست‌های ترکیه در خاورمیانه به عربستان سعودی نزدیک‌تر و از ایران دورتر بود، کاهش چشمگیری یافت. لیکن تغییرات از اوایل سال 2017، مقارن با همکاری ایران و ترکیه در سوریه آغاز شدند و همچنان در سال 2018 می‌توان افزایش سطح مبادلات تجاری بین دو کشور را مشاهده کرد.
در این بین رشد تعداد شرکت های ایرانی به ثبت رسیده در ترکیه پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته ای (برجام) و همسویی سیاست ترکیه و ایران در مسائل سوریه و همزمان با رشد سطح مبادلات تجاری بین دو کشور،نکته ای است که توجه مقامات ترکیه را نیز به خود جلب کرده است.با بررسی آمار تعداد شرکت های ثبت شده ایرانی در ترکیه در 10 سال اخیر درمیابیم که چنین جهشی در تعداد شرکت های ثبت شده یک بار دیگر در سال 2012 تکرار شده است.این نتایج ما را به سمت ادعای برخی از صاحبان تجارت و صاحبنظران ترک در این راستا که، این شرکت ها در واقع شرکت های پوششی هستند که برای دور زدن تحریم ها به تهران کمک می کنند، سوق می دهد. با تحقیق در زمینه فعالیت های این شرکت ها به نکته جالبی برخورد می کنیم؛ زمینه فعالیت اغلب شرکت های ایرانی به ثبت رسیده در تولید، تولید انرژی، الکترونیک، ارتباطات و ساخت و ساز است.
حال بررسی این موضوع که افزایش تعداد شرکت های ایرانی ثبت شده در ترکیه تابعی از روابط سیاسی-اقتصادی دو کشور است و یا به منظوری شرکت های پوششی از آن ها استفاده می شود نیاز به بررسی و تحلیل دقیقتر دارد، به همین منظور اسپوتنیک با آقای احمد هاشمی، کارشناس امور بین الملل و کارمند پیشین وزارت خارجه، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات دفاعی و استراتژیک در دانشگاه دولتی میسوری در مورد این موضوع به بحث و گفتگو نشسته است.
اسپوتنیک: روابط اقتصادی بین دو کشور ایران و ترکیه را وابسته به چه فاکتور هایی می دانید و آیا وابستگی شدید روابط تجاری دو کشور با روابط سیاسی شان را تایید می کنید؟
فاکتور های مختلفی در این مسئله دخیل هستند و به طور مشخص عوامل سیاسی بر روی روابط اقتصادی دو کشور تاثیر میگذارند.به طور مثال تحریم های شورای سازمان ملل علیه ایران تاثیر بسیاری بر روی روابط دو کشور داشت،بدین معنی که ایران را هر چه بیشتر به ترکیه وابسته کرد و در عین حال باعث ایجاد محدودیت هایی برای ترکیه در زمینه توسعه روابط با ایران شد. به عنوان نمونه دیگر از مسائل سیاسی دخیل در روابط دو کشور می توان به بهار عربی به ویژه در مصر و تحولات سوریه و نیز مشکلات سیاسی با عربستان اشاره کرد که منجر به اقبال بیشتر ترکیه برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با ایران شد. همچنین می توان به مشکلات اخیر ترکیه با آمریکا و اروپا در مسائل مختلف و به ویژه پس از کودتای نافرجام سال 2016 اشاره کرد که ترکیه و اردوغان را هرچه بیشتر به سمت روابط با ایران و روسیه سوق داده است.
اسپوتنیک: رشد چشمگیر تعداد شرکت های ایرانی ثبت شده در ترکیه را مرتبط با بهبود سطح روابط تجاری دو کشور می دانید ؟یا ابزار پوششی برای دور زدن تحریم ها ؟ یا فرار از بازار ملتهب ایران؟
این رشد چشمگیر تعداد شرکت های ایرانی در ترکیه چندان به بهبود سطح روابط تجاری دو کشور مربوط نیست و در واقع پوششی است برای دور زدن تحریم ها و همچنین فرار از بازار ملتهب ایران است. در واقع به علت پایین بودن امنیت سرمایه گذاری در ایران بسیاری از شرکت ها تصمیم به سرمایه گذاری در ترکیه می گیرند. از سوی دیگر با شروع تحریم های آمریکا بسیاری از شرکت های وابسته به دولت و سپاه پاسداران ایران،برای کمک به دور زدن تحریم ها اقدام به ثبت شرکت در کشور ترکیه نموده اند.
اسپوتنیک: آیا به صورت کلی ترکیه را کشوری امن برای سرمایه گذاری و تجارت برای ایرانیان می دانید؟
ترکیه به طور نسبی از امنیت و ثبات اقتصادی بالایی برخوردار است و پس از کودتای نافرجام و بحران های سیاسی-اقتصادی که متعاقبا گریبان گیر ترکیه شد،این کشور تسهیلات بیشتری برای سرمایه گذاری خارجی قائل شد و بسیاری از شرکت های ایرانی از این تسهیلات بهره برداری کردند و شروع به ثبت شرکت در این کشور نمودند. به صورت کلی میزان سرمایه گذاری خارجی در ترکیه بالا است و شرکت های چند ملیتی فعالیت گسترده ای در این کشور دارند.بسیاری از شرکت های اروپایی و آمریکایی از دفاتر خود در استانبول برای نظارت بر بازارهای خاورمیانه و شمال آفریقا استفاده می کنند و این نکته ترکیه و استانبول را به عنوان مکانی برای هدایت و نظارت شرکت های مختلف بین المللی برجسته می نماید. در انتها مجددا بر این نکته تاکید می کنم که ترکیه امنیت اقتصادی و تجاری بالایی برای سرمایه گذاری و تجارت ایرانیان دارد و به همین دلیل اقبال گسترده برای ثبت شرکت در این کشور از طرف ایرانیان وجود دارد.