سید محمد بطحایی در یک مصاحبه اختصاصی با مارینا الشعلان، خبرنگار بخش فارسی آژانس خبری «اسپونتیک» به گفتگو درباره چالشهای سیستم آموزش و پرورش ایران و چشم انداز های گسترش همکاری ایران و روسیه در حوزه آموزش و پرورش پرداخت.
متن و ویدئوی کامل این گفتگو را به شما مخاطبان عزیز تقدیم می نماییم.
اسپوتنیک: جناب آقای بطحایی! از حضور شما در مسکو بسیار خرسندیم و خیر مقدم عرض می کنیم. سوال اولی که خدمت شما داشتم این است که لطفا بفرمایید هدف اصلی شما از سفر به روسیه چیست و چه مسائلی را برای بحث و بررسی با همتای روسی خود مد نظر دارید؟
بطحایی: بنده خدمت شما، بینندگان و شنوندگان سلام عرض می کنم. بسیار خوشحالم که برای شرکت در کنفرانس و نمایشگاه آموزشی در روسیه این فرصت پیدا شد و با تعدادی از همکارانم از سایر کشورهای ها در حاشیه این همایش صحبت و گفت و گو کنم. دلیل اصلی گروهی که به مدت سه روز در این سفر آمد، شرکت در کنفرانس و بحث در مورد کاربست ICT در آموزش با همتایان است. در نشست صبح امروز بعضی از وزاری شرکت کننده تجربیات کشورهای خودشان در این زمینه را ارائه نمودند و اینجانب هم گزارشاتی را به اطلاع حاضران در جلسه رساندم. در حاشیه این نشست، ملاقات ها با برخی از صاحب نظران حوزه آموزش و پرورش و با مدیران این بخش خواهم داشت. صبح امروز ملاقات با جناب آقای آندری فورسنکو، مشاور محترم ریاست جمهوری روسیه داشتیم و با وی به مسایل آموزشی و چالشهایی که ما در کشورمان داریم به بحث و گفتگو پرداختیم. با مشاور محترم آقای پوتین گفت و گوی خیلی خوب پیرامون تبادل تجربیات آموزشی بین ایران و روسیه انجام شد. ملاقات ویژه با وزیر محترم آموزش و علوم روسیه نیز بعد از ظهر خواهم داشت. در این ملاقات زمینه های مشترک در حوزه آموزش و تبادل تجربه به ویژه در زمینه ICT مورد گفت و گو قرار خواهد گرفت. طی این سفر 3 روزه با بعضی از وزرای شرکت کننده این اجلاس ملاقات ویژه نیز خواهم داشت.
اسپوتنیک: در حال حاضر چه چالش های مهمی در مقابل سیستم آموزشی ایران قرار دارد؟ با چه دشواری هایی روبرو شده اید؟
بطحایی: همین طوری که اطلاع دارید، در سیستم آموزشی ما یک سند تحت عنوان « تحول بنیادین» در حوزه آموزش و پرورش وجود دارد. در این سند در بخش های مختلف نظام آموزشی راهکارها و نقشه راه برای تحول پیش بینی شده است. استقرار این سند تحول یکی از مهمترین چالشهایی است که ما در سالهای آینده در سیستم آموزش و پرورش ایران خواهیم داشت. بر اساس مفاد این سند، ما باید انطباق و همسویی بیشتری بین نیازهای اجتماعی و فردی دانش آموزان با آنچه که در آموزش و پرورش ارائه می دهیم، ایجاد بکنیم. مهارت های فنی، پایه و مهارتهای زندگی مبتنی بر الگوی اسلامی و ایرانی از نوع مهارتهایی است که بچه ها باید در مدارس تمرین کنند. این یکی از چالشهای اصلی است که ما با آن امروز رو برو هستیم.
اسپوتنیک: جهوری اسلامی ایران چند سال تحت تحریم آمریکا و غرب بوده است. آیا این تحریم های آمریکایی بر سیستم آموزشی ایران تاثیر گذاشته یا خیر، مثلا در زمینه تامین تجهیزات و نرم افزارها؟
بطحایی: آموزش و پرورش ما چون مبتنی بر یک سری فلسفه بومی کشور است از این نوع تحریمات ظالمانه تحمیل شده از سوی آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی کمتر تاثیرپذیری دارد. ما در سیستم آموزش و پرورش به طور مستقیم از این تحریمات صدمه نخوردیم. اما به طور غیر مستقیم، تاثیراتی که بر تجهیزات و فضای آموزشی ما می گذارد، بی تاثیر نیست.
از لحاظ دیگر، این تحریمات آمریکا برای ما ویژگی های مثبتی نیز داشته، چرا که به ما اجازه داده شد تا کارهایمان را با استفاده از مبانی اصلی انجام بدهیم. ولی در کل، این تحریمات اثر مادی، اقتصادی و سوء آموزشی بر نظام آموزش و پرورش ایران نگذاشت.
اسپوتنیک: چند وقت پیش ایران استفاده از شبکه های اجتماعی خارجی و پیام رسان هایی مانند اینستاگرام و تلگرام را در مدارس ممنوع کرد. هدف اصلی این ممنوعیت چیست؟ آیا پیام رسان های تولید خارج تاثیر مخربی بر نوجوانان ایرانی دارند؟
بطحایی: همین طوری که اطلاع دارید، در سیستم آموزشی ما یک سند تحت عنوان « تحول بنیادین» در حوزه آموزش و پرورش وجود دارد. در این سند در بخش های مختلف نظام آموزشی راهکارها و نقشه راه برای تحول پیش بینی شده است. استقرار این سند تحول یکی از مهمترین چالشهایی است که ما در سالهای آینده در سیستم آموزش و پرورش ایران خواهیم داشت. بر اساس مفاد این سند، ما باید انطباق و همسویی بیشتری بین نیازهای اجتماعی و فردی دانش آموزان با آنچه که در آموزش و پرورش ارائه می دهیم، ایجاد بکنیم. مهارت های فنی، پایه و مهارتهای زندگی مبتنی بر الگوی اسلامی و ایرانی از نوع مهارتهایی است که بچه ها باید در مدارس تمرین کنند. این یکی از چالشهای اصلی است که ما با آن امروز رو برو هستیم.
اسپوتنیک: جهوری اسلامی ایران چند سال تحت تحریم آمریکا و غرب بوده است. آیا این تحریم های آمریکایی بر سیستم آموزشی ایران تاثیر گذاشته یا خیر، مثلا در زمینه تامین تجهیزات و نرم افزارها؟
بطحایی: آموزش و پرورش ما چون مبتنی بر یک سری فلسفه بومی کشور است از این نوع تحریمات ظالمانه تحمیل شده از سوی آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی کمتر تاثیرپذیری دارد. ما در سیستم آموزش و پرورش به طور مستقیم از این تحریمات صدمه نخوردیم. اما به طور غیر مستقیم، تاثیراتی که بر تجهیزات و فضای آموزشی ما می گذارد، بی تاثیر نیست.
از لحاظ دیگر، این تحریمات آمریکا برای ما ویژگی های مثبتی نیز داشته، چرا که به ما اجازه داده شد تا کارهایمان را با استفاده از مبانی اصلی انجام بدهیم. ولی در کل، این تحریمات اثر مادی، اقتصادی و سوء آموزشی بر نظام آموزش و پرورش ایران نگذاشت.
اسپوتنیک: چند وقت پیش ایران استفاده از شبکه های اجتماعی خارجی و پیام رسان هایی مانند اینستاگرام و تلگرام را در مدارس ممنوع کرد. هدف اصلی این ممنوعیت چیست؟ آیا پیام رسان های تولید خارج تاثیر مخربی بر نوجوانان ایرانی دارند؟
بطحایی: شبکه های اجتماعی نه فقط برای کشور ما بلکه برای همه نسل جوان و نوجوان به یک چالش جدی تبدیل شده است و اقتضا می کند که تمهیدات برای مقابله و مواجهه با این جالش توسط کشورهای مختلف صورت بگیرد، از جمله در سیستم آموزش و پرورش جمهوری اسلامی. ما در وهله اول به دنبال آن هستیم که شبکه های اجتماعی در زیربنای سرورهای داخلی کشور باشد و از درون کشور راهبری و هدایت شوند و به جای شبکه های خارجی مورد استفاده قرار بگیرد. شبکه های اجتماعی، اپلیکیشن ها و نرم افزار هایی که منشای خارجی دارند و راهبری آن در دست افراد بیرون از کشور باشد، قابل کنترل نیست و در این صورت ممکن است که اتفاقات ناگواری برای مسیر تربیت دانش آموزان بیفتد. ما شاهد هستیم که نه فقط در ایران بلکه در کشورهای دیگر، از جمله در روسیه مسئله کنترل و مدیریت این کار در اولویت دولتها قرار گرفته است.
اسپوتنیک: در سیستم های آموزشی روسیه و سایر کشورها، ابزارهای فنی و پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. تجهیزات مدرن و پیشرفته، از جمله سخت افزار و نرم افزار برای تسهیل روند آموزشی و نظارت بر روند یادگیری دانش آموزان بسیار مفید و لازم است. آیا در نظام آموزشی ایران فناوری های پیشرفته مشابه وجود دارد و به چه شکلی است؟
اسپوتنیک: در سیستم های آموزشی روسیه و سایر کشورها، ابزارهای فنی و پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. تجهیزات مدرن و پیشرفته، از جمله سخت افزار و نرم افزار برای تسهیل روند آموزشی و نظارت بر روند یادگیری دانش آموزان بسیار مفید و لازم است. آیا در نظام آموزشی ایران فناوری های پیشرفته مشابه وجود دارد و به چه شکلی است؟
بطحایی: بله، ما طی سالهای اخیر اقدامات بسیار خوب در داخل کشور برای استفاده از این فناوری های جدید در فرایند آموزش و یادگیری بچه ها استفاده کردیم. البته پیشرفت ما هنوز در حد قابل انتظار نیست و باید به این پیشرفت سرعت بیشتری را بدهیم. ما باید از این تکنولوژی جدید اعم از سخت افزار و نرم افزار و اپلیکیشن هایی که ما برای پیشرفت فرایند آموزش احتیاج داریم، بیشتر استفاده کنیم. البته امروز ما با تولیدات اپلیکیشن های داخلی مواجه هستیم و برخی از نرم افزارهای خارجی مورد استفاده قرار گرفته است و اختلالی در فرایند آموزشی ایجاد نمی کند.
در حوزه سخت افزار به لطف خداوند اقدامات خوبی هم صورت گرفته و امیدوار هستم که در سالهای آتی شاهد اقدامات و همسویی بیشتر برای تامین نیازهای دانش آموزان در این زمینه باشیم.
اسپوتنیک: به نظر حضرتعالی، آیا تجربه سیستم آموزشی روسیه می تواند برای ایران مفید و ثمر بخش باشد؟
بطحایی: حتما، یکی از بحثهایی که با وزیر محترم آموزش روسیه خواهم داشت این است که ایران چگونه از تجربیات روسیه در زمینه کاربرد سخت افزارها و نرم افزارهای آموزشی در مدارس می تواند استفاده کند. من از ایشان خواهم خواست که در این زمینه ما یک تفاهم نامه مبادله کنیم. اگر این پیشنهاد مورد پذیرش طرف روسیه قرار بگیرد، این تفاهم نامه به سرعت به اجرا در می آید و از تجربیات خوب روسیه هم در سطح کارشناسی و هم از تولیدات و تلاش های روسیه در این زمینه بتوانیم در داخل ایران استفاده کنیم.
اسپوتنیک: ایران در زمینه ربات سازی بسیاز فعال است و همیشه در مسابقات مختلف بین المللی شرکت می کند و چند بار موفق به کسب جوایز بین المللی شده است. امروز ما شاهد این هستیم که دانشمندان ایرانی از دانشگاه اصفهان رباتی را ساختند که با روش‌های نوین اقدام به زبان‌آموزی فراگیران زبان انگلیسی می کند. آیا ایران امروز حاضر است برای یاد دادن زبان انگلیسی به کودکان از ربات ها استفاده کند؟
بطحایی: استفاده کردن از ربات ها نه از نظر قانونی و نه از نظر اصول تربیتی هیچ مشکلی ندارد. رباتها یک ابزار برای آسان کردن کار است. رباتها در فرایند یادگیری می توانند مورد استفاده قرار بگیرند و ما از این تجربه جامعه بشری استفاده خواهیم کرد. از لحاظ مسایل تربیتی نه فقط در داخل کشور ما بلکه در داخل نظام تربیتی همه کشورها بایدها و نبایدهایی وجود دارد که ما به آن "اصول" می گوییم. اگر استفاده از تجهیزات، از جمله از رباتها مغایرتی با آن اصول نداشته باشد، از نظر مقررات و قوانین ایران منعی برای به کار گرفتن ربات ها وجود ندارد.
در حوزه سخت افزار به لطف خداوند اقدامات خوبی هم صورت گرفته و امیدوار هستم که در سالهای آتی شاهد اقدامات و همسویی بیشتر برای تامین نیازهای دانش آموزان در این زمینه باشیم.
اسپوتنیک: به نظر حضرتعالی، آیا تجربه سیستم آموزشی روسیه می تواند برای ایران مفید و ثمر بخش باشد؟
بطحایی: حتما، یکی از بحثهایی که با وزیر محترم آموزش روسیه خواهم داشت این است که ایران چگونه از تجربیات روسیه در زمینه کاربرد سخت افزارها و نرم افزارهای آموزشی در مدارس می تواند استفاده کند. من از ایشان خواهم خواست که در این زمینه ما یک تفاهم نامه مبادله کنیم. اگر این پیشنهاد مورد پذیرش طرف روسیه قرار بگیرد، این تفاهم نامه به سرعت به اجرا در می آید و از تجربیات خوب روسیه هم در سطح کارشناسی و هم از تولیدات و تلاش های روسیه در این زمینه بتوانیم در داخل ایران استفاده کنیم.
اسپوتنیک: ایران در زمینه ربات سازی بسیاز فعال است و همیشه در مسابقات مختلف بین المللی شرکت می کند و چند بار موفق به کسب جوایز بین المللی شده است. امروز ما شاهد این هستیم که دانشمندان ایرانی از دانشگاه اصفهان رباتی را ساختند که با روش‌های نوین اقدام به زبان‌آموزی فراگیران زبان انگلیسی می کند. آیا ایران امروز حاضر است برای یاد دادن زبان انگلیسی به کودکان از ربات ها استفاده کند؟
بطحایی: استفاده کردن از ربات ها نه از نظر قانونی و نه از نظر اصول تربیتی هیچ مشکلی ندارد. رباتها یک ابزار برای آسان کردن کار است. رباتها در فرایند یادگیری می توانند مورد استفاده قرار بگیرند و ما از این تجربه جامعه بشری استفاده خواهیم کرد. از لحاظ مسایل تربیتی نه فقط در داخل کشور ما بلکه در داخل نظام تربیتی همه کشورها بایدها و نبایدهایی وجود دارد که ما به آن "اصول" می گوییم. اگر استفاده از تجهیزات، از جمله از رباتها مغایرتی با آن اصول نداشته باشد، از نظر مقررات و قوانین ایران منعی برای به کار گرفتن ربات ها وجود ندارد.
اسپوتنیک: یکی از موضوعات قابل بحث و مهم در خبرها این بود که از یکی دوماه پیش زبان انگلیسی در مدرسه های ابتدایی ایران آموزش داده نمی شود. دلیل اصلی این ممنوعیت چیست. این موضوع از دیدگاه شما تا چه اندازه مفید است؟
بطحایی: این ممنوعیت مربوط به سالهای قبل می شود. ما در آموزش ابتدایی در برنامه رسمی آموزش زبان های خارجی به طور کل نداریم. این یکی از مواردی است که نباید با اصول تربیتی مغایرتی نداشته باشد. برنامه های آموزشی رسمی ما تکیه دارد که بچه ها از اول به خواندن و نوشتن زبان مادری (زبان فارسی) تسلط خوب بیدا کنند. ورود یک زبان بیگانه در فرایند یادگیری زبان اصلی (فارسی) اختلال را ایجاد می کند. بنابراین از گذشته در برنامه آموزشی رسمی در مدارس ابتدایی تدریس زبان خارجی، از جمله زبان انگلیسی نداشتیم.
اسپوتنیک: دانشجویان ایرانی در روسیه و در شهر های مختلف چه به صورت بورسیه و چه با هزینه ی شخصی تحصیل می کنند. شما می توانید دانشجویان ایرانی را در دانشگاه های پزشکی، فنی مهندسی، تربیت معلم وعلوم انسانی ببینید. دانشجویان روس در ایران بسیار کمترند. اغلب این دانشجویان برای دوره های آموزشی و یادگیری زبان فارسی به ایران می روند. آیا ایران برای توسعه ی برنامه های آموزشی و جذب دانشجویان روس در رشته های دیگر برنامه هایی دارد و ایران چه پیشنهاداتی در این زمینه آماده کرده است؟
بطحایی: تبادل دانشجویی بین ایران و روسیه از گذشته وجود داشت. شاید کشور روسیه یکی از قدیمی ترین کشوهایی است که در این زمینه با ایران مبادله دانشجویی داشت. در طی سالهای اخیر با گسترش روابط بین دو کشور تفاهم نامه ها در این زمینه به روز شده است. بنابر گزارش سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه، دانشجویان خیلی زیادی از ایران یا در دانشگاه های دولتی یا در سایر دانشگاه های روسیه به تحصیل اشتغال دارند. البته ما متقابلا در ایران این آمادگی را داریم که زمینه های لازم برای تحصیل دانشجویان روس فراتر از رشته های زبان و ادبیات فارسی و در مناسبترین دانشگاه های کشور فراهم کنیم و ما بتوانیم به مبادله دانشجویی اقدام کنیم. ما می توانیم دانشجویان روس در رشته های علوم انسانی، اسلام شناسی، علوم اجتماعی و حتی رشته های فنی و مهندسی پذیرش کنیم. این موضوع با امید خدا با وزیر آموزش روسیه مورد بحث و بررسی قرار خواهم داد. چناچه لازم به عقد تفاهم نامه باشد، از بخش مربوط به وزارت علوم کشور اقدام لازم صوت می گیرد. ایران در زمینه های مختلف به ویژه در زمینه طب و پزشکی و مهندسی یکی از کشورهای بسیار موفق در خاور میانه می باشد. دانشگاه ها و دانشکده های پزشکی ما نه فقط در منطقه خاورمیانه بلکه در سطح رتبه بندی سایر دانشگاه های جهان جز دانشگاه های بسیار معتبر و شاخص هستند. ایران این آمادگی را دارد که در صورت تمایل کشور روسیه به ارسال دانشجویان خوب برای تحصیل به ایران، از طریق مراجع ذیربط (وزارت بهداشت و درمان) پیگیریهای لازم را انجام دهد.
بطحایی: این ممنوعیت مربوط به سالهای قبل می شود. ما در آموزش ابتدایی در برنامه رسمی آموزش زبان های خارجی به طور کل نداریم. این یکی از مواردی است که نباید با اصول تربیتی مغایرتی نداشته باشد. برنامه های آموزشی رسمی ما تکیه دارد که بچه ها از اول به خواندن و نوشتن زبان مادری (زبان فارسی) تسلط خوب بیدا کنند. ورود یک زبان بیگانه در فرایند یادگیری زبان اصلی (فارسی) اختلال را ایجاد می کند. بنابراین از گذشته در برنامه آموزشی رسمی در مدارس ابتدایی تدریس زبان خارجی، از جمله زبان انگلیسی نداشتیم.
اسپوتنیک: دانشجویان ایرانی در روسیه و در شهر های مختلف چه به صورت بورسیه و چه با هزینه ی شخصی تحصیل می کنند. شما می توانید دانشجویان ایرانی را در دانشگاه های پزشکی، فنی مهندسی، تربیت معلم وعلوم انسانی ببینید. دانشجویان روس در ایران بسیار کمترند. اغلب این دانشجویان برای دوره های آموزشی و یادگیری زبان فارسی به ایران می روند. آیا ایران برای توسعه ی برنامه های آموزشی و جذب دانشجویان روس در رشته های دیگر برنامه هایی دارد و ایران چه پیشنهاداتی در این زمینه آماده کرده است؟
بطحایی: تبادل دانشجویی بین ایران و روسیه از گذشته وجود داشت. شاید کشور روسیه یکی از قدیمی ترین کشوهایی است که در این زمینه با ایران مبادله دانشجویی داشت. در طی سالهای اخیر با گسترش روابط بین دو کشور تفاهم نامه ها در این زمینه به روز شده است. بنابر گزارش سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه، دانشجویان خیلی زیادی از ایران یا در دانشگاه های دولتی یا در سایر دانشگاه های روسیه به تحصیل اشتغال دارند. البته ما متقابلا در ایران این آمادگی را داریم که زمینه های لازم برای تحصیل دانشجویان روس فراتر از رشته های زبان و ادبیات فارسی و در مناسبترین دانشگاه های کشور فراهم کنیم و ما بتوانیم به مبادله دانشجویی اقدام کنیم. ما می توانیم دانشجویان روس در رشته های علوم انسانی، اسلام شناسی، علوم اجتماعی و حتی رشته های فنی و مهندسی پذیرش کنیم. این موضوع با امید خدا با وزیر آموزش روسیه مورد بحث و بررسی قرار خواهم داد. چناچه لازم به عقد تفاهم نامه باشد، از بخش مربوط به وزارت علوم کشور اقدام لازم صوت می گیرد. ایران در زمینه های مختلف به ویژه در زمینه طب و پزشکی و مهندسی یکی از کشورهای بسیار موفق در خاور میانه می باشد. دانشگاه ها و دانشکده های پزشکی ما نه فقط در منطقه خاورمیانه بلکه در سطح رتبه بندی سایر دانشگاه های جهان جز دانشگاه های بسیار معتبر و شاخص هستند. ایران این آمادگی را دارد که در صورت تمایل کشور روسیه به ارسال دانشجویان خوب برای تحصیل به ایران، از طریق مراجع ذیربط (وزارت بهداشت و درمان) پیگیریهای لازم را انجام دهد.