علی ودایع، کارشناس روابط بین الملل در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری اسپوتنیک ضمن تاکید بر اهمیت تاثیر مستقیم میدان درگیری اوکراین بر دیپلماسی بین آمریکا و روسیه ، همچنین نوع رفتار اروپاگفت: درگیری اوکراین را باید به عنوان یک رقابت قدرت مورد بحث و ارزیابی قرار داد که در آن، عنصر زمان، منافع ملی و موازنه قدرت بازیگران اصلی وتعیینکننده سرنوشت میز دیپلماسی هستند.
غافلگیری در بستر زمانی درگیری اوکراین
وی با بیان این که "ظرف حدود 4 سال درگیری اوکراین(۲۴ فوریه ۲۰۲۲) نوعوزن کشی ها در میدان نبرد و دیپلماسی همواره در نوسان بوده است" ،گفت: در ابتدای شروع درگیریاوکراین همه طرف ها به نوعی غافلگیر شدند. این گمانه زنی وجود داشت که این نبرد خیلی سریع به نقطه پایان خواهدرسید و همین مساله در ادامه درگیری به یک وضعیت پیچیده تبدیل شد.
ودایع در ادامه گفت: عنصر زمان در ابتدای درگیری برای اوکراین یک فرصتویژه محسوب می شد که هزینه های درگیری برای مسکو را افزایش دهد اما درادامه وضعیت تغییر کرد. در ابتدای درگیری، اوکراین توانست از عنصر زمان بهنفع خود استفاده کند. مقاومت اولیه شدید، غافلگیری روسیه و تعهد سریع غرب به حمایت نظامی (بهویژه در سال ۲۰۲۲)، باعث شد تا کییف زمان کافی برای تثبیت خطوط دفاعی و جلب کمکهای بیشتر را به دستآورد.
این کارشناس روابط بین الملل تاکید کرد: با طولانی شدن درگیری، عنصر زمان علیه کییف عمل کرده است. توانایی روسیه در کنترل شوک اقتصادی تحریمهای غربی و ساماندهی ناوگان "اشباح" برای فروش نفت منجر به مقاومسازی اقتصاد این کشور شد. همزمان توانایی روسیه برای انطباق بخشی بهساختار نظامی در عرصه تولیدات تسلیحاتی و نیروهای نظامی این امکان راداد که مسکو از اشتباهات کی یف در میدان درگیری بهره برداری ویژه کند.
وی تصریح کرد: هزینه های درگیری برای طرف های غربی و مشخضا اوکراین نیز ملموس بوده است. زمان باعث کاهش ذخایر نظامی و سیاسی در غربشد. خستگی درگیری در اروپا و آمریکا، منجر به تأخیر در ارسال کمکها وکاهش حمایت افکار عمومی گردید.طولانی شدن درگیری، موجب کاهش منابعانسانی اوکراین شده و هزینههای اجتماعی و مالی را به شکل غیرقابلجبرانی بالا برده است. حالا در وضعیتی که از کی یف ترسیم شد ؛ چالش فساد 300 میلیون دلاری در دولت را نیز به عنوان یک ضریب ویژه برای چالشهای داخلی اوکراین باید لحاظ کرد.
نگاه متفاوت آمریکا
ودایع با پیش کشیدن سیاست انزواگرایی آمریکا بیان کرد: "دونالد ترامپ" ازموضع قدرت آمریکا، به دنبال یک معامله سریع و بزرگ برای پایان دادن به درگیری است که منافع ایالات متحده را تأمین کند. ترامپ معتقد است که ادامهحمایت مالی و نظامی از اوکراین، منابع آمریکا را به هدر میدهد و تمرکزواشنگتن را از رقابت اصلی با چین دور میکند. توقف درگیری به آمریکا اجازهمیدهد تا منابع خود را در اولویتهای داخلی و اقیانوس آرام متمرکز کند.
وی در ادامه ضمن تاکید بر لزوم توجه به مدل فکری و رفتاری ترامپ افزود: رئیس جمهوری آمریکا در مقابل روسیه شباهت های رفتاری با "رونالدریگان" دارد اما در میان استراتژی های "مرد دیوانه" حساب و کتاب حرفآخر را می زند. ترامپ درگیری را به عنوان یک "بار مالی" برای اروپا میبیند. اومیخواهد امنیت اروپا را "تجاریسازی" کرده و در توافق مستقیم با پوتین،اروپا را وادار کند تا سهم بیشتری از هزینههای امنیتی را بر عهده بگیرد و به خواستههای ناتو در مورد افزایش بودجه دفاعی تن دهد. البته در این میان نباید نادیده بگیریم که ترامپ میخواهد با پرستیژ "صلح از موضع قدر" یکدستاورد ویژه در داخل امریکا نیز کسب کند.
استیصال اروپا
این مدرس دانشگاه گفت: اتحادیه اروپا در درگیری اوکراین به شکل ساختاری وعملکردی به شدت تضعیف شده است ؛ وضعیتی که اتفاقا مطلوب آمریکاییهاست. نادیده گرفتن منافع اروپا در مذاکرات با روسیه و غیبت "مارکو روبیو"در نشست وزرای خارجه ناتو نشانه هایی واضح از شکاف در روابط "فراآتلانتیکی" است که تبعات آن همچنان در آینده ادامه خواهد داشت.
وی در تحلیل طرح 28 ماده ای گفت: منافع ژئوپلیتیک و امنیتی اروپا به طورمستقیم نادیده گرفته شده است. اروپا، روسیه را تهدید مستقیم امنیت قارهایمیبیند. هرگونه مصالحهای که به تثبیت دستاوردهای ارضی روسیه منجرشود.نکته ویژه اینجاست که مذاکره مستقیم ترامپ با پوتین بدون جلب نظراروپا، نشاندهنده کاهش نفوذ و جایگاه اروپا در مسائل امنیتی قاره خوداست.
اروپا نمیخواهد سرنوشت امنیتیاش در پایتختهای دیگر (واشنگتن ومسکو) تعیین شود.
ودایع تاکید کرد: فراموش نکنیم که اروپاییها از نظر مالی و اجتماعی بیشاز آمریکا از درگیری متضرر شدهاند. یک صلح ناپایدار و تحمیلی میتواندمنجر به هزینههای اجتماعی و مالی طولانیمدت (مانند بحران پناهجویان،هزینه بازسازی و نیاز به حفظ آمادگی نظامی بالا) شود. وی در ادامه گفت: مصادره اموال بلوکه شده روسیه در اروپا در نگاه بروکسلیک اهرم فشار سخت است که می تواند مذاکرات آمریکا و روسیه را به حاشیه بکشاند.
ناگفته نماند که اروپایی ها تلاش می کنند "اصل خودیاری" را بهشکل ویژه در ساختاری های نظامی و امنیتی بدون حضور آمریکا پررنگکنند. آنچه که در تراکنش های امنیتی و نظامی بین آلمان ، فرانسه و در نهایتبریتانیا مشاهده می کنیم در این چارچوب قابل تحلیل و ارزیابی است. دراین فرآیدن ، رقابت نامرئی بین مثلث قدرت های اروپایی هم فاکتوری است کهنمی توان نادیده گرفت.
تحولات میدانی و تأثیر آن بر مذاکرات
ودایع ضمن تاکید بر این که "میدان نبرد تعیین کننده میز مذاکره است" گفت: ناکامی های حملات بهاره ، فشار کاهش حمایت های لجستیکی ، تعارضمنافع بازیگران غربی موازنه قدرت را جا به جا کرده است. از نوع رفتار روسیهمی توان استنباط کرد که در نگاه کرملین آنها امروز دست برتر در میدان رادارند ؛ بنابراین بر حجم حملات افزوده می شود تا دستاوردهای بیشتری درمیز مذاکره در اختیار پوتین باشد.
وی گفت: سقوط "پوکروفسک " در منطقه "دونباس" منجر به تثبیت موازنه درگیری به نفع روسیه شده است. در فوریه ۲۰۲۴ سقوط "آودیوکا" مقدمه ایبرای پیشروی روسیه محسوب می شود. می توان گفت که به شکل فوری قدرتچانه زنی روسیه در میز مذاکره را افزایش یافته است. این سناریو وجود داردکه سبک پیشروی های روسیه در زمستان می تواند به شکست دومینوییخطوط دفاعی اوکراین شود. ایستگاه راهآهن پوکروفسک یک مرکز توزیع ولجستیک مهم در منطقه شرق اوکراین محسوب می شد. جادههای آن هم بهدلیل متصل کردن شهر مرکزی دنیپرو به کراماتورسک و کمربند دفاعی اوکراین در استان دونتسک هم برای نقل و انتقال نیروها و تدارکات استفادهمیشد.
کارشناس روابط بین الملل گفت: پیشرویهای روسیه، بر غرب فشار واردمیکند تا یا کمکهای نظامی خود را به شدت افزایش دهند که با اهدافترامپ مغایر است یا واقعیتهای میدانی را در میز مذاکره بپذیرند.درعین حالمیزان تاب آوری اروپا درباره هزینه های تحریم روسیه در حوزه انرژی ومیزان حمایت از درگیری بدون مشارکت آمریکا هم یک وضعیت ویژه است.
سناریوی فریز و گداخت آتش در درگیری اوکراین
ودایع گفت: نشست 5 ساعت "استیو ویتکاف" فرستاده با رئیس جمهوری روسیه پیامدهای مشخصی در راستای توافق احتمالی و ملاقات پوتین باترامپ را ترسیم می کند. ادبیات رئیس جمهوری آمریکا این احتمال را پررنگمی کند که کی یف بیش از گذشته در معرض فشار قرار بگیرد تا در مقابلتوافق آتش بس تسلیم شود. در این چارچوب ، تثبیت نسبی کنترل روسیه برمناطق تصرف شده و درگیری به یک "نزاع یخزده" (Frozen Conflict)، بدونتوافق صلح رسمی تبدیل می شود.
وی همچنین گفت: گارد اروپا نشان می دهد که عملا نگران تبعات حذف ازمعادله اوکراین است ؛ آنها نمی خواهند به بازیگر درجه چندم در روابط بینالملل تبدیل شوند. توافق کرملین و کاخ سفید درباره محرمانگی مذاکران عملا اروپا را در تاریکی اطلاعاتی گرفتار کرده است. نوع رفتار تروئیکای اروپایی در پرونده اتمی ایران هم نشان می دهد که آنها صرفا "کاتالیزور" تنش هایتهران و واشنگتن تبدیل شده اند. این سناریو وجود دارد که درگیری فرسایشیادامه پیدا کند.
علیرغم فشار ترامپ، اروپا و اوکراین (با حمایت برخیمتحدان غربی) از پذیرش شکست کامل خودداری کرده و درگیری با کمکهایمحدود اما مستمر ادامه مییابد تا زمانی که یکی از طرفین از نظر تواننظامی و اقتصادی به طور کامل فرسوده شود.
هشدار پوتین درباره آمادگیبرای درگیری با اروپا یک سیگنال هشدار به حوزه یورو درباره تبعات ناامنی وبی ثباتی بلند مدت است که هزینه های تساعدی مالی و نظامی برای همهطرف ها در پی خواهد داشت.
کارشناس روابط بین الملل با بیان این که تعارض منافع آمریکا و روسیه پیچیدهتر از درگیری اوکراین است ، گفت: اروپا با همه توان تلاش می کند رضایتترامپ را کسب کند ؛ در عین حال نباید فراموش کنیم که رفتار نوسانی یکی ازمشخصه های ترامپ است. شکست مذاکرات ممکن است آمریکا را به سمتتشدید تنش بکشاند. در این فرآیند تقابل هسته ای یک گزینه ویژه است.