اسپوتنیک، بلومبرگ: پس از آغاز عملیات نظامی ویژه در اوکراین، صادرات هسته ای روسیه به شدت افزایش یافته است. انستیتو مطالعات دفاع و امنیت در لندن گزارش داده که در سال 2022، تحویل سوخت و تجهیزات هسته ای روسیه به خارج از کشور بیش از 20 درصد افزایش یافته است. حجم خرید کشورهای اتحادیه اروپا به بالاترین سطح در سه سال گذشته رسید. تجارت در حال رونق است و بسیاری از کشورها از مصر و ایران گرفته تا چین و هند درگیر آن هستند.
چنین تجارتی پول زیادی به همراه دارد، اما ارزش آن محدود به پول نیست. هر زمان که روس اتم - غول هسته ای کرملین با ساخت یک راکتور جدید موافقت می کند، جریان پول های هنگفت و نفوذ سیاسی را برای دهه های آینده برای مسکو فراهم می کند. تجارت هسته ای روابط قوی ایجاد می کند. این کار شامل هزینه های اولیه زیادی است (معمولاً روسیه وام می دهد) و توافق نامه های بلندمدت برای تعمیر و نگهداری کارخانه، آموزش اپراتور و تکمیل سوخت در بر می گیرد. چنین همکاری هایی به تقویت روابط دیپلماتیک نیز کمک می کند. ادوین لایمن، فیزیکدان و دانشمند ارشد در اتحادیه دانشمندان نگران می‌گوید: "این بخشی جدایی ناپذیر از رقابت قدرت های بزرگ است… رهبری روسیه چنین تجارتی را وسیله ای برای تقویت اتحادها می داند".
"چیزهایی که وارد تحریم ها نشده"
با این واقعیت که تقریباً هیچ رقابتی در این زمینه وجود ندارد، برای روسیه کار آسان تر می شد. در حالی که صنعت هسته ای در سایر نقاط جهان رو به زوال بود، حتی پس از فروپاشی اتحاد شوروی، روسیه به سرمایه گذاری در تولید سوخت هسته ای و توسعه فناوری ادامه داد.
و اکنون هم ایالات متحده و متحدان اروپایی اش می ترسند که قطع عرضه روسیه به تاسیسات هسته ای آنها بسیار دردناک باشد. آنها از همان ابتدای درگیری های مسلحانه در اوکراین به فکر اعمال تحریم ها علیه روس اتم بودند، اما فراتر از بحث ها نمی روند. روس اتم حدود 20 درصد اورانیوم غنی شده را برای 92 راکتور ایالات متحده تحویل می دهد. در اروپا، نیروگاه هایی وابسته به تحویل های روسیه هستند که انرژی صد میلیون نفر را تامین می کند.
دریا دولزیکوا، پژوهشگر انستیتو مطالعات دفاع و امنیت در لندن می‌گوید که این انستیتو اطلاعات خود را از یک تأمین‌کننده تجاری دریافت می‌کند که آنها را از سوابق گمرک روسیه می گیرد. اما، خانم دولزیکوا تصریح می کند، این ارقام ناقص هستند - آنها روابط تجاری با کشورهای تحریم شده مانند ایران را پوشش نمی دهند. وی می افزاید: "پروژه های انرژی هسته ای دوره های اجرایی بسیار طولانی دارند، بنابراین نتیجه گیری نهایی از آنها دشوار است".
اما مشخص است که اعضای ناتو از جمله بلغارستان، جمهوری چک، مجارستان و اسلواکی به خرید سوخت از روس اتم در سال گذشته ادامه دادند. پتر کوتین، رئیس شرکت ملی برق هسته ای اوکراین انرگواتم می‌گوید: "روس اتم سالانه میلیاردها دلار از تجارت خارجی دریافت می‌کند. این پول برای تأمین مالی جنگ است".
در این ماه، اوکراین تحریم‌هایی را علیه روس اتم اعمال کرد و از سایر کشورها نیز خواست که از آن پیروی کنند. اما حتی در اوکراین، 9 رآکتور تحت کنترل کی یف همچنان از سوخت روسیه از ذخایری که در گذشته ایجاد شده بود استفاده می کنند. کوتین می‌گوید که تغییر به شرکت وستینگهاوس الکتریک آمریکا سال‌ها طول کشیده است و تعویض کامل تا سه - چهار سال آینده امکان‌پذیر نخواهد بود. بلغارستان، فنلاند و اسلواکی نیز برنامه هایی را برای تغییر تامین کنندگان اعلام کردند.
با این وجود، همه اینها مانع از گسترش حضور روس اتم در اروپا نمی شود. مجارستان دو راکتور جدید را بدون مناقصه آزاد به روس اتم سفارش داد. روسیه 80 درصد هزینه ها را با وام 10 میلیارد یورو پوشش خواهد داد. زمانی که کارهای ساختمانی در دهه آینده تکمیل شود، این پروژه یکی از بزرگترین پروژه های سرمایه گذاری خارجی در اروپای شرقی خواهد بود. مجارستان از جمله کشورهای اتحادیه اروپا بود که با تمدید تحریم های سوخت هسته ای مخالفت کرد، در حالی که لهستان، آلمان و کشورهای بالتیک از این ایده حمایت کردند.
ژئواستراتژی نه تجارت
داده‌های به‌دست‌آمده توسط انستیتو مطالعات دفاع و امنیت در لندن نشان می‌دهد که تقریباً 20 درصد از کل صادرات سوخت روس اتم از سال 2019 به کشورهای متحد سابق شوروی بوده است. اما اکنون بازارهای در حال رشد روس اتم بسیار دورتر هستند. مارک هیبز، تحلیلگر امور هسته ای در بنیاد کارنگی، توضیح می دهد: "اینها فناوری‌های ژئواستراتژیک هستند، نه تجاری. روسیه با تأمین بودجه دولتی، خطرات مالی این کشورها را از بین می برد".
در ماه جاری الکسی لیخاچف، رئیس روس اتم گفت که این شرکت در حال مذاکره با ده کشور درباره پروژه های جدید است. طرف ها، در مورد سه یا چهار پروژه به امضای قراردادهای بین دولتی نزدیک شده اند. همانطور که لیخاچف خاطرنشان کرد، همه چیز طبق برنامه پیش می رود.
مقررات منع گسترش سلاح های هسته ای که توسط وزارت انرژی ایالات متحده معرفی شده است، هیچ مانع ای برای روس اتم نیست. هند در سال 1974 آزمایش هسته ای انجام داد و تحت تحریم های غرب قرار دارد. روسیه سوخت هسته ای هند را تامین می کند و در حال ساخت دو راکتور در آنجا است که قرار است در سال 2025 راه اندازی شوند.
روس اتم سال گذشته 375 میلیون دلار سوخت برای رآکتوری که ایالات متحده را نگران می کند به چین تحویل داد. وزارت دفاع ایالات متحده معتقد است که این راکتور به پکن کمک می کند تا ذخایر سلاح های هسته ای خود را افزایش دهد.
آفریقای جنوبی تنها کشور آفریقا است که راکتورهای انرژی هسته ای در آن کار می کنند. ماه گذشته، مدت توافق بین آفریقای جنوبی و ایالات متحده منقضی شد که به آفریقای جنوبی در ازای تضمین عدم اشاعه، دسترسی به سوخت را تامین می کرد. اکنون روسیه فرصت های جدیدی پیدا کرده است.
هارتموت وینکلر استاد فیزیک دانشگاه ژوهانسبورگ گفت: "روس اتم مشتاق امضای قراردادهایی است که برای مسکو نفوذ تامین کنند، به ویژه با کشورهایی که اعلام می کنند که آنها در مسئله اوکراین بی طرف هستند".
در هفته های اخیر مقامات بلندپایه ای از آمریکا و روسیه از آفریقای جنوبی دیدن کرده اند و آنرا می توان نمونه خوبی از تغییرات استراتژیک در تجارت هسته ای دانست.
نویسنده: جاناتان تیرون